به گزارش دریچه فناوری اطلاعات باشگاه خبرنگاران؛ شبکه G4 در استان هرمزگان، صبح روز چهارشنبه، پانزدهم بهمن ماه سال 93، طی مراسمی با حضور مدیرعامل و مدیران ارشد ایرانسل و جمعی از اصحاب رسانه در هتل هرمز بندر عباس به صورت رسمی راهاندازی شد، تا این شهر علاوه بر نسل سوم تلفن همراه، تحت پوشش فناوری LTE نیز قرار بگیرد.
تاریخچه ورود LTE به ایران توسط ایرانسل
پس از اخذ پروانه رسمی ارتقای شبکه به نسلهای سوم و چهارم تلفن همراه و ارائه موفقیتآمیز خدمات 3G باند پهن همراه در بیش از 120 شهر کشور و در تمامی استانهای ایران توسط ایرانسل، شبکه 4G/LTE به عنوان آخرین نسل فناوری ارتباطی حال حاضر دنیا، برای نخستین بار در ایران و توسط ایرانسل در آخرین روز آبان ماه 93 در مشهد مقدس راهاندازی شد و امروز در شهر بندرعباس از استان هرمزگان به بهرهبرداری رسید.
شاخصهای ICT در استان هرمزگان
علیرضا قلمبر دزفولی، مدیرعامل شرکت خدمات ارتباطی ایرانسل، در این مراسم گفت: استان هرمزگان ششمین استان ایران از نظر درآمد محسوب می شود و سهم جمعیتی آن 2.1 درصد و سهم آن از تولید ناخالص ملی (GDP) نیز 2.13 درصد است . 82هزار دانشجو دارد.
وی در تشریح شاخصهای ICT این استان براساس اعلام مرکز آمار ایران نیز افزود: هرمزگان 1.2 میلیون مشترک تلفن همراه، 550 هزار مشترک تلفن ثابت و 400 هزار کاربر اینترنت پهنباند ثایت دارد و ضریب نفوذ اینترنت آن 47 درصد است و رتبه 21 کشوری را به خود اختصاص داده است.
به گفته دزفولی، استان هرمزگان از نظر شاخص های ICT تا به امروز وضعیت چندان مطلوبی در مقایسه با سایر استانها نداشته اما به عقیده ما توسعه ICT زمینهساز اصلی بهرهمندی از پتانسیلهای فراوان این استان میتواند باشد و توسعه پهنباند همراه، شاه کلید تحول در شاخصهای ICT به شمار میرود.
خدمات ایرانسل در استان هرمزگان
وی درباره وضعیت خدمات ایرانسل در استان هرمزگان گفت: درحال حاضر ایرانسل گستردهترین پوشش شبکه را در خلیج همیشگی فارس و جزایر ایرانی دارد و درحال حاضر شهرهای بندرعباس، جزیره کیش، جزیره قشم، بندر کنگ، گچین و درگهان تحت پوشش 3G ایرانسل و بندرعباس تحت پوشش 4G ایرانسل قرار دارند.
وی تصریح کرد: 33 شهر، 339 روستا، 900 کیلومتر از جادهها و راههای اصلی و فرعی و ده جزیره از استان هرمزگان تحت پوشش خدمات ایرانسل است.
دزفولی تعداد مشترکان ایرانسل در استان هرمزگان را 950 هزار نفر اعلام کرد و گفت: پوشش جمعیتی شبکه ایرانسل در هرمزکان 99 درصد است و ایرانسل 317 آنتن BTS در این استان دارد و میزان بهرهگیری از طرح جزیره هوشمند ایرانسل در این استان 36 درصد است.
او ادامه داد: درحال حاضر مراکز اختصاصی خدمات ایرانسل در سه شهر بندرعباس، کیش و قشم دایر بوده و به زودی در شهرهای میناب، حاجی آباد و بندر لنگه نیز راهاندازی خواهد شد.
ویژگیهای شبکه نسل چهارم تلفن همراه
با راهاندازی شبکه نسل چهارم ایرانسل، برای اولین بار در ایران، مشترکین تلفن همراه و کاربران خدمات باند پهن همراه کشور میتوانند اینترنتی با کیفیت جهانی را تجربه کرده و با استفاده از سیمکارتهای Usim به عنوان سیمکارتهای نسل جدید ایرانسل، خدمات 4G را جایگزین سایر روشهای دسترسی به اینترنت کنند.
LTE تلفن همراه تمام قابلیتهای مدرنترین گوشیهای موجود در بازار را پشتیبانی میکند و با استفاده از این خدمات امکان دریافت و مشاهده فایلهای ویدئویی با کیفیت HD، بازی به صورت آنلاین و بدون تاخیر زمانی، استفاده همزمان برای چند کاربر بدون کاهش کیفیت خدمات، استفاده از برنامههای کاربردی (اپلیکیشن) و محصولات و خدمات مبتنی بر اینترنت با سهولت و کیفیت فوقالعاده فراهم خواهد شد.
ایران همگام با تکنولوژی جهان
مدیرعامل شرکت خدمات ارتباطی ایرانسل با اشاره به راهاندازی شبکه 4G همگام با اپراتورهای برتر جهان به بررسی تاریخی بهرهبرداری از این شبکه اشاره کرد و گفت: در سال 2004 شرکت NTT DOCOMO ژاپن، LTE را به عنوان یک استاندارد بینالمللی در حوزه ارتباطات رادیویی پیشنهاد داد اما در سال 2007 بود که شرکت اریکسون سوئد و شرکت NTT DOCOMO ژاپن، به ترتیب سرعتهای 144 مگابیت بر ثانیه و 200 مگابیت بر ثانیه با استفاده از LTE را مورد آزمایش قرار دادند و یک سال پس از این تاریخ بخش ارتباطات رادیویی ITU، ملزومات استاندارد سیستمهای نسل چهارم را تعریف کرد. در سال 2009 نی زشرکتهای نوکیازیمنس (NSN) و LG با مشارکت یکدیگر اولین آزمون کامل (End-to-End) عملکرد LTE را با موفقیت انجام دادند.
دزفولی ادامه داد: نخستین شبکه LTE در سال ۲۰۰۹ در استکهلم و اسلو راهاندازی شد و سپس در سال ۲۰۱۱ کره جنوبی صاحب چنین شبکهای شد. اکنون در نخستین روزهای ماه دوم 2015 میلادی شبکه LTE ایرانسل به هرمزگان و شهر بندرعباس رسیده است.
مزایای بهرهگیری از نسل چهارم اینترنت تلفن همراه
مدیرعامل ایرانسل گفت: LTE نسل چهارم فناوری شبکههای موبایل است و از مهمترین مزایای آن میتوان به پهنای باند بیشتر، امکان انتقال فایلهای حجیم و پرمحتواتر در مدت زمان کمتر، بهبود مدت زمان پاسخگویی شبکه و برقراری ارتباطات در لحظه (Real Time)، بهبود عملکرد شبکه و برقراری و حفظ ارتباط در حین حرکت سریع اشاره کرد.
او همچنین به مزایای دیگر استفاده از G (LTE)4 به روایت صاحبان کسب و کار در آمریکا اشاره کرده و ادامه داد: بهرهگیری از این نسل از اینترنت تلفن همراه منجر به اثراتی شده است که از آن جمله باید به مواردی چون افزایش بهرهوری، کاهش هزینهها، توسعه کسب و کارهای جدید، افزایش رضایت شغلی کارکنان و افزایش رضایت مشتریان اشاره کرد.
132 درصد رشد در میزان مصرف نسلهای جدید همراه
مدیرعامل ایرانسل در ادامه سخنان خود گفت: سرعت انتقال داده در شبکه اینترنت نسل سوم ایرانسل درحال حاضر به طور متوسط ۱۰ برابر شبکه نسل 2.75 (EDGE) است و سرعت انتقال داده در شبکه اینترنت نسل چهارم ایرانسل درحال حاضر به طور متوسط هشت برابر شبکه نسل سوم و ۷۶ برابر نسل 2.75 است.
دزفولی گفت: مصرف ماهیانه دیتا در پایان آذر ماه به بیش از چهار هزار ترابایت رسیده است و این میزان مصرف در قیاس با دوره قبل از بهرهبرداری در شهرهای تحت پوشش اینترنت پهن باند بیش از 132 درصد رشد یافته است.
شهرهای تحت پوشش نسلهای سوم و چهارم ایرانسل
به گفته مدیرعامل ایرانسل، 120 شــهر در کل کشور تحــت پوشش نسل سوم تلفن همراه هستند که آبادان، آستارا، اراک، اردبیل، ارومیه، اسدآباد، اصفهان، اندیشه، اهواز، ایلام، بابل، بجنورد، بندر انزلی، بندرعباس، بوکان، بوشهر، بهارستان، بیرجند، تبریز، تهران، درگهان، دستگرد، دوگنبدان، دولت آباد، جلفا، خرم آباد، خوی، رشت، ری، زاهدان، زنجان، ساوه، سرعین، سقز، سمنان، سنندج، سهند، شاهین شهر، شهرکرد، شیبان، شیراز، طرقبه، طوس، فسا، قائم شهر، قروه، قزوین، قم، کرج، کرمان، کرمانشاه، گرگان، لاهیجان، لنگرود، مرودشت، مشهد، میامی، میاندوآب، همدان، یاسوج، یزد، امیرکلا، محمودآباد، نور، آستانه اشرفیه، رودبار قصران ، درود ، شهربابک، میانه، ایزد شهر، تنکابن، رویان، رامسر، کیش، شهر جدید صدرا و ... از جمله آنها هستند و 80 درصد از مشــتریان دیتا در این منــاطق تحت پوشش قرار گرفتهاند.
وی، شهرهای تحت پوشش نسل چهارم را نیز ارومیه، بابل، تبریز، تهران، قزوین، قم، کرج، مشهد مقدس، اهواز، آبادان، دزفول، همدان، شیراز و بندرعباس عنوان کرد و گفت: تمام مراکز استان تا انتهای سال جاری تحت پوشش نسل چهارم قرار خواهند گفت و میزان پوشش شهرها تا پایان سال جاری 70 درصد رشد خواهد کرد.
روند مصرف دیتای همراه
به گفته دزفولی، پیشبینی میشود روند مصرف دیتای همراه در مناطق مختلف در آفریقا و خاورمیانه ۹.۴ درصد، در آمریکای شمالی ۱۸.۶ درصد، در آسیای شرقی ۴۲.۴ درصد، در اروپای مرکزی و شرقی ۱۰.۳ درصد، اروپای غربی ۱۲ درصد و در آمریکای لاتین ۷.۳ درصد باشد.
وی افزود: درحال حاضر ۳۳۱ شبکه LTE در ۱۱۲ کشور جهان و ۵۴۷ شبکه 3G در ۲۱۶ کشور جهان به صورت تجاری راهاندازی شده است و درصد مشترکان فعال باند پهن همراه از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۴ در کشورهای توسعهیافته ۸۳.۷ درصد، در کل جهان ۳۲ درصد و در کشورهای درحال توسعه ۲۱.۱ درصد است.
مدیرعامل ایرانسل، سرعت دانلود در شبکه نسل چهارم را بین ۱۰ تا ۴۰ مگابیت بر ثانیه، سرعت آپلود را بین یک تا ۱۵ مگابیت بر ثانیه و مدت زمان پاسخگویی را بین ۵۰ تا ۱۵۰ میلیثانیه عنوان کرد.
کاربردهای نسل چهارم اینترنت همراه
دزفولی، کاربردهای گسترده اینترنت همراه را آموزش، حمل و نقل، خدمات مبتنی بر مکان، سرگرمی و سلامت سرفصلهای این کاربردها هستند که هر کدام زیرشاخههای مختلفی چون بازیهای آموزشی مبتنی بر واقعیت مجازی، آموزش تعاملی پیشرفته با استفاده از واقعیت مجازی، هوشمندسازی جادهها و کنترل ترافیک، کنترل و پایش وسایل نقلیه به صورت لحظهای (Real-Time)، آگهیهای چندرسانهای با کیفیت بالا و باتوجه به موقعیت کاربر، خدمات واقعیت افزوده مبتنی بر مکان، مشاهده و شنیدن محتوای چندرسانهای با کیفیت بالا به طور همزمان روی تلفن همراه، تبلت و سایر وسایل الکترونیکی، استفاده از خدمات پزشکی از راه دور، ایجاد پرونده سلامت الکترونیک برای تمامی شهروندان عنوان کرد.
وی با بیان این کارکردها گفت: روند رو به رشد استفاده از تلفنهای هوشمند، توسعه پهنباند همراه را بیش از پیش ضروری کرده است، بطوریکه تا زمان ارایه این گزارش 332 شبکه LTE در 113 کشور جهان به صورت تجاری راهاندازی شده است.
دزفولی درباره پیشبینی روند رشد جهانی دیتا همراه در جهان نیز گفت: رشد تجمعی مصرف دیتای همراه در منطقه خاورمیانه و آفریقا تا سال 2018، هفتاد درصد خواهد بود و 10 میلیون دستگاه از وسایل الکترونیکی که تا سال 2018 با استفاده از فناوریهای همراه با یکدیگر در ارتباط خواهند بود و با این روند ترافیک دیتای همراه در جهان ازسال 2013 تا 2018 یازده برابر رشد خواهد داشت و برآورد میزان ترافیک ماهانه دیتای همراه در سال 2018 نیز به 15 اگزابایت افزایش خواهد یافت.
تاثیرات بهرهگیری از نسل چهارم اینترنت همراه
مدیرعامل شرکت خدمات ارتباطی ایرانسل، نقش نسل چهارم اینترنت تلفن همراه را در اقتصاد، توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور، پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی، فرهنگ، اقتصاد فرهنگی، و شبکه ملی اطلاعات مهم ارزیابی کرد و درباره تاثیرات اقتصادی آن گفت: هر 10 درصد افزایش ضریب نفوذ پهنباند منجر به 38/1 درصد رشد در تولید ناخالص ملی میشود و به ازای هر یک درصد افزایش ضریب نفوذ پهن باند نرخ اشتغال 2/0 درصد، و نرخ بهرهوری در تولید 13/0 درصد افزایش خواهد یافت.
به گفته دزفولی، به ازای هر 10 میلیارد دلار سرمایهگذاری برای توسعه پهنباند 8/1 میلیون شغل در طول 10 سال ایجاد میشود و این روند در کشوری مثل آمریکا 300 میلیارد دلار صرفه اقتصادی ناشی از گسترش ضریب نفوذ اینترنت پهن باند در سال 2007 (22 درصد از کل صرفه اقتصادی) را به دنبال دارد.
وی افزود: با استفاده از اینترنت پهن باند شش درصد افزایش در صادرات شرکتهای تولیدی، و 10 درصد افزایش در فروش شرکتهای خدماتی ایجاد خواهد شد.
دزفولی اظهار داشت: نسل چهارم اینترنت همراه ایرانسل بر بهبود کارآیی شرکتها نیز تاثیر مثبت خواهد داشت و طبق اعلام اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) با استفاده از اینترنت پهنباند 10 درصد افزایش در فروش شرکتهای خدماتی و شش درصد رشد صادرات شرکتهای تولیدی بوجود خواهد آمد.
مدیرعامل ایرانسل در باره روند توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور نیز گفت: اینترنت پهن باند بر تقاضای بازار، روند فناوری و حرکت در جهت تحقق اهداف چشمانداز 20ساله تغییر ایجاد خواهد کرد.
به گفته وی، تغییرات رفتاری کاربران و تقاضای روزافزون برای استفاده از خدمات مبتنی بر داده، نیاز به سرعت و کیفیت بیشتر در انتقال دادهها و نیاز به دسترسی دائمی به خدمات دیتا منجر به تغییر تقاضای بازار خواهد شد.
وی همچنین مواردی همچون از رده خارج شدن فناوریهای نسل دوم و وایمکس، توقف تولید تجهیزات و ارایه پشتیبانی از سوی تامینکنندگان و رشد و تکامل فناوریهای پهن باند همراه (نسل 3 و 4) را به عنوان راهکار پایدار دسترسی یکپارچه به خدمات دیتا و توسعه شبکه ملی اطلاعات را از مواردی دانست که باید تاثیر روند فناوری بر جریان توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور قلمداد کرد.
پهنباند و تحقق چشمانداز 20 ساله
دزفولی با اشاره به روند توسعه پهنای باند در جریان تحقق چشمانداز بیست ساله کشور، نهادینهسازی برای توسعه و تولید علم و تحقیقات، افزایش سهم تولید ناخالص ملی در تولیدات علمی، توسعه و تقویت جنبش نرمافزاری و تاکید بیشتر بر رویکردهای نوآورانه و تحقق رشد اقتصادی سریع، ثابت و پیوسته را از جمله مزایای توسعه باندپهن عنوان کرد.
به گفته وی، کارآفرینی مفید و کاهش نرخ بیکاری، تعامل جهانی فعال در تمامی بخشها و مشارکت موثر در اقتصاد جهانی، حمایت از کارآفرینی، فعالیتهای نوآورانه و توسعه قابلیتهای فنی و تحقیقاتی، تکیه بر مزیتهای رقابتی و ایجاد مزیتهای جدید، تقویت بخشهای خصوصی و تعاونی به عنوان محرکهای اصلی رشد اقتصادی، ارتقای قابلیتها و توان بخش تعاونی و تسهیل دسترسی آن به منابع، اطلاعات و فناوری، و بهبود ارتباطات و توسعه، برقراری پیوندهای فنی، اقتصادی و مالی میان موسسات تعاونی، برآورده ساختن نیازها و خواستههای جوانان و فراهم ساختن بستر لازم برای مشارکت فعال آنها در فعالیتهای اجتماعی و مدیریت نخبگان از دیگر دلایل توسعه پهنباند به شمار میرود.
دزفولی همچنین با اشاره به تاثیر بهرهگیری از این تکنولوژی بر اقتصاد مقاومتی گفت: باتوجه به اطلاعات ارائه شده و براساس تجارب بینالمللی، بخشی از اهداف اقتصاد مقاومتی با توسعه شبکه پهن باند محقق خواهد شد چراکه این تکنولوژی بر کاهش وابستگی به نفت، اصلاح الگوی مصرف، ایجاد تحرک، پویایی و بهبود شاخصهای کلان، توانایی مقاومت در برابر عوامل تهدیدزا، تکیه بر ظرفیتهای داخلی، رویکرد جهادی ، مردم محوری، امنیت اقلام راهبردی و اساسی، فساد ستیزی و دانش محوری تأثیرگذار است.
امکان اشاعه فرهنگ ایرانی و اسلامی با فناوری نسل چهارم
دزفولی با اشاره به تاثیر اینترنت پهنباند بر فرهنگ نیز گفت: با استفاده از این خدمت امکان اشاعه فرهنگ ایرانی و اسلامی به اقصی نقاط دنیا با افزایش دسترسی و سهولت نرمافزاری و سختافزاری برای تولید و توزیع محتوای فرهنگی و مذهبی، الگوی سبک زندگی اسلامی و ایرانی توسط علما، متخصصی و آحاد مردم فراهم و ارتقای فرهنگی جامعه از طریق افزایش میزان نشر و توزیع و همچنین سهولت دسترسی مقرون به صرفه به کتاب، انواع فیلم و محتواهای ویدئویی در حوزههای علمی، مذهبی، فرهنگی، سبک زندگی، انواع نواها و آواهای ملی، محلی، مذهبی و آثار هنری ممکن میشود.
وی افزود: همچنین با بسط امکان توزیع گسترده پیامدهای ناشی از فرهنگ نامطلوب، توسعه آموزش در راستای رفع بدآموزیهای فرهنگی و قانونگریزی در بستر انتقال پهن باند با استفاده از عکس، متن و ویدیو از توسعه فرهنگ نامطلوب جلوگیری میشود و با فراهم آوردن دسترسی به اینترنت پهن باند برای تمامی اقشار جامعه فارغ از موقعیت جغرافیایی و زمان در حوزههای آموزش، بهداشت و درمان و امنیت پایدار، زمینههای توسعه عدالت اجتماعی محقق میشود.
دزفولی همچنین در ادامه گفت: این تکنولوژی میتواند بستری مناسب در جهت تحقق دولت الکترونیک و همراه در راستای تحقق مفهوم اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی «شهروند الکترونیک» نیز باشد.
مقرون به صرفهترین لایه دسترسی به شبکه ملی اطلاعات
به گفته دزفولی، فراگیرترین و مقرون به صرفهترین لایه دسترسی به شبکه ملی اطلاعات به وسیله شبکه اینترنت پهن باند ایرانسل فراهم میشود.
وی دربارهی رشد در میزان درآمد بخشهای مختلف اکوسیستم پهنباند همراه گفت: درحال حاضر بیش از ۱۰۰ میلیارد برنامه کاربردی در سال در سطح دنیا دانلود میشود و اقتصاد برنامههای کاربردی بیش از ۱۰ میلیارد یورو در سال تنها در اروپا درآمد ایجاد میکند و در سال ۲۰۱۳، نزدیک به ۱.۸ میلیون شغل تنها در بخش تولید محتوا و برنامههای کاربردی در جهان ایجاد شده است.
دزفولی افزود: افزایش نزدیک به ۱۸۱ درصدی درآمد تولیدکنندگان محتوا و برنامههای کاربردی به عنوان فعالان عرصهی فرهنگ تا سال ۲۰۲۰ و افزایش ۲۲ درصدی سهم درآمد تولیدکنندگان محتوا و برنامههای کاربردی از کل درآمد ایجاد شده در اکوسیستم پهن باند همراه تا سال ۲۰۲۰ از دیگر ویژگیهای آن است.
مدیر عامل ایرانسل همچنین به اهداف کمی شبکه ملی اطلاعات اشاره کرد و ادامه داد: از مهمترین اهداف کمی شبکه ملی اطلاعات دسترسی کاربران ایرانی به پهنای باند 20 مگابیت بر ثانیه و انجام 80 درصد پرداختها به صورت الکترونیکی است. همچنین شبکه ملی اطلاعات بر آن است که به ارایه الکترونیکی صد درصد خدمات دولت به دولت، نیز واقعیت ببخشد و اتصال 60 درصد از خانوارها و کلیه کسب و کارها به شبکه ملی اطلاعات و اینترنت تا پایان برنامه پنجم نیز فراهم شده باشد.
دزفولی به یکی دیگر از اهداف شبکهی ملی اطلاعات اشاره کرد و گفت سعی برآن است که رتبه دوم منطقهای سرانه پهنای باند و سایر شاخصهای ارتباطات و فناوری اطلاعات در پایان برنامه پنجم نیز متعلق به ایران باشد و صنعت ICT در تولید ناخالص داخلی تا آخر برنامه پنجم سهمی دو درصدی داشته باشد.
وی باتوجه به اينكه افزایش 10 درصدی در ضریب نفوذ فناوری اطلاعات باعث افزایش تولید ناخالص ملی به ميزان 4/1 درصد در کشورهای پیشرفته و 2/1 درصد در کشورهای توسعه یافته میشود، به دیگر هدف کمی شبکه ملی اطلاعات اشاره کرد و گفت: سعی بر آن است که با افزایش باند پهن جهِش در رشد تولید ناخالص ملی كشور تا پایان برنامه پنجم به وقوع بپیوندد.
پوشش تمام مراکز استانها به 4G تا پایان سال جاری
دزفولی با اشاره به اینکه تاکنون 120 شهر در کل کشور تحت پوشش اینترنت پهن باند نسل سوم ایرانسل هستند از پوشش تمامی مراکز استانها به تکنولوژی نسل چهارم اینترنت همراه خبر داد و گفت: تاکنون این تکنولوژی به شهرهای ارومیه، بابل، تبریز، تهران، قزوین، قم، کرج، مشهد مقدس، اهواز، آبادان، دزفول، همدان، شیراز و بندرعباس رسیده است.
ارایه انواع مودمهای باندپهن همراه در بندرعباس
برای تسهیل بهرهگیری از این تکنولوژی در استان هرمزگان همزمان با راهاندازی رسمی عرضه این خدمات در بندرعباس و به منظور دسترسی گستردهتر به خدمات LTE، مودمهای باندپهن همراه ایرانسل با قابلیت پشتیبانی از فناوریهای GPRS، EDGE، 3G و 4G به بازارهای استان خوزستان نیز عرضه شد.
باتوجه به اینکه درحال حاضر تعداد محدودی از گوشیهای تلفن همراه، قابلیت پشتیبانی از خدمات LTE دارند، این مودمها با هزینه بسیار کمتر امکان دسترسی به تمامی قابلیتهای نسل چهارم ایرانسل را برای کاربران فراهم میکنند.