راه رفتن روی لبه تیغ / بازی با زندگی واقعی در شبکه‌های اجتماعی

به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران، شاید اگر کمی سال‌ها پیش شخصی در حالی که در یک جمع خانوادگی حضور داشت و به یک لوح یا صفحه‌ شیشه‌ای خیره می‌شد و با خود می خندید همگان تصور می کردند آن شخص دیوانه شده است؛ اما این روزها این مساله چندان نیز اسباب تعجب نمی‌شود چرا که شبکه‌های اجتماعی آنچنان جامعه ایرانی را تحت تاثیر قرار داده که نه تنها فرد را در غافل از حضور در جمع، برای مدت‌ها خیره به تبلت یا گوشی تلفن همراه نگاه می‌دارد بلکه زندگی او را در دنیایی مجازی به جریان می‌اندازد.

مقوله‌ای که شاید بتوان از آن به عنوان حضور حاضر غایب یاد کرد؛ اما این مسئله به اینجا ختم نمی‌شود، چت کردن به هنگام غذا خوردن و به همراه بردن گوشی، موبایل و یا تبلت به بستر خواب که باعث شده کاربران افراطی شبکه‌های اجتماعی به اصطلاح عامیانه خواب و خوراک نداشته باشد.


از دیگر پیامدهای گرایش روز افزون ایرانیان به شبکه‌های اجتماعی است در این میان کافی است که شارژ ریالی و یا با طراحی گوشی کاربر تمام شود او درست به مانند معتادی که درد تمام بدنش را فراگرفته؛ بی قرار می‌شود و در این حالت تنها هدفش شارژ مجدد است، مقوله‌ای که از ‌آن با عنوان‌هایی چون وابستگی مجازی و یا اعتیاد سایبری یاد می‌شود.

بی تردید بی خبری از احوال دیگر اعضای خانواده ، جمع گریزی، پناه بردن به خلوت خود، قطع ارتباط‌های عاطفی- احساسی کاربر با نهاد خانواده حضور در دنیای واقعی را روز به روز کم رنگ‌تر و شور را در  دنیای مجازی بیش از پیش پر رنگ‌تر می‌کند که این امر پیامدهای منفی استفاده و غیر صحیح از شبکه‌های اجتماعی است که البته خود می‌تواند به افسردگی، انزوا، تشدید بحران‌های روحی و مواردی از این نوع در فرد بیانجامد.

*" او در میان جمع و دلش جای دیگرست..."

این مقوله که از نظر علوم ارتباطات به عنوان "انبوه تنها" یاد می‌شود یکی از چالش‌های دنیای امروز است که  کشور ما را نیز درگیر خود کرده است اما در عین حال آنچه گفته شد اسباب نگرانی بخش بزرگی از خانواده‌ها مسئولان فرهنگی، روان‌شناسان، جامعه شناسان و... را فراهم آورده تا جایی که برخی از واژگانی چون جادوی اینترنت، مسخ شدگان عصر جدید، مسخ مجازی، جنگ نرم افزار، امپریالیسم مهندسی اجتماعی و... یاد می کند و گاه معتقدند که ایجاد و گسترش شبکه‌های اجتماعی بیش از هر چیز با اهداف خاص استعماری و با اهداف شناخت، ارزیابی،‌ دسته بندی و در نهایت هدایت افکار عمومی جوامع مختلف شکل گرفته است و باید در برابر آن با هوشیاری عمل کرد.

در کنار آنچه گفته شد  برخی دیگر از افراد و البته کارشناسان از غلو و بزرگنمایی رسانه‌ها در بازتاب پیامدهای منفی شبکه‌های اجتماعی سخن می‌گویند و معتقدند شبکه اجتماعی مانند هر پدیده جدید دیگری تنها با مقاومت‌هایی از سوی اقشار سنتی و محافظه کار جامعه رو به رو شده است و این یک فرآیند عادی است که با مرور زمان و با فراگیر شدن ‌آن در سطح و عمق جامعه مرتفع خواهد شد.

*راه رفتن روی لبه تیغ

در عین حال اما برخی دیگر از افراد از لزوم توجه به آ‌موزش، اطلاع رسانی و فرهنگ سازی در خصوص استفاده صحیح از شبکه‌های اجتماعی هشدار می‌دهند و معتقدند که شبکه‌های اجتماعی مانند تیغ جراحی در عین اینکه می‌تواند جان‌بخش باشد می‌توان جان افراد را بگیرد و مضر باشد.


در همین رابطه الناز ژاله چین دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد معتقد است که ضابطه خاصی برای استفاده کاربران شبکه‌های اجتماعی در ایران تعریف نشده است و این موضوع با توجه به کاهش روز افزون سن، استفاده از این شبکه‌های مجازی می‌تواند برای کاربران کم تجربه خطر بزرگی محسوب می شود.

وی با بیان اینکه جامعه ایرانی به شکلی افراطی با مقوله شبکه‌های اجتماعی برخورد کرده است، افزود: متاسفانه اغلب کاربران ایرانی به شیوه‌ای غیر معمول و به دور از تعادل، ساعات زیادی  از شبانه روز را به  حضور در شبکه‌های اجتماعی اختصاص می‌دهند که این مسئله ضمن اینکه انسان را از کار مفید، تحصیل و پژوهش باز می‌دارد در روابط خانوادگی و پیوندهای عاطفی افراد نیز اخلال ایجاد می‌کند.

این شهروند با اشاره به اینکه جایگزینی برای ارتباط چهره به چهره و عاطفی وجود ندارد، افزود: ارتباطی مجازی ارتباطی ناقص و فاقد بار عاطفی کامل و حقیقی است.
 
ژاله چین با بیان اینکه استیکرها یا برچسب‌ها نمی‌توانند گویای عواطف و احساس واقعی فرد در مواقع ناراحتی و شادی باشند افزود: استفاده صحیح و متعادل از شبکه‌های اجتماعی مجازی در عین اینکه تا حدی می‌ تواند به تهسیل اطلاع رسانی بیانجامد اما از ایجاد دیگر روابط عمیق انسانی عاجز است.

در کنار آنچه گفته شد عباس ملکی، دانشجوی دیگری که معتقد است گران بودن یا در دسترس نبودن تفریح و سرگرمی‌های گوناگون یکی از علت‌های عمده گرایش یا افراط جامعه ایرانی و به ویژه طبقه متوسط در استفاده از شبکه‌های اجتماعی است.

وی در همین راستا افزود: حضور در شبکه‌های اجتماعی ضمن اینکه می‌تواند با کمترین هزینه امکان خنده، تبادل نظر و گفتگو با دوستان یا جمع فامیل را فراهم آورد، بسیار کم هزینه تر از یک مسافرت رفتن و یا صرف شام در یک رستوران خواهد بود.

در همین زمینه بیتا زمانی کارمند فروش یک شرکت پخش مواد غذایی که نیز می‌گوید، بیش از 13 ساعت در روز در شبکه‌های مجازی حضور دارد اما، معتقد است امروز هر فردی از یک اعتماد  رسانه‌ای برخوردار است.

وی در همین راستا افزود: من در حالی از جانب خانواده و دوستان به اعتیاد مجازی متهم هستم که مادر و خواهرانم به دیدن سریال‌های ترکیه‌ای " ماهواره ای " برادرانم به بازی‌های "رایانه‌ای" و پدرم به دیدن اخبار شبکه‌های گوناگون تلویزیونی و رادیویی اعتیاد دارند.

وی با اذعان به اینکه اعتیاد به رسانه‌های مختلف مجازی باعث کم رنگ شدن گفتگو، تعامل و رابطه عاطفی بین اعضای خانواده شده است، افزود: گاهی برای ارتباط با برادر و خواهرانم که در اتاق‌های دیگر خانه حضور دارند از  طریق شبکه‌های اجتماعی اقدام می‌کنم که این مسئله با ارتباط چهره به چهره ما را به حداقل رسانده است.

 
حسین زاهدی اما دیگر شهروندی است که در راهروهای دادگاه خانواده قصد جدایی از همسرش به واسطه حضور دائمی در شبکه‌های اجتماعی را دارد.

وی که راننده آژانس است در همین رابطه افزود: اعتیاد شدید همسرم به شبکه‌های اجتماعی به طلاق عاطفی من و همسرم منجر شده و این روند به گونه‌ای بود که شاید بیش از چند کلمه در روز بین ما تبادل نمی‌شد.

در کنار آنچه گفته شد دکتر هومن نامور روان شناس نسبت به پیامدهای منفی استفاده از شبکه‌های اجتماعی هشدار داد و افزود: افت تحصیلی وخلاءهای عاطفی که یکی از پیامدهای شایع کم توجهی به کودکان و نوجوانان در خانواده‌های درگیر شبکه‌های اجتماعی خود می‌توانند به مرور زمان به ناهنجاری‌های اجتماعی، بزهکاری و ... منجر شود.

وی در ادامه حضور افرادی از جنس مخالف را یکی از نگرانیهای خانواده بر شمرد و ادامه داد: وابستگی عاطفی به افرادی که گاه شناخت چندانی از آنها وجود ندارد می‌تواند با اثرهای نه چندان مطلوبی همراه باشد.

وی با بیان اینکه شخصیت بسیاری از افراد در فضای مجازی با شخصیت حقیقی آنها متفاوت است و ممکن است افراد در چنین فضاهایی تظاهر به خوب بودن داشته باشند، افزود: چنین فضاهای غیر شفاهی که البته برای شکل گیری یک وابستگی یا اعتیاد عاطفی مساعد است بسیار می‌تواند برای سو استفاده از افراد مساعد باشد.

وی با اشاره به اینکه افعال تبادل بین افراد از جنس‌های مختلف پس از چندی از حالت رسمی به افعال مفرد و غیر رسمی تبدیل می‌شوند افزود: دوستی‌های مجازی به علت برخورداری از میزان پایین شفافیت قابل اعتماد نخواهند بود.



با توجه به صحبت‌های انجام شده به نظر می‌رسد، خوب یا بد بودن شبکه‌های اجتماعی بحثی است که همچنان زندگی امروزی را به چالش کشیده است و از یاد نمی‌رود.
 
این گزارش ادامه دارد....

گزارش از فاطمه علی‌پور

انتهای پیام/