به گزارش خبرنگار معارف باشگاه خبرنگاران؛ امام رضا(ع) به درخواست مأمون نامه اى درباره رعایت اصول سلامت و بهداشت نوشت. پس از رسیدن به دست مأمون، دستور داد آن را با آب طلا نوشتند ازاین رو به الرساله الذهبیة ، و طب الامام الرضا علیه السلام معروف شد.
بخشی از این رساله درباره خوردنیها و نوشیدنیها در فصول سال است که امام (ع) طبق ماههای رومی فصول سال را بیان نموده اند در این بخش به ماه شباط یعنی آخرین ماه از فصل زمستان که الآن درآن قرارداریم اشاره می نمائیم.
**ماه شباطامام رضا (ع) : (شباط) ثمانیة و عشرون یوما تختلف فیه الریاح و تکثر الامطار و یظهر فیه العشب و یجرى فیه الماء فی العود و ینفع فیه اکل الثوم و لحم الطیر و الصیود و الفاکهة الیابسة و یقلل من اکل الحلاوة و یحمد فیه کثرة الجماع و الحرکة و الریاضة.
شباط بیست و هشت روز است، بادها در آن مختلف مىشود باران زیاد میبارد، گیاه و علف سر از زمین بیرون مىآورد، آب در شاخههاى درختان جارى مىشود، خوردن سیر و گوشت پرندگان و شکار و میوههاى خشک شده سودمند است. جماع و حرکت و فعالیت و کار در این ماه بسیار نیکو است.
برای توضیح و تحلیل کلام حضرت از کتاب طب الرضا علیه السلام / ترجمه امیر صادقى.استفاده می کنیم.
پایان زمستانشباط ثمانیة و عشرون یوما تختلف فیه الریاح و ینفع فیه اکل الثوم.
شباط بیست و هشت روز است در آن بادها مختلف مىوزد خوردن سیر سودمند است.
در این ماه فشار خون بالا میرود و براى حفظ اعتدال آن خوردن سیر مفید است سیر فشار خون را پائین مىآورد و این خاصیت تابع خواص دیگر آنست زیرا سیر قوه باه را تقویت میکند ادرار را زیاد و عروق شعریه را باز میکند و این خاصیتها در پائین آوردن فشار خون بسیار مؤثر است.
سیر معده را ضد عفونى میکند میکربها را خصوص میکرب وبا و گریب را مىکشد جهاز تنفس را نیرومند میگرداند و براى درمان سل و برنشیت خیلى نافع است در مورد اسهال و ضعف معده و کندى اعصاب و ذهن سودمند است پیاز مغز را قوى میگرداند.
سیر داراى ویتامین ث و ب میباشد و براى روماتیسم و نقرس بسیار مفید است.
ضماد سیر بهترین مسکن دردهاى موضعى است.
خوردن سیر براى اشخاصى که معتاد بافیون هستند خوب نیست.
خوردن سیر با انواع گوشتها خصوص ماهى و قرمه و برنج ازابتلاى بکمبودى ویتامینها جلوگیرى مى کند- براى از بین بردن بوى آن مقدارى سبزى تازه بجوید و میل نمائید خوردن کپسول کلرفیل نیز بوى سیر را نابود میکند.
پرنده و شکارو لحم الطیر و الصیود.
خوردن گوشت پرنده و شکار در آخرین ماه زمستان نافع است.
در اواخر زمستان از جهت آنکه هنوز سرماى زننده آن گاهى ما را تعقیب مىکند بدن ما نسبت بماههاى بعد محتاج بحرارت بیشترى است در میان خوراکى ها گوشت حرارت زیادترى تولید مى کند.
در این ماه سلول هاى بدن ما باید بیدار شوند. خوردن گوشت محرک اعصاب است و این خدمت را انجام می دهد ولى چون فعالیت سلول ها و تحلیل و تبدیل مواد ساختمانى تن شروع مى شود بهتر آنست از میان گوشت ها سالمترین و سبکترین آنها را انتخاب کرد.
گوشت پرندگان بعلل بسیارى از جمله بعلت آنکه بهتر میتوانند از راه هاى طبیعى تغذیه کنند سالمتر و از نظر مواد غذائى و املاح معدنى کاملتر است.
بهتر آنست که از گوشت پرندگان آزاد (نه اهلى) شکارى و دریائى استفاده کنیم مواظب باشید گوشت پرندگان سالمى بدست بیاورید بنا براین ازخریدن پرندگانى که ذبح شده ببازار مى آورند حتى الامکان اجتناب کنید.
گوشت شکار- حیوان غیر اهلى چون از علفهاى تازه و طبیعى تغذیه میکند و از آب و هواى آزاد و نور آفتاب حد اکثر استفاده را می نماید سالمتر و گوشت آنها کاملتر است اما بشرطى که شکار را بترس و اضطراب نینداخته باشند چه این کار گوشت حیوان را زهرناک می کند.
خشکبارو الفاکهة الیابسة.
و خوردن میوههاى خشک مفید است.
مراد از میوه هاى خشک ظاهرا خشکبار است مانند پسته و بادام و فندق و گردو و سنجد و امثال آن. پسته از نظر قدما گرم و خشک است و باصطلاح دانشمندان جدید داراى مقدار زیادى ویتامین ب و فاقد ویتامین ث میباشد- پسته مقوى است و خون را زیاد میکند- باه و حافظه و دماغ را تقویت میکند، بدن را فربه و مجارى تنفس را باز مینماید، فندق روده و معده را نیرومند میکند روغن آن بهترین داروى سینهدرد و سرفه و ریزش موى است و داراى مقدار زیادى کلسیم و املاح معدنى است غیر از ویتامین ث. بادام براى تقویت حافظه و باصره بسیار مفید و در مورد دردهاى سینه و شکم سودمند است سرفه خشک را مداوا میکند- در زخم روده مورد استفاده است و داراى ویتامین آ و ب و قند و سقز و چربى و مواد سفیدهاى و آهک و فسفر میباشد و از ویتامین ث مقدار قابل توجهى ندارد و بهمین جهت قدما آن را گرم و تر میدانند.
گردو داراى آهن و فسفر و مس و ویتامین ب و ث میباشد، ملین و مقوى باه است کرم معده را دفع میکند- براى بیماران سل و قند نافع است.
سنجد داراى مقدار زیادى ویتامین k و جوهر مازو است و ضد اسهال و خونریزى میباشد براى سینه مفید و سموم معده و روده ها را زایل و درد سر را تسکین میدهد.
شیرینى کمترو یقلل من اکل الحلاوة.
در ماه شباط باید از مقدار مصرف شیرینى کم کرد در فصل زمستان خصوص در اواخر آن پوست بدن خشک و استخوانها سخت و پوک مىشود جریان خون نیز دچار اشکال میگردد امراض جلدى زیاد مى شود، حصبه فراوان میگردد، روماتیسم و نقرس بسیار مشاهده مى شود.
پیدایش و ازدیاد این گونه امراض البته بجهت اختلالاتى است که در مزاج پیدا مى شود و در آن سخنى نیست چیزى که قابل بحث و گفتگو است این مطلبست که آیا علل بیمارى منحصر بکمبود ویتامینها و املاح معدنى و تسلط میکروبها است یا موجبات دیگرى هم میتواند داشته باشد، تحقیق آنست که تندرستى ما شرائط زیادترى لازم دارد و تأمین حواس پنجگانه از جمله آنها است مثلا از اقسام ویتامینهائى که در بدن ما لازم است ویتامین ث و گروه ب میباشد این دو نوع ویتامین را بمقدار کافى میتوان از هستههاى تلخ میوهها استفاده کرد حال اگر مدتى براى تأمین این دو احتیاج جز به هسته هاى تلخ نپردازید خواهید دید که چگونه تمام مفاصل شما از هم جدا مى شود پوست بدن شکافها و ترکهاى زیاد پیدا مى کند چشم جایى را نمى بیند و هزاران خلل دیگر نظم بدن ما را درهم میریزد. عوارض فوق بر اثر آنست که ذائقه ما سهم شیرینى خود را نگرفته و از این راه نیروى الکتریکى بدن را تأمین نکرده است ولى افراط در خوردن شیرینىها نیز عوارض سوء دیگرى را در بر دارد که به بعضى از آنها فوقا اشاره شد.
کوشش و کارو یحمد فیه کثرة الجماع و الحرکة و الریاضة.
اعمال غریزه جنسى و حرکت به اعضاء و پرداختن بکارهاى سخت در این ماه بمقدار زیاد پسندیده است.
ماه شباط آخرین ماه زمستان است. بعد از این ماه فصل بهار شروع مى شود در آن فصل فعالیت نباتات و حیوانات آغاز مى گردد.
فعالیت در عالم نبات و حیوان تعقیب بیدار شدن اعصاب و جنبش سلولهاى ترکیبى آنها است. در سرماى زمستان اعصاب را یکنوع رخوتى فرامىگیرد و سلولهاى مرده همچنان در جاى خود مانده ایجاد سده ها و تصلب میکنند.
کثرت عمل مجامعت در ماه شباط و حرکت و تحمل کارهاى سخت اعصاب را بیدار میکند عمل تعریق را قوى میگرداند سلولهاى مرده را تحلیل برده بیرون مى افکند و صحنه بدن را براى فعالیت سلولهاى زنده وسیع میگرداند و دنبال این خدمتها شرایط تندرستى و نشاط روح و بدن را تکمیل میسازد.
( طب الرضا علیه السلام / ترجمه امیر صادقى ص173 تا ص 181)پینوشت:
*شباط. [ ش ُ ] (اِ) به لغت رومی ماه آخر زمستان است . (برهان قاطع). یکی از ماههای سریانی است که میان ماه کانون الثانی و آذار قرار دارد. (از متن اللغة). ماهی است از سال رومی و آن ماه آخر زمستان است . (منتهی الارب ). مشهور در شباط شین معجمه است و جوهری در صحاح آورده که سین مهمله است و شاید که اصل آن شین معجمه و معرب آن سین مهمله باشد. در اصل سریانی این کلمه شباط با شین بوده و در عربی با شین و سین هر دو استعمال شده است . (فرهنگ نظام ). تمام دوازده ماه سال رومی در این شعر جمع است :
دو تشرین و دو کانون و پس آنگه
شباط و آذر و نیسان ایار است
حزیران و تموز و آب و ایلول
نگهدارش که از من یادگار است .