مجله شبانه باشگاه خبرنگاران؛أَوَلَمْ
يَرَ الْإِنسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِن نُّطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ
مُّبِينٌ ﴿۷۷﴾ وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَنَسِيَ خَلْقَهُ قَالَ مَنْ
يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ ﴿۷۸﴾
مگر
آدمى ندانسته است كه ما او را از نطفه اى آفريده ايم پس بناگاه وى
ستيزه جويى آشكار شده است (۷۷) و براى ما مثلى آورد و آفرينش خود را
فراموش كرد گفت چه كسى اين استخوانها را كه چنين پوسيده است زندگى می بخشد
(۷۸)
ای بسا که این عرصۀ دنیا جز یک فضای مجازی نیست و حقیقت در فضایی بیرون از غارِ این عالم است.
لطیفه
ای که در این آیات هست این است که خداوند ما را در حساب می آورد و بر خود
فرض می داند که با دلیل و منطق ما را از مشیت خود باخبر کند و هیچگاه لحن
او این نیست که چون من پروردگار جهانم شما هر آنچه می گویم بی دلیل بپذیرید
بلکه همه جا بر اثبات هر مطلبی دلیل و برهان می آورد زیرا ما را برای این
کار اهل می بیند و از ما نیز خواسته است که بر هر دعوی برهان بیاوریم: «قل
هاتوا برهانکم إن کنتم صادقین» (بقره:111، و نمل:64) یعنی «ای پیامبر، بگو
اگر راست می گویید برهان خود را بر این نکته بیاورید.»
بنابر این اصل بر گفتگوی منطقی و معقول است.
بازتاب این آیات چه در لفظ و چه در معنی در ادب فارسی حضوری فراگیر دارد:
بعد صد سال اگر بر سرِ خاکم گذری سر برآرد ز گِلم رقص کنان عظم رمیم
حافظ
آن که جان بخشید و روزی داد و چندین لطف کرد هم ببخشاید چو مشتی استخوان باشم رمیم
بویِ محبوب که بر خاک احبا گذرد نه عجب دارم اگر زنده کند عظم رمیم
سعدی
حافظ و سعدی در ابیات فوق جواب آن مَثَل زنِ مدعی را به زیبایی تمام داده اند.