به گزارش
گروه معارف باشگاه خبرنگاران، کنفرانس وحدت اسلامی با سخنرانی
«علی لاریجانی»؛ رئیس مجلس شورای اسلامی طی روزهای گذشته به کار خود پایان داد.
برگزاری این کنفرانس بهانه‌ای شد تا شاهد برگزاری یک مناظره مجازی با حضور و مشارکت فعال حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر «یحیی صالح نیا»؛ مدرس دانشگاه و امام جمعه غرب تهران، حجت‌الاسلام والمسلمین «سیدحمید حسینی»؛ رئیس دانشگاه مجازی علوم قرآن و حدیث، «محمدصادق افراسیابی»؛ مدیرگروه علمی تخصصی روابط عمومی دانشکده خبر،«سپیده فهیمی فر»، دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، «هانیه ناظری» مدرس دانشکده خبر، «نجمه قنبری» مدرس دانشگاه، «صدیقه آجودانی» برنامه ساز تلویزیونی و مدیر روابط عمومی رادیو خانواده، «فاطمه اصلان‌زاده» مدرس دانشگاه و دانشجوی دکترای سیاستگذاری فرهنگی، «علی‌اصغر مینایی» قائم مقام معاونت سابق سیاسی سازمان صدا وسیما، «میترا علوی طلب» مدرس دانشگاه و «نواب شکاری» مدیرمسوول ماهنامه رسا باشیم.
آنچه در پی می‌آید مشروح این مناظره وایبری است.
سپیده فهیمی فر: ایجاد اختلاف و یا نشان دادن وجوه اختلاف و تفرفه افکنی برای پیروان یک دین آسمانی مناسب نیست و مطمئنا از قدیم شیوه‌هایی برای این اختلاف افکنی توسط دشمنان جامعه اسلامی وجود داشته است. حال سوال این است که چگونه می‌توان وحدت را مستحکم تر کرد؟ چگونه می‌توان راه‌های ایجاد اختلاف را شناسایی کرد؟ چه تدابیری باید اندیشیده شود؟ چه ارگان‌ها و نهادهایی می‌توانند موثر باشند؟
محمدصادق افراسیابی: برای شروع بحث چند مطلب هست که به نظرحقیر اهمیت دارد اولا ایران امروز، بر اساس اتحاد ملی و انسجام اسلامی توانسته است به پرچمدار تمدن اسلامی در جهان تبدیل شود. دراین میان صهیونیزم ستیزی و عدالت خواهی به عنوان یکی از شاخصه‌های جریان فرهنگی تفکر اسلامی ایرانی در سطح جهان مطرح شده است. ثانیا تعامل شیعه و سنی و برادری ایشان در سایه توجه به شخصیت پیامبر اعظم(ص) باعث رشد شاخصه‌های توسعه دینی در کشور شده و همین امر توطئه‌های دشمن را در گسترش وهابیت در داخل ایران خنثی کرده است.
بنابراین اگر ما سه جریان فرهنگی شیعه و سنی معتدل و متعادل و معتقد به اسلام ناب محمدی، شیعه و سنی افراطی(مشابه تفکر خوارجی گری در زمان امیر المومنین(ع)) و جریان صهیونیزم را به عنوان سه جریان اصلی و بازیگر عرصه‌های فرهنگی و رسانه‌ای جهان اسلام بشناسیم، جریان صهیونیزم تلاش می‌کند تا از طریق جریان شیعه و سنی افراطی و خوارجی گری با ایجاد اختلاف ازدرون، جنگ نرم خود را دنبال کرده، فروپاشی از درون را دنبال کند.
واقعیت این است که ما باید تفکر خوارجی گری زمان خود را به خوبی بشناسیم. همزمان با این برنامه، مطالعات حقیر بیانگر آن است که عده‌ای به شکل حرفه‌ای در شبکه‌های اجتماعی مجازی تربیت شده‌اند تا کلیپ‌های اختلاف برانگیز و پیام‌هایی بر خلاف جریان اتحاد شیعه و سنی در ایران داشته باشند.
در این فضا، لازم است عقلانیت دینی گسترش پیدا کرده و خصوصا در قشر جوان و نوجوان که دارای احساسات پاک است، مسایل تبیین شود و ضرورت الگو گیری از رفتار مولای متقیان خصوصا صبر و سکوت ایشان برای حفظ کیان امت اسلامی به شکل مناسب بیان شود.
مباحثی که عرض کردم کلیات بحث بود ولازم است جزییات مطلب با نظرات سایر اعضای گروه تبیین شود.
نجمه قنبری: دسته بندی جالبی بود.
هانیه ناظری: بله! دسته بندی آقای افراسيابی بسيار جالب و بجا بود، من چنين دسته بندی را در تحلیل فعاليت‌‌های سياسی عقيدتی جهان اسلام قبلا نديده بودم.
ناظری: با توجه به مباحث مطرح شده و اتفاقاتی كه اخيرا به خصوص در فضای مجازی در دامن زدن به اختلاف بين شيعه و سنی افتاد، می‌شود اينطور تصور كرد كه گروهی افراطی، قصد ايجاد اختلاف دارند اما من معتقدم بايد در اين موارد به يك نكته دقت كنيم و آنهم اين است كه نهايتا چه گروه يا تفكری در اين اختلافات پيروز ميدان می‌شود؟ اگر به اين سوال جواب بدهيم متوجه خواهیم شد كه هر اقدامی توسط برخی افراطیون انجام می‌شود كاملا هدايت شده است.
افراسیابی: به نظر حقیر می‌شود به جای برگزاری همایش و سمینار از ظرفیت‌های شبکه‌های اجتماعی حقیقی و مجازی برای تحکیم دوستی‌ها میان شیعیان و برادران اهل سنت استفاده کرد چون چیزی که در حال حاضر نیاز است بیشتر از ارائه مقاله و بیان نظریات مبتنی بر وحدت است و ما به خود وحدت و تحکیم دوستی‌ها نیاز داریم؛ عمل نیاز است.
ناظری: بله همينطوراست، شبكه‌های اجتماعی به ذات خود يك رسانه كامل هستند كه در اختيار اشخاص قرار گرفتند. در واقع يك بستر رسانه‌ای هستند، و واقعا بايد دراين فضا از تمام یا حتی بخشی از ظرفيت‌ها برای موضوع تحكيم دوستی و روابط حسنه میان مسلمانان اعم از شيعه و سنی بخوبی استفاده كرد.
البته بايد در فضای مجازی هوشمندانه عمل کرد چون به هر حال همين ظرفيت برای دشمنان اسلام و مغرضين و تندروها هم وجود دارد. اگر در جهت محكم كردن وحدت بين شيعه و سنی در فضای مجازی بخواهيم پيش رويم بايد كاملا هدفمند و با ترسيم چشم انداز و مشخص نمودن برنامه اقدام شود.
افراسیابی: در خصوص چگونگی شبکه سازی در فضای حقیقی هم باید بسیار هوشمندانه عمل کرد. باید تمامی مظاهر اختلاف را کنار گذاشت تا یکپارچگی ظاهر شود. حقیر احساس می‌کنم اگر مبنای فتوای مقام معظم رهبری در اقتدا به نمازهای جماعت در مکه و مدینه، جلوگیری از تشتت و ارائه تصویری نامناسب از مسلمین شیعه و سنی است، شاید اگر در کشور هم اهل سنت و شیعه بر اساس حضور در مناطق به اکثریت اقتدا کنند، بسیاری از مشکلات حل شود و یک تصویر بهتری از انسجام اسلامی ایجاد شود.
فهیمی فر: امروزه بحث شبکه‌های اجتماعی ازدیدگاه علم سنجی در ایجاد روابط بین مولفان، در تشکیل شبکه‌های هم تالیفی با توجه به کشور، ملیت و نوع همکاری، مشترکات موضوعی که می تواند با موضوع ترویج دین اسلام خواه اهل سنت و خواه اهل تشیع و به خصوص تشکیل مرکزیت‌ها و نیز افراد موثر در شبکه باشد بسیارکارآمد است.
افراسیابی: درست است، شبکه‌های اجتماعی هم بر اساس نظریه بازار پیام دکتر «محسنیان راد» و هم جامعه شبکه‌ای کاستلز، نقش بسیار مهمی در آینده جهان اسلام خواهند داشت، فکر می‌کنم باید کمپین‌هایی در این خصوص طراحی شود.
ضمن آنکه برای کانون‌های دینی، شبکه‌های اجتماعی یک فرصت کامل هستند چون روابط دینی روابط افقی هستند و بر خلاف روابط سیاسی که در گذشته عمودی بودند، روابط دینی از ابتدا افقی بودند و روحانیت همیشه در بین مردم حضور داشته است.
بنابراین در حال حاضر هم حوزه‌های علمیه و کانون‌های دینی می‌توانند از فرصت شبکه‌های اجتماعی برای گسترش عقاید دینی و مقابله با اقدامات تفرقه برانگیز دشمنان اسلام استفاده کنند.
فهیمی فر: اهمیت بحث تشکیل گروه‌های فکر و نخبگان یک موضوع در شبکه‌های اجتماعی همواره مورد بحث است و اگر گروه‌های ترویج دهنده یک موضوع به عنوان مثال دین اسلام با همکاری اهل سنت و شیعه تشکیل شود در انسجام گروهی و تراکم شبکه‌ای و نیز بالارفتن ظرفیت‌های فکری به لحاظ علنی با توجه به شاخص‌های علم سنجی و ترسیم شبکه‌های همکاری، وحدت این دو گروه را به جهانیان به لحاظ علمی نیز اثبات خواهد کرد.
افراسیابی: درست است، احساس می‌کنم اگر وحدت شیعه و سنی به طور طبیعی دنبال شود و چه در فضای مجازی و چه فضای اجتماعی و از اقدامات تشریفاتی و تصنعی دوری کنیم بسیار راهگشا خواهد بود.
حقیر در زمانی که در ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور حضور داشتم، با همین سیاست موفق به جلب اعتماد برادران اهل سنت شدم و توانستم برخی جشنواره‌ها و فعالیت‌های فرهنگی مشترک را با همراهی ایشان در سطح استان‌های سنی نشین برگزار کنم.
فهیمی فر: بله اما به نظر من رسانه‌های گروهی نیز در انعکاس این وحدت بسیار موثرند یعنی تاثیر بر عموم مردم همواره راهگشاست.
افراسیابی: هیچ دلیلی برای فاصله از برادران اهل سنت وجود ندارد و ما باید واقعا با برادران خود تعامل کنیم وهم از لحاظ بودجه وهم سایرامکانات کشور اجازه دهیم برادران اهل سنت پا به پای شیعیان در طراحی فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حضور داشته باشند.
فهیمی فر: بله باید درعمل دیده شود که تفاوتی وجود ندارد.
صالح نیا: رفت و آمد مرتب نفرات شاخص مذاهب به خانه‌ها و مدارس همدیگر(نه ارتباط‌های تشریفاتی و گذرا از نوع همایشی) بدون اینکه لازم باشد باهم بحثی بکنند وحدت را ایجاد و به پایین دست‌ها تسری می‌دهد.
صدیقه آجودانی: چند نکته لازم است عنوان شود. ضمن تشکر از دسته بندی و هدایت بحث، در بحث وحدت شیعه و سنی اگر با تکیه بر نقش رسانه به ویژه شبکه‌های اجتماعی مورد توجه است باید یک بازگشت به مباحث قبلی، در خصوص کارکردها و آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی داشته باشیم.
در حال حاضر ما در شبکه‌های اجتماعی با چهار نوع حرکت تبلیغی روبرو هستیم، یکی جریان شیعه افراطی یا به تعبیر مقام معظم رهبری شیعه انگلیسی است که در قالب احیاء اسلام علوی و شعائر شیعه مشغول فعالیت هستند.
بخش دوم شیعه خنثی یا همان طرفداران جدایی دین از سیاست هستند که در گروه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نقش هندلینگ برای جریان اول را دارند و خطر آنها گاهی، از جریان اول بیشتراست، چون ناآگاهانه رسانه گروه اول می‌شوند و چون در مباحث، قدرت تحلیل ندارند با نشر مطالب تفرقه افکن و سکوت در ادامه آن باعث نوعی تشویش و شبهه و در عین حال تفرقه می‌شوند.
در خصوص دو گروه دیگر که جریان تفرقه را تشدید می‌کنند و خودشان گاهی سردمدار آن هستند گروه وهابیت با اندیشه‌های خاص خود یکی از گروه‌ها است و بعد از آن اهل سنت معترض و افراطی.
نواب شکاری: برای پژوهش در موضوع ریشه یابی اختلافات ترجیح می‌دهم از بالا و در دو روش به این موضوع توجه کنم، از بالا و نگاه تاریخی- از بالا و نگاه جهان و منافع امروز، من موافق روش دوم هستم اما با توجه به قشری از جامعه که دنبال انتقام گیری 1400 سال پیش در هزاره سوم از کسانی هستند که 6 نسل قبلشان هم سنمی با آن نسل نداشته‌اند، می‌شود آن نگاه تاریخی را هم از دیدگاه‌های گوناگون مورد بررسی قرار داد.
به طور عملی مصادیق وحدت شیعه و سنی در بررسی از هر دو روش که عرض کردم، فراوان است. هم در تاریخ و هم در ملزومات عصر حاضر. شما اگر به شهرستان خنج در جنوب استان فارس تشریف ببرید می‌بینید که خیلی راحت شیعه و سنی ازدواج و زندگی می‌کنند و مذهبشان نیز حفظ می‌شود.
یا خیرین اهل تسنن، مدرسه و بیمارستان در شهرهای شیعه می‌سازند، از نظر فقهی در اصول و فروع و واجبات و محرمات، بسیار وحدت داریم. اختلافات به شکل ظاهری است مثل اینکه برخی از ظواهر چنین فرض شده تا شیعه از سنی شناخته شود.
بنابراین ریشه اختلافات امور واقعی نیستند، بلکه تلاش دشمن اسلام و خصوصا یهودیان صهیونیزم است که به عنوان ریشه اصلی اختلافات باید شناسایی و خشکانده شود. توجه به اصول هم از مبانی وحدت است.
توحید، نبوت و معاد اصول مشترک ما هستند، در بحث تاریخی هم که همکاری‌های نظامی امیرالمومنین(ع) و حسنین (ع) با خلفا را داشتیم و همچنین وصلت‌های خانوادگی در طول تاریخ اسلام همه مصادیق وحدت هستند.
سیدحمید حسینی: در تکمیل فرمایش جنابعالی ممکن است برخی نسبت به موضوعاتی که مطرح کردید شبهاتی داشته باشند و همه مطالب شما را قبول نکنند. آنچه با دقت در متون دینی به‌دست می‌آید توصیه به مدارا و تحمل عقاید و افکار گوناگون و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز با پیروان سایرادیان و مذاهب است و پیشوایان دین هر گونه تنگ‌نظری و سختگیری در این زمینه را شیوه و منش خوارج دانسته‌اند.
آنها معتقد بودند بسیاری از مردم از سر ناآگاهی و بدون غرض‌ورزی در راه‌های دیگر قرار گرفته‌اند؛ لذا به‌جای لعن و دفع، همه تلاش و همت خود را صرف جذب و آگاه‌سازی آنان می‌کردند. این نوع نگاه ضمن تأیید ضرورت تبرّی از انحراف و عقاید باطل، اجازه بیزاری جستن از افراد را به‌سادگی صادر نمی‌کند.
زیرا بر این باور است که تا به تمام شدن حجت و وجود عناد و لجاجت کسی در برابر حقیقت یقین نداشته باشیم نمی‌توانیم او را متهم یا لعن کنیم. رسیدن به چنین یقینی جز درباره افرادی نادر ممکن نیست؛ زیرا ما از شرایط، زمینه‌ها و زاویه دید دیگران بی‌خبریم و نمی‌دانیم اگر خودمان به‌جای آنها بودیم چگونه رفتار می‌کردیم.
به هر حال حتی اگر دلایل درون دینی ما را از تبرّی جستن نسبت به دگراندیشان نهی نمی‌کرد، باز هم نمی‌توانستیم این شیوه را جایز بدانیم؛ چرا که غیر اخلاقی و غیر انسانی بودن آن را به‌وضوح تشخیص می‌دهیم. چه رسد به جایی که این همه تأکید و سفارش اهل بیت(علیهم‌السلام) را درباره برّ و احسان به مخالفان و عیادت از بیماران و رسیدگی به فقیران آنها در اختیار داریم.
روشن است که این‌گونه سفارش‌ها را نمی‌توان ناشی از تقیه دانست، چرا که تقیه تنها در برابر حاکمان و برای مصون ماندن از تعرض و آزار آنها مفهوم پیدا می‌کند و نه در برابر عموم مردمانی که دشمنی و عنادی با ما ندارند. ضمن اینکه برای تقیه کافی بود شیعیان را به مدارا و مخفی کردن اسرار سفارش کنند و توصیه به محبت و احسان نسبت به مخالفان ضرورتی نداشت.
فاطمه اصلان زاده: فرمایشات جنابعالی درست است، من هم معتقدم ایمان، انسان دوستی و وحدت بین مسلمانان جزو ذات فرهنگ اسلامی به شمار می آید و بنابراین هرگونه تفرقه و اختلاف آفرینی به هیچ عنوان با این فرهنگ همخوانی ندارد. وحدت شیعه و سنی از مبانی اندیشه امام خمینی(ره) است و بارها به این نکته تاکید داشته‌اند که رمز پیروزی انقلاب اسلامی وحدت بین آحاد ملت ایران بوده است. لذا تداوم این انقلاب نیز با حرکت در مسیر وحدت امکان پذیراست، متاسفانه وضعیت فاجعه آمیز امروز جهان اسلام نیز به دلیل نادیده گرفتن ضرورت وحدت بین مسلمان به وجود آمده است و دراین میان تنها دشمنان اسلام هستند که از این عدم انسجام و تفرقه بین مسلمانان سود برده و در پی اجرای دسیسه‌های خود هستند.
بنابراین لازم است اندیشمندان علمی اهل تسنن و تشیع از هر فرصتی برای تحکیم وحدت بین مسلمانان و به ویژه شیعه و سنی استفاده کنند. در این میان هرگونه اقدام تنش آمیز آب به آسیاب دشمن ریختن است.
به نظر می‌رسد در این میان لازم است تا مجمع تقریب مذاهب اسلامی فعالتر شده و با برگزاری سمنیارها و نشست‌های مختلف باعث نزدیکی افکار و اندیشه‌های مسلمانان شده و با آگاهی بخشی مانع از اقدامات رادیکالی و بنیادگرایی مذهبی که فرصت سوءاستفاده را برای دشمنان جهان اسلام فراهم می‌کند، شود.
لازم به ذکر است؛ همانطور که همه اندیشمندان شیعه وسنی بدان معتقدند؛ وحدت بین مسلمانان به ویژه در شرایط حاضر یک فرضیه و تکلیف است و همه باید در این مسیر گام برداریم.
انتهای پیام/