به گزارش
خبرنگار معارف باشگاه خبرنگاران؛شناخت خود، یکی از مسائل مهم و موثری در پیش برد اهداف دنیوی و اخروی انسان است چرا که انسانی که استعدادها و توانایی ها و در عین حال نقص ها و کاستی های خود را بشناسد عملکرد بهتری در اتخاذ بهترین راه و روش جهت رسیدن به مقصد اعلی را خواهد داشت، این امر در مسائل اخلاقی نیز رنگ و بوی ویژه ای دارد.
صبرگاه صفتی را به خود نسبت می دهیم که فرسنگ ها با آن فاصله داریم از این رو شناخت علائم و نشانه های اخلاقی می تواند کمک شایانی در شناخت ویژگی های اخلاقیمان داشته باشد. برای نمونه انسان صبور سه نشانه دارد که او را از دیگران متمایز می سازد. اول آنکه سستی نمیکند، دوم آنکه افسرده و دلتنگ نمی شود، سوم آنکه از پروردگار خود شکوه نمی کند، زیرا اگر سستی کند حق را ضایع کرده و اگر دلتنگ و افسرده باشد شکر نمی گذارد و اگر از پروردگارش شکوه کند او را معصیت کرده است.(علل الشرایع/ ج2/ص498) در ادامه به شرح و توضیح هر یک از این نشانه ها می پردازیم.
1) صبور سستی نمی کندصبور سستی نمی کند چرا که اگر تنبلی و سستی کند حق را ضایع کرده است . حق به جای آوردن، هم در این دنیا مصداق پیدا می کند و هم در آخرت. در این دنیا به معنای رعایت حقوق همه افراد است اعم از نزدیکان و آشنایان، هم شهری و همسایه و تمام افرادی که به نحوی با آنان در ارتباط هستیم. حضرت موسى بن جعفر علیه السلام در ضمن سفارش خود به یكى از فرزندانش فرمود: بپرهیز از تنبلى و سستى كه آنها تو را از نصیب دنیا و آخرتت محروم مىگردانند. (جهاد النفس وسائل الشیعة/ترجمه صحت/297)
فردی که سست و تنبل باشد حقی را به جای نمی آورد چرا که با کار و عمل که شرط اساسی به جای آوردن حق و حقوق دیگران است میانه ای ندارد ابن قداح از امام صادق علیه السلام روایت مىكند كه فرمود: «تنبلى و سستى، دشمن كار و عمل است».(منابع فقه شیعه(ترجمه جامع أحادیث الشیعة)/ج22/159)
2) صبور افسرده و دلتنگ نمی شودصبور افسرده و دلتنگ نمی شود چرا که در هر حال شکرگزار نعمت های الهی بوده و به قضا و قدر آن راضی است. امام ششم علیه السلام فرمود: هر كس به قضاى الهى راضى باشد قضا بر او جارى شود و پیش خدا اجر دارد و هر كس از آن دلتنگ باشد قضا بر او جارى شود و اجرش ضایع شود. (الخصال/ترجمه كمرهاى/ج1/74)
افسردگی و دلتنگی نشان از عدم رضایت به مقدارت الهی داشته و به دنبال آن انتظار شکر و سپاس امری نامعقول است. حضرت امام صادق علیه السّلام مىفرماید كه: صفت رضا، راضى شدن بنده است به محبوب و مكروه، یعنى: این هر دو پیش او مساوى باشند. رضا دادن به كرده خداوند عالم، شعاع نور معرفت الهى است.
صبور سستی نمی کند چرا که اگر تنبلی و سستی کند حق را ضایع کرده است. حق به جای آوردن، هم در این دنیا مصداق پیدا می کند و هم در آخرت چنان كه سخط و عدم رضا، اثر جهل و نادانى است، و راضى كسى است كه دست از خواهش خود بردارد و آنچه مولاى حقیقى در باره او تقدیر و قسمت كرده، راضى شود. و هر كه به مرتبه رضا رسید و به كرده و داده خدا راضى شد، بلا شک چنین كسى مرضىّ خدا است و خدا از او راضى است، و جمیع معانى بندگى در معنى رضا جمع است. یعنى: هر كه به مرتبه رضا رسید، به جمیع مراتب بندگى رسیده است. (مصباح الشریعة/ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان/539)
و فرمود: سَرِ طاعت خدا صبر است و رضاى از خدا نسبت بدان چه خوشایند بنده را یا بد آید و هیچ بندهاى از خدا راضى نباشد در آنچه خوش دارد یا بد دارد جز آنكه براى او بهتر است هم در آنچه خوش دارد و هم در آنچه بد دارد.(أصول الكافی/ترجمه كمرهاى/ج4/ 189)
3) صبور به پروردگار خود شِکوِه نمی کندصبور به پروردگار خود گله و شکایت نمی کند چرا که با این کار معصیت خدا را کرده است. امیرالمومنین علیه السّلام فرمود: هر گاه گرفتار تنگى شدید نباید از خداوند شكایت كنید و باید از خدائى كه همه كلیدها در اختیار او مىباشد گشایش كارهاى خود را بخواهید. در مناهى حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله مىباشد كه فرمودند: هر كس به آنچه خداوند برایش مقدر كرده راضى نباشد و همواره شكایت كند و صبر و استقامت نداشته باشد نیكىهاى او بالا نمىروند و در حالى كه خداوند بر او غضب مىكند وارد محشر مىشود، مگر اینكه توبه كند. (ایمان و كفر( ترجمه الإیمان و الكفر بحار الأنوار)/ج2/497)
سخن را با کلامی از حضرت صادق علیه السلام به پایان می بریم که فرمودند: صبر آشکار می کند آنچه در باطن بندگان است از نور و صفا و جزع ظاهر می کند آنچه در باطن ایشان است از ظلمت و وحشت، و صبر صفتی است که هر کسی ادعای آن را می کند و ثبات نمی کند در نزد آن مگر بندگان خاص خدا و جزع، چیزی است که هر کس انکار آن می نماید و منافقین به آن متصفند.(معراج السعادة/نراقی/694)
منبع:تبیان