سرچشمه صلوات از كجاست؟

«إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً.[۱] خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند ای کسانی که ایمان آورده‌اید بر او درود فرستید و سلام گویید و تسلیم فرمانش باشید.» آیه فوق که در زمان خود پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) نازل شده به مومنان دستور می‌دهد بر پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) صلوات بفرستند. ابوحمزه ثمالی از یکی از یاران پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) چنین نقل می‌کند: «هنگامی که آیه فوق نازل شد عرض کردیم سلام بر تو را می‌دانیم ولی صلوات بر تو چگونه است؟ پیامبر فرمود بگویید «اللهم صل علی محمد و آل محمد کما صلیت علی ابراهیم انّک حمید مجید».[۲]

درباره کیفیت صلوات بر پیامبر در روایات زیادی که از طریق اهل بیت(علیه السلام) و اهل سنت رسیده صریحاً آمده كه « آل محمد» را به هنگام صلوات بر پیامبر بیفزایید. ابن حجر هیثمی، از دانشمندان اهل سنت این روایت را نقل می‌کند که پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «لا تصلوا علی الصلاة البتراء فقالوا و ما الصلاة البتراء؟ قال تقولون: اللهم صل علی محمد، و تمسکون، بل قولوا اللهم صل علی محمد و آل محمد.[۳] برای من درود مقطوع و بریده نفرستید عرض شد: مقصود چیست؟ فرمود: نگویید: اللهم صل علی محمد، و سکوت کنید، بلکه لازم است بگویید: اللهم صل علی محمد و علی آل محمد».[۳]

علاوه بر اینکه تمام فقهای شیعه و برخی فرقه‌های اهل سنت صلوات فرستادن بر پیامبر و آل ایشان را در تشهد نماز واجب می‌دانند بنابراین از زمانی که دستور نماز خواندن و کیفیت آن توسط پیامبر بیان شده و از زمانی که خود ایشان نماز می‌خواندند، در تشهد نماز صلوات می‌فرستادند. در روایت مفصلی که درباره چگونگی دستور خواندن نماز توسط خداوند به پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) در شب معراج آمده است، یکی یکی اجزاء نماز را بیان می‌کند تا می‌رسد به این قسمت در تشهد نماز: «ثُمَّ أَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ یَا مُحَمَّدُ صَلِّ عَلَی نَفْسِکَ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِکَ فَقَالَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیَّ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِی وَ قَدْ فَعَل...»

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «خداوند متعال پیامبرش حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) را به معراج برد. جبرئیل اذان گفت و نماز را به پیامبر آموخت، به همین کیفیت و شکلی که می‌خوانیم. در تشهد به او فرمود: «ای محمد بر خودت و بر اهل بیتت درود بفرست». پیامبر گفت: «صلی الله علیّ و علی اهل بیتی».[۴] از این روایت معلوم می‌شود که پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) در تشهد نماز بر خود و اهل بیتشان درود می‌فرستادند و مسلمانان دیگر هم از همان زمان در تشهد نماز بر محمد و آلشان درود می‌فرستادند.

پی‌نوشت:

[۱]. احزاب (۳۳) آیه ۵۶.
[۲]. عروسی حویزی، محمد بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، انتشارات اسماعیلیان، ج ۴، ص ۳۰۰
[۳]. ابن حجر، احمد بن محمد، الصواعق المحرقه، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۹۹۷ م، ج ۲، ص ۴۳۰
[۴]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۶۳ ش، ج ۳، ص ۴۸۶