به گزارش سرويس بين‌‌الملل باشگاه خبرنگاران؛ از وقوع بحران اوکراین بیش از 11 ماه می گذرد و رفته رفته نه تنها افقی برای فروکش شدن شعله‌های آن یافت نمی‌شود که روز به روز بر دامنه آن نیز افزوده میشود؛ گویی به جبهه‌ای جدی برای رویارویی غرب به رهبری ایالات متحده و روسیه تبدیل شده است که هیچ یک حاضر به عقب‌نشینی از آن و یا دست کم داد و ستد دیپلماتیکی نیستند.
- کودتا در اوکراین چگونه شکل گرفت؟
بعد از امتناع "ویکتور یانوکویچ" از امضای قرارداد اقتصادی اوکراین با اروپا، اعتراضات در این کشور آغاز شد. رفته رفته با دخالت کشورهای خارجی به خصوص آلمان و آمریکا ، این ناآرامی خشن تر گشته و سرانجام به برکناری شبه کودتای دولت روس‌گرای ویکتور یانوکویچ در اوکراین منجر شد.
معترضین مدعی بودند که وی اوکراین را عملا در اختیار روسیه قرار داده و به هیچ وجه نگران منافع ملی نیست. آنان منافع ملی را ارتباط با اروپا تعریف می‌کردند.
بعد از خروج یانوکویچ از اوکراین و استقرار وی در روسیه، نیروهای روس‌گرای مستقر در شرق اوکراین با حمایت آشکار و پنهان دولت روسیه اقدام به ایجاد حکومت و جنگ با ارتش اوکراین در مناطق تحت کنترل خود نمودند.
ارتش اوکراین برای جلوگیری از تجزیه کشور وارد جنگی خونین با روس‌گرایان شده است که تاکنون هیچ نتیجه‌ای نداشته است.اما مارس سال ۲۰۱۴ میلادی دوره زمانی مهمی در تحولات بین‌المللی به حساب می‌آید. در این زمان، رفراندوم جدایی منطقه کریمه از اوکراین و الحاق آن به روسیه در این منطقه برگزار گردید و مردم این منطقه با اکثریت قاطع به جدایی از اوکراین رای مثبت دادند. این موضوع سرآغاز تنش‌های فراوانی در روابط بین‌الملل بود. آمریکا و کشورهای غربی در اعتراض به آنچه که «تهدید صلح، امنیت، ثبات و تمامیت ارضی اوکراین» نامیدند اقدام به تحریم‌های یک جانبه بر علیه روسیه نمودند.
باراک اوباما رییس جمهور آمریکا نیز در همین زمان صراحتا اعلام نمود که این شروع یک حرکت جدی برای به انزوا کشاندن هر چه بیشتر روسیه است.
تحریم‌های آمریکا در درجه نخست از برخی اشخاص حقیقی و حقوقی و نهادهای دولتی روسیه آغاز گردید و هر روز ابعاد گسترده‌تری یافت. آمریکا در ابتدا هفت تن از مقامات ارشد روس را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد و اعلام نمود که این افراد ممنوع السفر بوده و دارایی‌هایشان در ایالات متحده آمریکا بلوکه خواهد شد. اما هر روز افراد جدیدی به این لیست اضافه شدند و در مراحل اولیه این فهرست به ۷۷ شخص و در حال حاضر به ۱۱۹ شخصیت حقیقی و حقوقی رسیده است.
از سوی دیگر اتحادیه اروپا نیز همگام با ایالات متحده آمریکا، تحریمهایی را علیه روسیه اعمال نمود. در ۳۱ ژوئیه ۲۰۱۴ اتحادیه اروپا، تحریمهایی را برعلیه روسیه به تصویب رساند. برای نخستین بار در طول تاریخ تشکیل اتحادیه اروپا، هرگونه تعاملات نظامی از جمله خرید و فروش تسلیحات و همکاری‌های نظامی با روسیه قطع شد.
اتحادیه اروپا علاوه بر این، همانند آمریکا تعدادی از اشخاص و شرکت‌های روسی را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد. اقدام مهم دیگر این اتحادیه با همکاری آمریکا و کانادا، تحریم بخشی از صنایع نفت و گاز روسیه نظیر تکنولوژی‌های حفاری بود؛ اقدامی که با اعتراض شرکت‌های چند ملیتی نفتی که پایگاه آنها در خود اروپا بود مواجه گردید. همچنین تجارت با روسیه در مورد کالاهایی که مصرف دوگانه نظامی و غیرنظامی دارند با محدودیت‌ها و کنترل‌های سخت‌گیرانه‌ای همراه شد.
دیگر اقدام خصمانه غرب بر علیه روسیه بلوکه نمودن تمامی اموال و دارایی‌های روسیه در اروپا و آمریکا بود. اتحادیه اروپا همچنین اعلام نمود که پرونده الحاق روسیه به اتحادیه اروپا را به طور کامل بسته است و تمامی شرکت‌هایی را که مالکیت بیش از ۵۰ درصد آن با دولت روسیه است از حضور در بازارهای سرمایه اروپا منع خواهد نمود.این تحریم‌ها رفته رفته اثرات خود را بر بخش‌های مختلف اقتصادی روسیه نمایان کردند.
البته روسیه نیز بیکار ننشست و دست به اقدام متقابل زد. لازم به ذکر است؛تحریم‌های اقتصادی مانند یک شمشیر دو لبه، به هر دو طرف ماجرا آسیب می‌زند. هدف از این یادداشت، بررسی تاثیرات تحریم های غرب علیه روسیه در بخش انرژی می‌باشد:
به دلیل هماهنگی تجهیزات گازی اروپا با روسیه، ارزان بودن گاز صادراتی روسیه از گاز شیل آمریکا، و عدم کارایی تغییر انرژی گرمایشی به نفت، در کوتاه مدت اتحادیه اروپا و آمریکا نمی‌توانند تحریم اقتصادی را به مستقیما بخش انرژی تعمیم دهند.اما اعمال تحریم‌های مالی علیه صنعت نفت روسیه، اثرات خود را بر این بخش گذاشته است.
اتحادیه اروپا فروش تجهیزات لازم برای استخراج نفت از قطب شمال را تحریم کرده است.این تحریم، بر اقتدار نفتی و گازی روسیه تاثیر گذاشته است.تحریم‌های مالی اتحادیه اروپا برای سرمایه‌گذاری در بخش انرژی روسیه، باعث شده است این کشور به سمت چین برای جذب اعتبار حرکت کند.
این در حالی است که بنا بر گزارش‌ها؛چین برای شرکت در سرمایه گذاری در بخش انرژی روسیه چندان تمایلی نشان نداده است. شرکت‌های بزرگ گازی و نفتی روسیه به دلیل عدم تامین اعتبار و سرمایه و همچنین سقوط ارزش روبل در مقابل دلار از تحریم‌های غرب به طور جدی آسیب دیده اند.
شرکت «روس نفت» یکی از این شرکت‌ها است که به شدت با مشکل کمبود اعتبار روبروست.همچنین پروژه‌های بزرگ گازی روسیه نظیر « یامال ال.ان.جی » به دلیل تحریم‌های اروپا بر ضد برخی مدیران این شرکت و کمبود اعتبار و سرمایه، از تحریم‌ها تاثیر پذیرفته است.قرار بود این شرکت 16.5 میلیون تن گاز ال.ان.جی از قطب استخراج کند که اکنون به دلیل تحریم‌ها ، این امکان میسر نیست.تحریم‌های غرب ، دو بخش مالی و تکنولوژی صنعت نفت و گاز روسیه را هدف گرفته است.
این در حالی است که چین، یکی از مهمترین شرکای مسکو، تجربه و دانش روز را برای استخراج نفت و گاز در اعماق زمین ندارد.
نکته مهم توانایی شرکت‌های روسی برای پیشبرد پروژه های عظیم نفتی و گازی بدون حضور مالی و تکنولوژیک غرب است.این امر به احتمال زیاد در بلندمدت امکان‌پذیر است، نه در کوتاه مدت.
با توجه به نکات مذکور مشخص است که روسیه از تحریم‌های مالی غرب در بخش انرژی خود متاثر شده است؛ اما به دلیل ذخیره ارزی بالا و توانایی تکنولوژیک نسبتا مناسب فعلا تا حدی این تحریم‌ها را مدیریت کرده است.
آمریکا و اتحادیه اروپا همواره در مناسبات خود با دیگران ، با توجه به جایگاه و قدرت اقتصادی خود همیشه از تحریم‌های اقتصادی به عنوان ابزاری برای به زانو درآوردن طرف مقابل استفاده کرده اند.
بر این اساس، به دلیل شکست در عرصه میدانی استراتژیک اوکراین، آنها دست به اعمال تحریم‌های نسبتا گسترده علیه مسکو زدند.
نکته مهم و البته متفاوت این تحریم‌ها، واکنش روسیه بود. در موارد قبلی عموما واکنشی از سوی کشور تحریم شده به تحریم‌های غرب دیده نمی‌شد؛ اما روسیه در اقدامی متقابل دست به تحریم زد و علاوه بر تحریم‌های سیاسی، تحریم‌های اقتصادی نظیر ممنوعیت واردات محصولات کشاورزی از غرب را در دستور کار قرار داد.
این ممنوعیت برای اروپا و آمریکا گران تمام شد؛زیرا اروپا حدود 12 میلیارد یورو از سود بازار روسیه را از دست داد. آمریکا نیز سالانه 972 میلیون دلار از تحریم روسیه زیان خواهد دید.
ضرورت موازنه گرایی راهبردی در سیاست خارجی روسیه ایجاب می‌کند تا این کشور نسبت به منافع خود در اوکراین و حتی غرب آسیا حساس باشد و به اقدامات غرب پاسخ دهد.
به این ترتیب روسیه باید به جای آنکه در کشور خود با نیروهای تکفیری بجنگد، جدال خود را به حوزه کاملا متفاوت خاورمیانه منتقل کند.به این ترتیب می‌توان پیامدهای تشدید تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه را معطوف به فراگردهای ژئوپلیتیکی و راهبردی در چارچوب نشانه‌هایی از موازنه سخت توصیف کرد.
ساختار اقتصادی روسیه، مسلما از تحریم‌ها آسیب خواهد دید؛ اما روسیه تلاش می‌کند تا موقعیت ژئوپولوتیکی خود را ارتقا دهد؛زیرا مقامات روسیه باور دارند که بدون استفاده از قابلیت‌های راهبردی، امکان چانه زنی در عرصه اقتصادی وجود ندارد.
بهنام خسروی
منابع:
. Mikhail Krutikhin. How China Overplays Rosneft and Gazprom. Vedomosti, August 18, 2014. (in Russian) http://www.vedomosti.ru/opinion/news/33554431/poddavki-skitaem
. The Winners and Losers of a Weak Russian Ruble. The Moscow Times, November 10, 2014. http://www.themoscowtimes.com/business/article/the-winners-and-losers-from-russia-s-weakened-ruble/510862.html.
. Rosneft
. Yamal LNG
. RUSSIAN ENERGY SECTOR: BEYOND SANCTIONS, JANUARY 2015, russia-direct.org.
انتهای پیام/
البته بیشترین ضرر را اروپا مخصوصا اکراین قربانی متحمل خواهد شد.
خسته نباشید