به گزارش
گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران، بی‌بی‌سی، گذر زندگی ما جالب است. فرض کنید الان 78 سالتان است. با تخمینی ساده و با توجه به میانگین‌ها می‌توان گفت که شما 9 سال از آن 78 سال را مشغول تماشای تلویزیون بوده‌اید. 4 سال رانندگی و 92 روز را نیز در دستشویی سپری کرده‌اید!
اما رتبه اول این دسته‌بندی با اختلاف زیاد به خواب تعلق دارد. شما 25 سال از 78 سال عمرتان را در خواب بوده‌اید. حالا می‌خواهیم مقدار ناچیزی از آن 25 سال را کم کنیم. شما چقدر می‌توانید بیدار بمانید؟ عواقب آن چیست؟
هرکسی عواقب دردناک آن را می‌داند. میل به خواب از میل به غذا خوردن نیز قوی‌تر است. اریک هانلون، دانشیار مرکز سلامت، متابولیسم و خواب دانشگاه شیکاگو می‌گوید: «هر اندازه که می‌خواهید برای بیدار ماندن تلاش کنید، ولی مغز به خواب می‌رود.»
اصلا چرا خواب؟
خواب همچنان از بزرگترین رازهای بشری است. هانلون می‌گوید: «کارکرد دقیق خواب هنوز نامشخص است. اما یک چیز را خوب می‌دانیم. اینکه خواب تمام فعالیت‌های بدن را بازنشانی (reset) می‌کند.» خواب عملکرد ایمنی و خوددرمانی بدن و همچنین متابولیسم را بهبود می‌بخشد. به همین دلیل پس از خواب، احساس بسیار خوبی داریم.
در آن روی سکه، خواب ناکافی با دیابت، مشکلات قلبی، چاقی، افسردگی و بیماری‌های دیگر ارتباط مستقیم دارد. شب‌ها دود چراغ می‌خورید و به تبع آن در روز انرژی کافی ندارید و سنگینی مژه‌ها بر روی چشمانتان را احساس می‌کنید. همگام با مقابله با بی‌خوابی تمرکزتان نیز کم می‌شود.
از این موارد را چشم‌پوشی می‌کنیم و گاه تا چند شب نمی‌خوابیم، در نتیجه به بيماری‌های ذهنى و روحى مبتلا می‌شویم: بدخلقی، پارانویایی و دیدن چیزهایی که مربوط به تخیل ماست. آتول مالهوترا از دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید: «افراد خیالاتی و توهمی می‌شوند.» راننده كاميون‌‌های آمریکایی که مسافت خیلی طولانی را بدون خواب رانندگی می‌کنند برای این پدیده یک اصطلاح دارند: «آن یک سگ سیاه بود.» زمانی که سایه‌ای خیالی را بر روی سطح جاده می‌بینند، ترجیح می‌دهند که کامیون را در کنار جاده نگه دارند.
برخی پژوهش‌ها واکنش زیستی بدن به بی‌خوابی را اثبات کرده‌اند. هورمون‌های استرسی مانند آدرنالین و کورتیزول در خون افزایش پیدا کرده و آن‌ها نیز فشار خون را بیشتر می‌کنند. در این بین، تنظیم طبیعی قلب نیز دستخوش تغییر شده و دستگاه ایمنی معیوب می‌شود. افرادی که نمی‌خوابند خیلی سریع‌تر بیمار می‌شوند.
آسیب‌های ناشی از بی‌خوابی موقتی نیست. جروم سیگِل، استاد مرکز پژوهش‌های خواب دانشگاه کالیفرنیا، در این ارتباط می‌گوید: «اگر آسیبی از این طریق وارد شود، جبران‌ناپذیر است.»
بی‌خوابی خود را دیکته می‌کند
اگر خواب هرگز به سراغ شما نیاید چه؟ نوعی بیماری ژنتیکی به اسم بی‌خوابی خانوادگی مرگ‌آور وجود دارد که از عواقب بی‌خوابی طولانی‌مدت است.
در سراسر دنیا، تنها 40 خانواده این بیماری را ژن خود دارند. تالاموس یکی از سازواره‌های دستگاه کناره‌ای در مغز است که در کنترل خواب نقش دارد. این بیماری به تالاموس آسیب جدی وارد می‌کند. کاهش وزن، زوال عقل و در نهایت مرگ از عواقب آن است.
سیگِل می‌گوید: «با این حال، نمی‌توان بی‌خوابی را عامل مرگ دانست. درست است که بی‌خوابی خانوادگی مرگ‌آور آسیب فراوانی به مغز وارد می‌کند، اما من فکر نمی‌کنم این بیماری عامل مرگ کسی شده باشد. گواه این قضیه شکنجه‌های بی‌خوابی است که برخی از زندانیان می‌کشند. تاکنون هیچ گزارشی از مرگ بر اثر این نوع شکنجه منتشر نشده است. اما برای آن افراد شکنجه‌ی واقعا سختی است.»
پژوهش‌های انجام‌شده بر روی بی‌خوابیِ حیوانات نتایج جالبی را به همراه داشته است. الن رختشافِن در دهه 80 میلادی آزمایشی را در دانشگاه شیکاگو انجام داد. او چندین موش را بر روی صفحه‌هایی بر روی آب گذاشت. هرگاه که موش با توجه به امواج مغزی به خواب می‌رفت، صفحه می‌چرخید و دیواره‌ای موش را به سمت آب هل می‌داد تا موش بیدار بماند.
به دلایلی نامشخص، همه موش‌ها پس از یک ماه جان دادند. به احتمال فراوان، استرس ناشی از خواب دلیل آن بود. سیگل می‌گوید: «هزار بار در روز بیدار می‌ماندند.» از بین رفتن دستگاه‌های کارکردی بدن، به هم خوردن دمای بدن، کاهش وزن و افزایش اشتها از علائم بی‌خوابی موش‌ها بود.
سیگل ادامه می‌دهد: «مشکل این دست از مطالعات در انسان و حیوان همین است. نمی‌توان آن‌ها را به سادگی بیدار نگه داشت. آن‌ها باید همکاری کنند تا استرس به وجود نیاید. اما اگر مرگی رخ دهد، نمی‌توان گفت دلیل آن خواب بوده یا استرس. مرز بین این دو در این دسته از مطالعات کاملا گنگ است.»
بیدار شو!
بدن انسان محدودیت‌های فراوانی دارد. ولی اگر کسی پرسید چند ساعت می‌توان بیدار ماند، پاسخ شما چیست؟ بیشترین رکوردی داوطلبانه‌ای که تاکنون ثبت شده مربوط به یک دانش‌آموز 17 ساله دبیرستانی در سال 1964 در سن دیگوِ کالیفرنیا است. رَندی گاردنِر برای یک پژوهش علمی 264 ساعت پشت سر هم بیدار ماند، یعنی 11 روز. پژوهشگران آن تحقیق نیز این رکورد را تایید کردند. رکوردهای غیر موثق دیگری نیز گاها شنیده می‌شود، از جمله زن انگلیسی که در سال 1977 برای 18 روز بر روی صندلى گهواره‌اى‌ِ خود بیدار ماند.
منبع فرارو