به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، «داخلی، پوست، مو، زیبایی». این عبارت حتماً برایتان آشناست. روی تابلوی مطب خیلی از پزشکان شهر به چشم میخورد. بیماران هم خیلی وقتها همین نوشته روی تابلو را میخوانند و برای درمان به پزشک مراجعه میکنند. تعداد آنهایی که مشکل پوست و زیبایی دارند بیشتر است؛ آخر حجم عمدهای از تابلوی پزشک به این سه عبارت اختصاص دارد: پوست، مو و زیبایی.
داخل یکی از همین مطبها میشوم. 8، 9 نفری در اتاق انتظار هستند. منشی پزشک گوشی تلفن دستش است و دارد به کسی آدرس مطب را میدهد. حرفش که تمام میشود، بلافاصله میگوید: «بفرمایید. وقت داشتید؟» «نه. میخواستم ببینم خانم دکتر، متخصص پوست هستند؟!» پشت چشمش را نازک میکند و میگوید: «اگر متخصص نبودند، پس اینجا چکار میکردند؟!» و بعد با بیحوصلگی ادامه میدهد: «اگر وقت میخواهید باید منتظر بمانید. بعد از مریضهای وقت دار شاید بتوانید بروید داخل.»
باز با سماجت میپرسم: «آنطور که روی تابلو نوشته شده، خانم دکتر متخصص داخلی هم هستند. درست است؟!» این بار دیگر کفری میشود و با لحن عصبانی جواب میدهد: «شما مریض هستید یا دنبال مچ گرفتنید؟!» به جای اینکه به بحث بیحاصل با منشی ادامه دهم، ترجیح میدهم منتظر بمانم. اینطوری شاید اطلاعات بهتری دریافت کنم.
در مطب باز میشود و دو نفر از آن خارج میشوند. هر دو زن هستند؛ جوان. میروند سر میز منشی و وقت لیزر میگیرند. یکی از زنها دارد صورتش را به آن یکی نشان میدهد و میگوید: «ببین! بهتر شده به نظرم.» منشی برای زن وقت میگذارد.
از خانمی که کنار دستم نشسته میپرسم: «خیلی وقت است پیش این دکتر میآیید؟ کارش خوب است؟!» زن میگوید: «جلسه دوم است میآیم. نمیدانم والله. خانه مان همین خیابان پشتی است. دیدم نزدیک است، آمدم اینجا. تشخیص رزاسه داده. دارو هم داده اما هنوز که تغییری نمیبینم.» میپرسم: «متخصص است؟!» زن جواب میدهد: «حتماً هست دیگر! روی تابلویش که اینطور نوشته.» با پرس وجویی نامحسوس از بقیه بیماران متوجه میشوم که بیشترشان به دلیل مشکلات پوستی و زیبایی به مطب مراجعه کرده اند.
این وسط چشم غره های خانم منشی و نگاه های معنی دارش هم هشدار می دهد که زیاد کنجکاوی نکنم. آخر سر هم به بهانه ای از مطب خارج می شوم. می ایستم و یک بار دیگر تابلوی پزشک را خوب نگاه می کنم. هیچ اسمی از متخصص برده نشده.
تابلوهای دیگری هم شبیه این دیده ام. روی بعضیهایشان، عبارت «اطفال» هم در کنار سایر تخصصها به چشم میخورد.
اما واقعیت امر چیست؟ آیا پزشک مربوطه دارای چند تخصص است؟ از کجا بفهمیم در کدامشان تبحر بیشتری دارد؟ اصلاً تا چه حد میتوان به تابلوی مطب پزشکان اعتماد کرد؟
دکتر ریحانه مهرگان، متخصص پوست، مو و زیبایی در گفتوگو با «ایران» به این سؤالات پاسخ می دهد. این پزشک متخصص که خود، دل پردردی از این مسأله دارد میگوید: «متأسفانه روی تابلوی مطب بیشتر پزشکان عمومی، عبارت پوست، مو و زیبایی دیده میشود و مردم هم به واسطه همین، به تابلوی مطب پزشک اعتماد میکنند و گمان میکنند که پزشک واقعاً تخصص پوست و زیبایی دارد اما در واقع به پزشک عمومی مراجعه کردهاند. متأسفانه وقتی هم که بیمار به مطب مراجعه میکند و در این باره از منشی سؤال میکند، جواب درستی به او داده نمیشود و این آگاهی را به بیمار نمیدهند که پزشک، عمومی است و متخصص نیست.
قبلاً تخصص اطفال و داخلی هم روی تابلوی مطب پزشکان عمومی دیده میشد اما اخیراً بسیاری از پزشکان عمومی، تنها عنوان پوست، مو و زیبایی را روی تابلوی مطب خود درج میکنند که بیشتر بیماران را به اشتباه میاندازد.»
مهرگان ادامه میدهد: «این مسأله در هیچ کجای دنیا بجز ایران مرسوم نیست و در سایر کشورها در تابلوی مطب پزشک عمومی، عبارت پزشک عمومی درج میشود که بر اساس قوانین بینالمللی است. به هرحال بیمار حق دارد بداند که به پزشک عمومی مراجعه کرده است. اما در ایران این کار رایج شده و باعث به اشتباه انداختن بیماران میشود. در این باره هم پزشکان متخصص بخصوص متخصصان پوست و زیبایی بارها و بارها شکایت و اعتراض کردهاند اما متأسفانه نتیجه خاصی نداشته و جوابهای متناقضی از سوی وزارت بهداشت داده شده است و گاه پزشکان متخصص پوست و زیبایی محکوم شده اند به اینکه میخواهند خودشان به تنهایی کسب درآمد کنند و دلشان نمیخواهد پزشکان عمومی گوشهای از درآمد هنگفت آنها را داشته باشند!»
مسأله اصلی اما چیز دیگری است. جدای از بحث کسب درآمد، نکتهای که اهمیت فراوان دارد، درمان بیمار و حفظ سلامتی اوست که گاه با تشخیصهای غیر تخصصی به خطر می افتد.
دکتر مهرگان در این رابطه میگوید: «در بسیاری از موارد، به دلیل تشخیص اشتباه پزشک غیر متخصص، بیمار دچار مشکلات فراوانی میشود که خیلی وقتها غیر قابل بازگشت است. من بیمارانی داشتهام که به همین دلیل، دچار مشکلات حاد شده بودند، به عنوان مثال بیماری داشتم که به سرطان پوست مبتلا شده بوده و باید هرچه سریعتر مورد عمل جراحی قرار میگرفته اما با تشخیص اشتباه پزشک عمومی، به لیزر پوست اقدام کرده بوده که باعث وخامت حالش شده بود. یا اینکه بیماری که ضایعهای روی بینیاش ایجاد شده بوده و با تشخیص نادرست و درمان نابجا، اسکار شدید در محل عارضه ایجاد کرده بود که امکان ترمیماش با شرایط ایجاد شده، بسیار کم است.»
این پزشک متخصص از وزارت بهداشت تقاضا دارد که روی این مسأله نظارت کافی داشته باشد تا بیماران به اشتباه نیفتند و دچار مشکل نشوند. به گفته او، بسیاری از شکایتهایی هم که از پزشکان عمومی صورت میگیرد، به دلیل همین تشخیصها و درمانهای نادرست است.
چه کسانی قانون تخلفات پزشکی را دور میزنند؟! آیا پزشکان عمومی مجازند تا روی تابلوی مطب خود، هر تخصصی را میخواهند درج کنند؟ طبق قوانین، اطلاعات در تابلوی پزشکان باید بر اساس آنچه در پروانه مطب وجود دارد، درج شود. اما با قوانین فعلی، پزشکان عمومی میتوانند سه عنوان تخصصی و پزشکان متخصص دو عنوان فوق تخصصی را در تابلو به عنوان تبحر و مهارت بیشتر در حوزه کاری خود بیاورند و عناوین مربوط به خدمات نباید در تابلو عنوان شود و جنبه تبلیغاتی پیدا کند.
اینکه پزشکان عمومی میتوانند با قوانین موجود، سه عنوان تخصصی را که در آن مهارت بیشتری دارند، در تابلوی مطب خود بیاورند، دقیقاً همان اشکالی است که از نظر پزشکان متخصص وجود دارد اما طبق همین قانون، آنها هم میتوانند دو عنوان فوق تخصصی را که در آن دارای مهارت هستند در تابلوی مطب خود بیاورند و اینجاست که این سؤال پیش میآید که گرفتن تخصص و فوق تخصص چه مزیتی دارد وقتی که حتی بدون طی کردن این مدارج، میتوان از مزایای آن بهره برد!
بر اساس ماده 9 قانون تخلفات پزشکی، در تابلوها فقط نام و نام خانوادگی، تخصص یا رشته طبابت، ساعات پذیرایی و شماره تلفن قابل ذکر است.
همچنین بر اساس ماده 13 این قانون، پزشکان یا دندانپزشکان عمومی میتوانند حداکثر 4 رشته طبابت در تابلو و سر نسخه خود قید کنند یا به ذکر عنوان پزشک یا دندانپزشک عمومی اکتفا کنند.
از سوی دیگر در ماده 14 نیز آمده است که هر پزشک یا دندانپزشک میتواند رشته های تخصصی خود را که موفق به اخذ آن شده است در تابلو یا سرنسخه و کارت ویزیت قید کند.
گیج میشوم. قانون از سویی میگوید باید رشتههای تخصصی اخذ شده از سوی پزشک در تابلوی او درج شود و از سوی دیگر به پزشکان اجازه میدهد چند عنوان را که در آن مهارت دارند، بدون اینکه مدرک تخصصیاش را کسب کرده باشند، در تابلوی خود بیاورند! حالا سؤالی پیش می آید که تشخیص اینکه آیا پزشک، در تخصص عنوان شده مهارت و تبحر لازم را دارد یا نه، بر عهده چه کسی است؟! نکته قابل تأمل اینجاست که پزشکان عمومی، بیشتر تمایل دارند در حیطه پوست و زیبایی فعالیت کنند و در تابلوی آنها تخصصهای معمولاً دیگری دیده نمیشود که آن هم جای بحث دارد.
دکتر پروانه ساکت، نایب رئیس انجمن پزشکان متخصص پوست ایران نیز در این باره حرفهای جالبتوجهی دارد. او در گفتوگو با «ایران» میگوید: «اگر دقیقاً بر اساس قانون عمل شود، مشکلی پیش نمیآید چرا که بر اساس قانون تخلفات پزشکی، پزشک موظف است در ابتدا عنوان تخصصی خود را که در آن کسب مدرک کرده، درج کند و بعد میتواند دو یا سه رشته دیگر را که در آن تبحر دارد بیاورد. یعنی پزشک عمومی در ابتدا باید نام پزشک عمومی را بیاورد و بعد تخصص هایی همچون پوست و اطفال را قید کند. اما متأسفانه این کار انجام نمیشود و پزشکان عمومی، بدون درج عنوان پزشک عمومی، صرفاً روی تابلوی مطب خود تخصص هایی همچون پوست، مو و زیبایی را قید می کنند و نکته قابل توجه این است که تنها پوست، رشته تخصصی است و اصلاً نباید از عناوین مو و زیبایی استفاده کنند که متأسفانه این کار را می کنند و حتی در بعضی موارد دیده شده که عبارت «متخصص» را هم در تابلو می آورند که برخلاف قانون نظام پزشکی است.
یا اینکه از عباراتی همچون عضو انجمن لیزر فلان کشور در تابلو استفاده میشود که آن هم خلاف قانون است. در واقع آنها با این اقدامات، مردم را فریب میدهند و کارشان نوعی کلاهبرداری است.»
انجمن پزشکان متخصص پوست ایران البته ساکت ننشسته و برای رفع این مشکل اقداماتی کرده است.
دکتر ساکت در این باره می گوید: «ما این مشکل را از طریق وزارتخانه پیگیری کردهایم و وکلای ما نیز اظهار نامههایی را فرستادهاند. ظاهراً معاونت درمان وزارت بهداشت، مسئول رسیدگی به این امر معرفی شده و باید روی تک تک مطبها نظارت داشته باشد. سازمان نظام پزشکی در این باره به ما قول داده که از طریق معاونت درمان وزارت بهداشت این کاررا پیگیری کند اما هنوز اقدامی صورت نگرفته و متأسفانه پزشکان عمومی بدون درج عنوان اصلیشان، در رشتههای تخصصی دیگر فعالیت میکنند.»
دکترای پزشکی، همان پزشک عمومی استاینکه چه نهادی مسئول رسیدگی به مسأله تابلوی مطبها و تبلیغات مربوط به آنهاست، کمی پیچیده می شود. برای یافتن پاسخ چه کسی بهتر از دکتر محمد حاجی آقاجانی، معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که در گفتگو با «ایران»، سازمان نظام پزشکی را مسئول بازرسی و نظارت تابلوی مطب پزشکان و تبلیغات آنها، معرفی میکند و میگوید که قانونگذار به طور خاص این وظیفه را بر عهده سازمان نظام پزشکی قرار داده است.
دکتر محمد جهانگیری، مدیر کل نظارت سازمان نظام پزشکی در این باره توضیح میدهد: «ما اصولاً در ارائه خدمات پزشکی،4 عنوان داریم که شامل دکترای پزشکی، متخصص، فلوشیپ و فوق تخصص است و خدمات در قالب این 4 عنوان ارائه میشود. البته عناوینی همچون کارشناس و کارشناس ارشد هم در زمینه ارائه خدمات پزشکی داریم. اما آن چیزی که از آن به عنوان پزشک عمومی یاد میشود، همان دکترای پزشکی است که معادل پزشک عمومی است. طبق آیین نامه، دکترای پزشکی یا همان پزشک عمومی نمیتواند در تابلو و سرنسخه خود از عبارت «تخصص» یا «متخصص» استفاده کند.»
به گفته جهانگیری، طبق قانون باید حتماً عنوان دکترای پزشکی در تابلوی مطب پزشک عمومی درج شود و بعد تخصصهایی مثل پوست و اطفال قید شود و این به آن معناست که پزشک عمومی در تخصصهای قید شده هم مهارت دارد و اگر عنوان دکترای پزشکی قید نشود، تخلف صورت گرفته است. مردم هم باید آگاه باشند و بر اساس تابلوی مطب پزشکان، بدانند به چه پزشک و با چه تخصصی مراجعه میکنند.
اما همیشه هم این طور نیست که عنوان دکترای پزشکی روی تابلوی پزشک عمومی درج شده باشد. اینجاست که باید با پزشک خاطی برخورد شود.
جهانگیری، سازمان نظام پزشکی و دانشگاههای علوم پزشکی را دستگاههای نظارتی در این رابطه عنوان میکند و میگوید: «ما وظیفه نظارت و بازرسی بر تابلوی مطبها را در کنار دانشگاههای علوم پزشکی بر عهده داریم. البته مردم هم باید در این زمینه با ما همکاری داشته باشند و در صورت مشاهده تخلف، مراتب را جهت بازرسی و نظارت به اطلاع ما برسانند.»
جمله دکتر جهانگیری در ذهنم تکرار میشود: «مردم باید آگاه باشند.» البته با این تفاسیر و با فرض اینکه پزشکان طبق مقررات رفتار کنند، مردم هم میتوانند با آگاهی تصمیم بگیرند و با فرض اینکه میدانند به پزشک عمومی مراجعه کردهاند، به درمان او اعتماد کنند. این، البته همان طور که گفته شد در صورتی است که طبق قانون عنوان دکترای پزشکی که معرف پزشک عمومی است، روی تابلو نمایان باشد و در غیر این صورت بیمار از کجا بداند، به چه پزشک و با چه تخصصی مراجعه کرده است! / ایران