به گزارش
خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران، سکوی نفت (به انگلیسی: Oil platform) یک سازه عظیم همراه با امکانات حفر چاه نفت، استخراج نفت و فرآوری آن است. سکوی‌های نفت معمولاً محلی برای ذخیره سازی موقت نفت تا زمان انتقال آن به ساحل و پالایش آن در پالایشگاه می‌باشند. سکوهای نفت می‌توانند به صورت ثابت در بستر دریا یا به صورت یک جزیره مصنوعی و یا اینکه به صورت شناور در آب باشند.
* سکوی ثابت
سکوی ثابت از پایه‌های بتونی یا فولادی و یا هر دو ساخته می‌شود و مستقیماً بر روی بستر دریا نصب می‌شود.
* سکوی نیمه شناور
این نوع سکو از پایه‌ها و بدنه مناسب طراحی می‌شود تا بر روی سطح آب شناور باقی بمانند.
از اواسط قرن ۲۰ در ادامه تاریخ نفت ایران، سکوی نفتی هم وارد تاریخ ایران شد.
* سکوهای اولیه
سکوهای چوبی ــ احتمالا اولین تلاش جهت دستیابی به نفت بستر دریا، در کالیفرنیا و حدود سال ۱۹۰۰ میلادی به ثمر رسید، که چاه‌های نفت از روی اسکله‌ای متصل به ساحل و به فاصله ۵۰۰ متر از ساحل حفر گردید. در سال ۱۹۰۹ در دریاچه فری در کادوپاریش لا، با استفاده از شمع‌های چوبی و دکل‌های حفاری چوبی، سکویی چوبی ساخته شد، و از روی آن چاه‌هایی حفر گردید. بدین ترتیب اتصال سکو به ساحل از بین رفت، و سکو با استفاده از شمع در دریا احداث گردید.
در سال ۱۹۲۰ یک سکوی چوبی در آب‌های کم عمق دریاچه ماراسی بیو واقع در ونزوئلا ساخته شد، و از روی آن عملیات حفاری انجام پذیرفت. البته از آنجایی که شدت امواج در این دریاچه به مراتب کمتر از دریا می‌باشد، نمی‌توان آن را سکوی دریایی قلمداد نمود.
در سال ۱۹۳۰ در جنوب لوئیزیانا، از روی یک سکوی چوبی، که کانالی در کنار آن جهت استفاده از سرویس بارج‌ها، و قایق‌ها جهت حمل و نقل احداث شده بود، حفاری صورت گرفت. ایجاد سکوهای چوبی با استفاده از شمع‌های چوبی همچنان ادامه یافت، به نحوی که در سال ۱۹۳۳ سکویی در اعماق ۷/۳ متری آب، و به فاصله یک کیلومتری از ساحل احداث گردید. در سال ۱۹۳۷ شرکت، برون اندروت آمریکایی در فاصله ۶/۱ کیلومتری از ساحل، یک سکوی چوبی در عمق ۳/۴ متری احداث نمود. عملیات احداث سکوهای چوبی تا سال ۱۹۴۰ ادامه یافت، و پس از آن به علت شروع جنگ جهانی دوم گسترش عملیات معلق گردید.
* سکوهای فولادی
در زمان جنگ جهانی دوم، و پس از آن به دلیل نیاز‌های جنگ، صنایع فولاد پیشرفت شایان توجهی نمود، و پس از پایان جنگ سازه‌های فولادی از جمله سکوهای فولادی رواج یافتند. اولین سکوی فولادی در سال ۱۹۴۶ میلادی، در عمق ۳/۴ متری ساخته شد، شایان ذکر است که جهت احداث این سکو ۲۳۸ شمع به کار رفت. اولین سکوی فولادی از نوع شابلونی، با روش ساخت کنونی (یعنی ساخت در ساحل و پس از حمل نصب در محل)، در سال ۱۹۴۷ در آب‌های خلیج مکزیک ساخته شد، که این سکو در ۲۹ کیلومتری از ساحل و در عمق ۱/۶متری نصب گردید. سپس یک سکوی دیگر از این نوع در عمق ۲/۱۵ متری احداث شد، و بدین ترتیب یک صنعت جدید متولد گردید.
در طول دوره پیشرفت سکو سازی به موازات پیشرفت صنایع فولاد، به مرور قطر شمع‌ها بزرگ‌تر گردیده، و از تعداد آن‌ها کاسته شد، و روش‌های اجرایی بهبود یافت. در سال ۱۹۴۹ ده سکو در خلیج مکزیک احداث گردید، که در اثر نیروی امواج طوفانی این سکو‌ها یا کاملا از بین رفت، و یا صدمه کلی بر آن‌ها وارد آمد. در سال ۱۹۵۵ برای اولین بار با ساخت سکویی به طور کامل، در ساحل و حمل توسط بارج و نصب به وسیله بارج‌های جرثقیل دار عظیم درعمق ۵/۳۰ متری، ساخت سکوهای بلند‌تر رواج یافت و روز به روز بر ابعاد سکو‌ها افزوده گردید. سکو‌ها در اعماق بیشتر و به فاصله دور‌تر از ساحل نصب شدند.
در سال ۱۹۷۶ کمپانی نفتی شل اعلام کرد، که بلند‌ترین سکوی نفتی دنیا را در آب‌های خلیج مکزیک نصب خواهد کرد. این سکو کامل و مجهز به تمامی تجهیزات، منجمله دکل حفاری مخازن، گل حفاری، محل اقامت افراد، وسایل تولید و غیره... بود. نام این سکو کونیاک گذارده شد، و در فاصله ۱۶۰ کیلومتری جنوب شرقی ایالت لوئیزیانا و حدود ۱۵ کیلومتری دهانه می‌سی سی پی، در عمق ۹/۳۱۰ متری نصب گردید، که حدود ۹/۲۲ متر سکو نیز (علاوه بر عمق آب)، از آب بیرون بود. این سکو دارای ۲۴ شمع با قطر خارجی ۱۲۲ سانتی‌متر، و ضخامت جداره شمع ماکزیمم برابر ۳۵/۶ سانتی‌متر بود، که وزن کلی سکو بالغ بر ۵۳۵۰۰ تن متریک می‌باشد، و برای موج به ارتفاع ۹/۲۲ متر و پریود ۱۲ ثانیه و سرعت باد معادل ۱۵۰ مایل در ساعت، و زلزله خطی ۰/۲G و در حالت پلاستیک۰/۴G طراحی گردیده است، مدل کامپیوتری این سکو شامل ۷۰۰ گروه و ۲۰۰۰عضو می‌باشد، کمپانی شل و ۱۴ کمپانی دیگر در این کار شرکت داشتند، که هزینه آن بالغ بر ۲۵۰ میلیون دلار گردید.
در حال حاضر بلند‌ترین سکوی ثابت شابلونی در عمق ۵/۳۱۵ متری در خلیج مکزیک نصب گردیده، و سکوهای عظیم از نوع ثابت وزنی بتونی در دریای شمال احداث گردیده است، و برای اعماق خیلی زیاد از سکوهای شناور و سکوهای پایه کششی استفاده می‌گردد. در سال ۱۹۸۴ میلادی در اعماق ۶/۶۰۹ متری، به وسیله شرکت بکتل یک سکوی پایه کششی نصب گردید.
همانگونه که تشریح گردید، در روند تکاملی ساخت سکو‌ها از آنجایی که مسائل نفتی، سیاسی و بعضا نظامی (از جمله سکوی رادار تکزاس)، مطرح بوده، شتاب زیادی به چشم می‌خورد و این صنعت که می‌توان گفت حدود ۵۰ سال قدمت دارد، مراحل پیشرفت زیادی را پشت سر نهاده است.
سکوهای ثابت نوع شابلونی ــ این نوع سکو معمولا در آب‌های کم عمق‌تر نصب می‌گردد، و البته امروزه از این نوع در اعماق ۵/۳۱۵ متری نیز نصب شده است، ولی معمولا بیشتر تا عمقی حدود ۱۰۰ متر از آن‌ها استفاده می‌گردد. نام گذاری این سکو بدین سبب می‌باشد، که از پایه‌های سکو، به عنوان هادی جهت نصب شمع‌ها استفاده می‌شود، (شمع‌ها از داخل پایه سکو یا از خارج و متصل به پایه سکو کوبیده می‌شوند)، اصطلاحا به آن‌ها سکوی جاکت نیز گفته می‌شود، این سکو شامل قسمت‌های زیر می‌باشد:
** جاکت یا یک قاب فضایی، که جهت سرویس دادن در نصب شمع‌ها، و به عنوان مهاری‌های جانبی برای شمع‌ها طراحی گردیده‌اند.
** شمع‌ها که منتقل کننده بار افقی و عمودی دائمی به کف دریا می‌باشند.
** روسازه که شامل خرپا‌های فضایی و عرشه‌های ضروری جهت تحمل بار‌های بهره برداری، و دیگر بار‌ها می‌باشد.
قسمت اعظم این نوع سکو‌ها در دنیا (حدود ۶۰% کل این سکو‌ها)، در خلیج مکزیک واقع می‌باشند، که بلند‌ترین سکو از این نوع در عمق ۵/۳۱۵ متری در آب‌های خلیج مکزیک نصب گردیده است. از این نوع سکو علاوه بر خلیج مکزیک، در دریاچه ماراسی بیو، خلیج فارس، آفریقا، علی الخصوص نیجریه و سواحل کالیفرنیا استفاده می‌گردد. نصب سکوی ثابت از سال ۱۹۵۵ در خلیج فارس متداول گردید، و در سال ۱۹۶۴ اولین سکوی ثابت در آب‌های ایران نصب گردید. هم اکنون حدود ۱۳۵ سکوی ثابت نوع شابلونی در آب‌های ایران در خلیج فارس و متعلق به ایران وجود دارد. سکو‌هایی که در خلیج فارس نصب می‌شوند، در مقایسه با سکوهای خلیج مکزیک در مقابله با امواج و طوفان‌های ضعیف تری طراحی می‌گردند. در سواحل کالیفرنیا عامل تعیین کننده ابعاد سکو‌ها زلزله می‌باشد، نه امواج ناشی از طوفان در دریا.
در آلاسکا فشار‌های ناشی از یخ به ضخامت ۲/۱ الی ۸/۱ متری وارده بر سکو، به مراتب بحرانی‌تر از نیرو‌های ناشی از زلزله و امواج ناشی از طوفان می‌باشد. این نیرو‌ها به حدی زیاد است، که سکوی ثابت از نوع شابلونی برای این منطقه جوابگو نبوده، و مناسب نمی‌باشد. به همین دلیل از نوع سکوی تراز شونده، و یا سکوی تک پایه مونوپاد استفاده می‌گردد. سکوهای ثابت دریایی اصولا از مزیت خاصی برخوردارند، زیرا هزینه نصب آن‌ها نسبتا پایین و سکوهای پایداری می‌باشند، که در خارج از سطح آب بدون ایجاد حرکت مهمی می‌تواند، عملیات حفاری و تولید و دیگر کار‌ها مانند بر روی آن‌ها انجام گیرد. در خلیج مکزیک قابل دسترس بودن وسایل ساخت و سولت حمل و نصب بر رونق سکوهای ثابت دریایی در آن منطقه افزوده است.
سکوی حفاری خود بالابر ــ jack up rig سکو‌هایی هستند، که بر روی آب شناورند و تا محلی که باید جهت حفاری یا کار‌های دیگر عمل کنند، بر روی آب مانند کشتی حرکت می‌نمایند. پس از استقرار در محل حفاری با جک‌های پنوماتیک - هیدرولیک یا الکتریک پایه‌های سکو تا کف دریا پایین رانده می‌شوند، و بعد سطح عرشه را به سمت بالا تا ارتفاعی که لازم است، بالا برده تا از اثرات موج مصون بماند، و یا ارتفاع لازم جهت حفاری را کسب نماید. سکوی خود بالابر در مواقع اسقرار در محل پایداری زیادی دارد، و می‌تواند عملیات حفاری حتی تا اعماق ۱۴۰ متری از روی آن انجام گیرد، ولی معمولا برای اعماق ۱۵ الی ۱۰۰ متر از آن استفاده می‌گردد.
بر روی این سکو محل اسکان پرسنل، محل فرود هلیکوپ‌تر، دکل حفاری، جرثقیل، قایق نجات، و دیگر وسایل ضروری تعبیه می‌گردد. شایان ذکر است که دولت ایران در سال ۱۳۶۳ هـ. خ، یک دستگاه سکوی حفاری خود بالا بر از شرکت هیتاچی ژاپن خریداری کرد، که این دستگاه با حدود ۸۳۰۰ تن وزن خالص و مساحت ۴۰۰۰ متر مربع و با پایه‌های قابل نصب تا عمق ۹۳ متری قابلیت حفاری تا عمق ۶۱۰۰ متری را دارا می‌باشد. این دستگاه دارای امکانات لازم از قبیل خوابگاه‌های متعدد، نماز خانه، رستوران، سالن کنفرانس، باشگاه، بهداری، محل فرود هلیکوپ‌تر، و دیگر امکانات فنی جهت حفاری است، و مجموعا امکانات زندگی جهت حدود یکصد نفر را دارا می‌باشد، که دولت ایران علاوه بر این سکو، یک سکوی خود بالابر دیگر به نام شهید مدرس را دارا است.
انتهای پیام/