سقوط دیوار برلین، دروازه‌های انتظارات بزرگ و فرصتهای بزرگ را گشود. امروز با گذشت بیست و پنج سال از آن تاریخ، ما اصلا در وضعی قرار نداریم که از نظم جهانی سخن بگوییم. این سخن کاملا درست است. در جهانی که شاهد شکل‌گیری آن بوده‌ایم، مشخص کردن کانون‌های قدرت دشوار است. کانون‌های قدرت، متعدد و با ماهیت مختلف هستند و در فضای بهم پیچیده، همپوشانی دارند.
بیست و پنج سال پس از پایان نظم جهانی دو قطبی، دنیا دیگر تک قطبی نیست. البته درعین حال، جهان واقعا نظامی چندقطبی نیست. شاید ما در شرایط و دورانی زندگی می‌کنیم که قطب‌ها وجود ندارند. حالا دوران گذر به وضعی است که فعلا نمی‌توانیم آن را مشخص کنیم. پیچیدگی‌ها و تقابل‌ها و وابستگی‌های متقابل، ظاهرا تنها مولفه‌هایی هستند که در سخن گفتن از دوران کنونی، می‌توان با قاطعیت از وجود آنها سخن گفت.
سئوال اصلی مطرح برای ما در اروپا و جهان این است که چگونه می‌توان تلاش کرد تغییراتی بوجود آورد و چگونه می‌توان پیچیدگی‌ها را مدیریت کرد و از دشواری‌ها جلوگیری کرد یا اینکه به این دشواری ها رسیدگی کرد و از فرصتهای ناشی از وابستگی متقابل استفاده کرد؟ چگونه می توان پس از گذشت بیست و پنج سال به نظم جدید جهانی شکل داد؟
وی در ادامه افزود: اجازه بدهید بگویم که اتحادیه اروپا چگونه به پرداختن به چالشهای متعددی کمک کرده است که وجود دارد و از فرصتهای مطرح در این خصوص استفاده کرده است. امیدواریم بتوانیم فرصتها را از چالشها بیشتر کنیم. در وهله نخست، ما بر منطقه پیرامون خود و فراتر از آن تمرکز کرده‌ایم. کشورهای اروپایی فقط درصورتی می توانند بازیگران معتبری در عرصه جهانی باشند که درمقام قدرتهای مسئولیت پذیر در منطقه خودشان ایفای نقش کنند. اولویتهای ما چالشهای متعددی است که بیش از همه در مجاورت ما قرار دارد و اولویت دارند. ما در دفاع از کشورها در مقابل کشورهای دیگری که می کوشند ارزشها و آمال و انتخابهای مستقل این کشورها را تضعیف کنند، دوش به دوش در کنار دوستان و متحدان خود در منطقه قرار داریم.
ما از پروژه دولت سازی این کشورها و دموکراتیزه شدن این کشورها و اصلاحات اقتصادی و انسجام منطقه‌ای و اروپایی آنها حمایت می‌کنیم. این کار هم مسئولیت ما است که ناشی از تاریخ است و هم در جهت منافع ما است که ناشی از مسائل جغرافیایی (قرابت کشورهای اروپایی) است. ما این کار را با هم انجام می‌دهیم. همه کشورهای شمال و جنوب و شرق و اروپا حاضر در اتحادیه اروپا در این کار سهیم و متحد هستند. به خوبی می دانیم که قدرت ما ناشی از ترکیبی متوازن از تنوع و وحدت است. ما این موقعیت را نداریم که انتخاب کنیم با کدام بحران مقابله کنیم.
مناقشه‌های اطراف ما، متعدد هستند و با نظم و ترتیب، پشت سر هم نمی‌آیند. ما باید در آن واحد به همه آنها بپردازیم و همه ما باید با هم این کار را در شرق و جنوب اروپا انجام بدهیم. در شرق سرزمینهای اروپایی، مناقشه اوکراین هزینه‌ای انسانی داشته است که نمی‌تواند ادامه داشته باشد. این مناقشه نشان داده است که می‌توان یکی از اصول اساسی قوانین بین المللی یعنی احترام به حاکمیت ملی و استقلال کشورها و پرهیز از تغییر مرزها با توسل به زور را نقض کرد. این وضع ، رویه گذاری است که نه تنها برای اروپا بلکه برای دیگر مناطق جهان خطرناک است. پاسخ و اقدام ما برای متوقف کردن این مناقشه و احیای احترام به قوانین بین المللی درباره اوکراین چه بوده است؟ ما اولا به دیپلماسی فراگیر مبادرت کرده‌ایم.
ثانیا ما به اعمال فشارهای اقتصادی مبادرت کرده‌ایم که با تحریم‌های ما بار دیگر اعمال شده است. ما در قالب همه کانال‌ها و قالب‌ها و شکل‌های گفتگو تلاش می‌کنیم که این تلاشها به راه حل منجر شود. ایجاد گروه تماس سه جانبه ، تلاشها برای میانجیگیری به رهبری سازمان امنیت و همکاری اروپا ، و گفتگوهای جاری ازجمله این تلاشها هستند. طرحهای ابتکاری که در این روزها در حال اجرا است دقیقا در راستای همین هدف قرار دارد.
وی گفت: هدف ما یافتن راهی موثر برای اجرای نهایی و کامل توافق نامه مینسک است. ما نمی‌دانیم که آیا این تلاشها به موفقیت منجر خواهد شد یا خیر. اما وظیفه ما این است که این کار را امتحان کنیم نه تنها به این علت که فوریت رسیدن به آتش بس و پایدار کردن این آتش بس را احساس می‌کنیم بلکه می‌دانیم هیچ راه حل دیگری ازطریق راه حل دیپلماتیک برای این روند وجود ندارد. اما تلاشهای ما فقط معطوف به حل این مناقشه نیست بلکه ما مسیر موازی برای حل مناقشه وجود دارد که عبارتست از حصول اطمینان از این مسئله که اوکراین کشوری کارامد شود . می خواهم به خودم جرات بدهم و بگویم که اوکراین باید کشوری موفق شود. به همین علت است که ما از اوکراین در اجرای برنامه‌های وسیع اصلاحاتش حمایت می کنیم و از دولت کارامد در اوکراین برای اجرای این برنامه در شرایط دشوار پشتیبانی می‌کنیم.
ما به همین علت است که ما اخیرا حدود یک میلیارد و هشتصد میلیون یورو به کمکهای مالی خود درقالب مساعدتهای کلان مالی به اوکراین افزوده ایم. اما باید بگویم که کارهای بسیار بسیار بیشتری ازجانب جامعه بین المللی لازم است. به همین علت است که ما کمیسیونی مشورتی ایجاد کرده ایم تا اصلاحات دربخش امنیتی را ارزیابی کند. به همین علت است که ما مذاکرات گازی بین روسیه و اوکراین را تسهیل می کنیم تا از امنیت تامین گاز اطمینان حاصل کنیم.
وی در ادامه افزود: روز گذشته سرگئی لاوروف وزیر امورخارجه روسیه سخنانی بیان کرد. می خواهم بگویم که نگرش ما درباره روابط اتحادیه اروپا و روسیه در دهه‌های گذشته همواره مبتنی بر اصل مشارکت و شکوفایی و امنیت بوده است. نمی‌توان اتحادیه اروپا را هرگز، پروژه ای علیه دیگران توصیف کرد زیرا هرگز و هرگز چنین هدفی مطرح نبوده است. ما رویای یکپارچگی اروپایی را پس از چندین قرن جنگ به واقعیت تبدیل کرده ایم و از تقابل به سمت همکاری رفته ایم و این کار را در سطح داخل اروپا و بین المللی انجام داده ایم. درهای استفاده شده همچنان برای گفتگو باز است اما ما نمی توانیم بر سر اصول و ارزشهای بین المللی مصالحه کنیم و این کار را انجام نخواهیم داد. هرگز این کار را انجام نخواهیم داد.
وی گفت: ما در مناطق واقع در جنوب اروپا با بحرانهای متعدد و در هم تنیده مواجه هستیم از لیبی گرفته تا منطقه ساحل و عراق و سوریه. همه این بحرانها مستلزم ایفای نقش قوی تر اروپایی است و ما به این مسئله واقف هستیم. ما باید تلاشهای بیشتری صورت بدهیم تا آلام عظیم انسانی را در سوریه کاهش بدهیم که کوفی عنان، دبیر کل سابق سازمان ملل متحد نیز به آن اشاره کرد. برای رسیدن به این هدف ما از تلاشهای دی میستورا نماینده ویژه سازمان ملل متحد در امور سوریه، کاملا حمایت می کنیم تا انتقال سوری تحقق پیدا کند. به همین علت است که ما بیش از سه میلیارد یورو را برای مساعدتها در حوزه کمک و امداد به سوری ها در داخل این کشور و آوارگان سوری در کشورهای همسایه و مردم تاثیرگرفته از این مناقشه در کشورهای همسایه بسیج کنیم. اما می دانیم که تلاشهای ما باید برای یافتن راه حلی برای مناقشه متمرکز باشد. ما از تلاشها برای به نتیجه رسیدن روند انتقال با هدایت خود سوری ها، کاملا حمایت می‌کنیم. امیدوارم که این اتفاق در ماههای آینده رخ بدهد.
وی گفت: مناقشه های جاری در عراق و سوریه با خطر ناشی از داعش، به شدت تشدید پیدا کرده است. این خطر، در وهله نخست تهدیدی برای جوامع اسلامی و کشورهای اسلامی است اما درعین حال، برای همه ما نگران کننده است. ما با همه شرکای خود در منطقه و فراتر از منطقه ، همکاری می کنیم تا با اقدامات تروریستی و شبکه های تروریستی مقابله کنیم و در مقابل آنها بایستیم. این مسئله، چالشی امنیتی است و در عین حال، چالشی نظامی است. اما در وهله نخست و بیش از همه، چالشی فرهنگی است. ما باید بسیار هوشمند باشیم تا در تله جنگ جدید تمدنها نیفتیم و داعش را نماینده همان چیزی بدانیم که هست یعنی سوء استفاده از دین برای ارتکاب اقدامات خشونت آمیز در جریان رسیدن به قدرت.
وی گفت: در منطقه غرب آسیا که بیش از هر زمان دیگری ملتهب شده است، بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد که منطقه غرب آسیا بار دیگر در مسیر روند صلح قرار بگیرد. این مسئله نه تنها بر طرفهای مطرح در این قضیه( اسرائیل و فلسطینی ها) تاثیر می‌گذارد بلکه بر منطقه و کل جهان تاثیر می‌گذارد. مشارکت سیاسی و اقتصادی با اسرائیل و نقش ما در قالب حمایت اصلی از فلسطینی ها و آنروا سبب شده است موقعیتی کلیدی برای ما اروپایی ها در میانجیگری گفتگوهای صلح بوجود بیاید. ما از این مسئله مطلع هستیم. ما می دانیم که باید اجماع جدید بین المللی بوجود بیاوریم تا راه حلی برای این مناقشه پیدا شود.
ایالات متحده، اتحادیه اروپا، روسیه ، و سازمان ملل متحد (گروه چهارجانبه)، پایه‌های مهم برای این تلاشها به شمار می‌روند. همه ما ، قدرتهایی مختلف و تکمیل کننده را روی میز مربوط به این قضیه می‌آوریم. من از نمایندگان گروه چهارجانبه دعوت کرده‌ام که امروز تا چند ساعت دیگر تشکیل جلسه بدهند به منظور آنکه درباره وضع منطقه بحث و تبادل نظر کنند و بر اهمیت ازسرگرفته شدن هرچه سریعتر مذاکرات تاکید کنند. ما به بازنگری جمعی در تفکر خود درخصوص رویکرد کلی خود درباره این مناقشه نیاز داریم. گروه چهارجانبه خودش را برای ازسرگرفته شدن روند صلح آماده خواهد شدکه ازجمله تلاشها در این مسیر، تعامل‌های مستقیم و مرتب با کشورهای عربی است. من معتقدم طرح صلح کشورهای عربی و نگرش آن درباره حل و فصل جامع مناقشه اعراب و اسرائیل، پایه اساسی برای ما است که طرحهای جدید براساس آن مبتنی خواهد بود.