گشتی در شاه‌عبدالعظیم، عطر خوب سنّت

به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، کرکره‌ها یکی یکی بالا می‌رود و بساط جلوی مغازه‌ها در حال چیده شدن است. بوی نان تازه شیرمال فضای خیابان حرم را پر کرده است و تنها سلام بلند مغازه دارها به هم سکوت صبحگاهی خیابان را درهم می‌شکند.

زائران یکی یکی می‌آیند و خود را به میدان شاه عبدالعظیم می‌رسانند. حالا چند سالی است که مترو خیل زائران را از هر جای تهران برای زیارت به اینجا می‌کشاند. برای همین هر وقت از روز که به خیابان‌های اطراف شاه عبدالعظیم بیایی، هیچ خیابانی را خالی از رهگذر نمی‌بینی. رهگذرهایی با چهره‌هایی آشنا که بیشترشان برای زیارت آمده‌اند.

شاه عبدالعظیم یکی از زیارتگاه‌های آشنا برای تهرانی‌هاست که از سال‌های دور گاهی با اسب و شتر ـ کاروانسری شاه عباسی نشانه همان زمان است ـ و زمانی با ماشین دودی ـ که زنگ‌زده و خسته کنار ایستگاه مترو خوابیده است ـ و حالا با مترو برای زیارت می آیند. نام ری باستان سال‌هاست که با این مکان مقدس گره خورده است.

اگر با مترو که بهترین وسیله است به زیارت رفتید می‌توانید همان جا مقابل درب اصلی مترو سوار تاکسی یا اتوبوس شوید و خودتان را به میدان شاه عبدالعظیم برسانید و از آنجا پیاده با طی کردن خیابان حرم به سمت بازار سنتی که خود بخشی از جاذبه شهر ری است، حرکت کنید.

خیابان حرم مدت‌هاست پیاده‌رو شده است. مغازه‌های لباس فروشی و خوراکی در دو طرف خیابان، این مکان را به یکی از مراکز خرید تبدیل کرده است؛ بویژه که طی چند سال گذشته با اضافه شدن چند پاساژ بزرگ ازجمله قائم، گسترده‌تر هم شده است. یکی از مکان‌های قدیمی این خیابان، کاروانسرای قدیمی شاه عباسی متعلق به دوره صفویه روبه‌روی بازار قائم است که در زمان خود برو بیایی داشته ولی اکنون فقط انباری است برای مغازه‌دارهای اطراف، بدون هیچ نشان تاریخی از آن زمان.

در ادامه خیابان حرم بازار سنتی قرار دارد. بازاری با دو راسته و یک چهارسوق و سقفی گنبدی شکل و سقاخانه برگرفته از معماری کهن ایرانی با فضایی که هنوز کاملا سنتی است. با بوی ادویه‌هایی از جنس زردچوبه، فلفل، زیره، دارچین و انواع سبزی‌های خشک و همین طور چیزهای معطر دیگر از قبیل صابون‌های دست‌ساز، عرقیات و داروهای گیاهی مختلف که کالای اصلی عطاری‌های اینجا را تشکیل می‌دهند؛ یادگار زمانی که کالاهای جاده ابریشم را در این بازار می‌فروختند.

تسبیح‌هایی آویزان شده با رنگ‌های زیبا و انگشترهای عقیق ـ فیروزه‌ای و سوهان و آب نبات در انواع طعم‌های مختلف که روی هم چیده شدند و چادرهای سفید گلدار و سجاده‌ها که مانند تابلو به دیوار کوبیده شده‌اند؛ همه سوغاتی‌هایی هستند که نمی‌گذارند شما دست خالی از زیارت برگردید.

اما شاید چیزی که خاطرات کودکی ما را از اینجا شیرین کرده است بستنی و فالوده بازار است که در زمستان جایشان را به مسقطی و فرنی می‌دهند و البته بوی کباب که جزء جدا نشدنی بازار سنتی ری است؛ آنقدر که تا حالا هیچ فست‌فودی نتوانسته در بازار قد علم کند. کباب که غالبا کوبیده است به همراه نان داغ و ریحان و ماست‌هایی که شاید درهیچ جای شهر تهران نمونه‌اش را نیابید حرف اول را در غذاخوری‌های بازار می‌زند.


در امتداد راسته بازار، سر در شاه عبدالعظیم قرار دارد با دو مجسمه در کناره‌های ورودی امامزاده با در بزرگ و فلزی و سقفی زیبا با کاشی‌های زرد و فیروزه‌ای که زائران را برای زیارت دعوت می‌کند.

پس از ورود، صحن اصلی را می‌بینید که ورودیه اصلی حرم شاه عبدالعظیم است و روبه‌روی آن صحن عتیق قرار دارد و در ضلع غربی محوطه صحن، باغ طوطی قرار گرفته است؛ اگر چه اکنون شباهتی به باغ ندارد، اما با این حال در تابستان که هوا خوب است مردم از اینجا برای استراحت استفاده می‌کنند. بزرگان زیادی در باغ طوطی دفن شده‌اند ازجمله ستارخان سردار ملی و سیدمحمد خیابانی، هر چند شناختن قبرشان کار آسانی نیست. البته خادمان آنجا می‌توانند در دیدار از آنها به شما کمک کنند.

وقتی وارد حرم می‌شوید ترکیب بصری متشکل کاشیکاری‌ها و آینه‌کاری‌ها، تلالو نور در آنها و چلچراغ‌های بزرگ مسحورتان می‌کند. از اینها مهم‌تر، فضای معنوی و مقدس داخل حرم، با زیرصدای آرام گریه زائرانی که هر کدام به نیازی پا به این مکان گذاشته‌اند و آوای دلنشین قرآن، آرامش عجیبی به روح‌تان می‌بخشد. بعد از زیارت شاه عبدالعظیم می‌توانید از همان داخل صحن به زیارت امامزاده طاهر و امامزاده حمزه هم بروید.

از آنجا که در گذشته اطراف حرم را قبرستان‌های زیادی احاطه کرده بود، بزرگان زیادی از علم و ادب در محوطه حرم این امامزاده‌ها دفن شده‌اند؛ ازجمله قائم‌مقام فراهانی، آیت‌الله شاه‌آبادی، قاآنی شیرازی، بدیع‌الزمان فروزانفر و خیلی‌های دیگر که البته یافتن قبرشان بعد از این هم تغییرات در داخل حرم، کارآسانی نیست.

بعد از زیارت، ما پیشنهاد می‌کنیم به موزه شاه‌عبدالعظیم که در حیاط پشتی قرار دارد، بروید. شما می‌توانید فقط با پرداخت 500 تومان تاریخ مصوری از ری شامل عکس‌های زیبایی از گذشته تا زمان حال شاه عبدالعظیم را ببینید. علاوه بر اینها سفالینه‌هایی هم هست که به زمان قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. تابلوهای نقاشی و خط و سکه‌های قدیمی هم بخش دیگری از این گنجینه‌هاست. تلفیق هنر و مذهب آنقدر این موزه را زیبا کرده است که اگر دوستدار تاریخ و هنر باشید شما را ساعت‌ها مبهوت خود خواهد کرد.

برای خروج می‌توانید از سمت باغ طوطی خارج شوید تا نیم نگاهی هم به بازار جدید امامزاده بیندازید که بیشتر شبیه پاساژ چند طبقه‌ای است تا بازار ولی با این حال سعی شده با معماری سنتی که دارد، تفاوت چندانی با بافت سنتی محوطه حرم شاه‌عبدالعظیم نداشته باشد.