حیات این هنر در استان مرکزی مدیون یک زن است، بتول صاحب الداری، اولین هنرمند جاجیم بافی استان مرکزی.
اکنون بعد از 20 سال تلاش این زن،و خداحافظی اش از دنیاو زندگی، دختر وی این هنر را در استان زنده نگه داشته است و اکنون دست هایش میراث دار هنر مادر است.
برای آشنایی بهتر و بیشتر با این هنر زنان ایرانیبه سرای مهر در بازار اراکرفتیم تا از نزدیک توصیفات و توضیحات این هنر اصیل ایرانی را از زبان هنرمند برجسته اش جویا شویم.
نقش خیال بر تار و پود جاجیم
رضوان بهزاد نسب در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران اراک، گفت: جاجیم هنرنقش آفرینی وایجاد طرحهای افسونگر و خیال پرور بر روی پارچه به شمار می رود و گونه هنرهای دستی ارزشمندی است که ازدیربازدراین سرزمین رواج داشته ودرزمانهای مختلف اوج وفرود یافته است.
وی در ادامه افزود: از پیشینه بافت جاجیم در ایران و جهان اسلام اطلاع چندانی در دست نیست، در قرن چهارم مؤلف حدودالعالم انواع بافته هایی را که با جاجیم سنخیت داشته و در نواحی گوناگون بافته می شده نام برده ولی از جاجیم یا ضبطی نزدیک به آن مطلبی نیاورده است.
به گفته این هنرمند،این ویژگی در آثار سایر جغرافی نویسان عصر چهارم، و نیز منابع جغرافیایی و غیـر جغرافیایی قبل و بعد از وی نیز کمابیش دیده می شود.
نوآوری جاجیم بافی در استان مرکزی
بهزاد نسب در ادامه تصریح کرد: ریشه این هنر از استان لرستان است اما در استان مرکزی این هنر نوآوری شده است و از این هنر به صورت کاربردی استفاده می شود و با توجه به اینکه بافته‌ها و منسوجات پشمی به مرور زمان براثرسرما و گرما و یا تماس با خاک از بین خواهد رفت به این دلیل نمی‌توان گفت تاریخ دقیق آن مربوط به چه زمانی است.
وی با بیان اینکه جاجیم بافی یکی ازقدیمی ترین پارچه های دست باف ایران است اظهار داشت: جاجیم دستبافت های شبیه گلیم به صورت راه راه و رنگین است که از نخهای پشمی یا پنبه ای و ابریشم و بعضا کرک بافته می شود.
بهزاد نسب گفت: وسیله اساسی که در هنر جاجیم بافی احتیاج است کارگاه ودستگاه مخصوص بافت جاجیم است، نخ در این هنر خیلی می باشد، مواد اولیه جاجیم پشم است اما به دلیل اینکه پشم بعد از برخورد با رطوبت بو ورنگ میدهد از نخ اکلریک که همان نخ فرش ماشینی است به دلیل استقامت بالای آن استفاده میشود.
فرصتی برای شاغل شدن
هنرمند جاجیم باف استان مرکزی به خبرنگار باشگاه خبرنگاران گفت: این هنر فوق العاده کار شاد وبا احساسی است و من از انجام آن لذت بسیاری می برم وقتی پارچه را میبافی گذر زمان را حس نمیکنی.
وی این هنررا مفید برای روحیه می داند ومی گوید:زیبایی این هنربه دلیل زحمتی است که هنرمند می کشد والبته با داشتن پشتکار می توان بازار خوبی برای آن رقم زد و ازنظر اقتصادی کمک کار هنرمند است.
بهزاد نسب بااشاره به اینکه اکنون اشتغال به موضوع مهمی در کشور تبدیل شده است گفت: توجه به این هنر می تواند بخشی از دغدغه ایجاد شغل را حل کندچرا که هم هنر است ئ هم می تواند زندگی را با آن گذراند.
کاربرد های جاجیم
بهزاد نسب در ادامه افزود: جاجیم بالاپوشی است که روزهای سرد مورد استفاده قرار می‌گیرد، حتی در بین برخی از خانواده‌های روستایی جاجیم را برای چشم روشنی و جهیزیه نوعروسان هدیه می‌دهند که همچون یادگاری ارزنده سال‌ها در خانوارها باقی می‌ماند.
وی به آرایهها و نقش های جاجیم اشاره کرد و گفت: آرایه های پرنقش ونگار بر روی وسایلی همچون، بقچه، کیف، جای نماز، جای جوراب، رختخواب پیچ، سجاده و تن پوشهای گوناگون به زیبایی پارچه ها افزوده وماندگاری آنراهمیشگی می سازد.
تامین مواد اولیه، دغدغه
اینبانوی هنرمند، به دغدغه های تهیه مواد اولیه جاجیم اشاره کرد و گفت: برای تهیه نخ به مشکل برمیخوریم جای مشخصی در استان نیست که بتوان نخ تهیه کرد وهمچنین با ناشناس بودن هنر جاجیم بافی در بین مردم استان و حتی در بازار به ندرت میشود کسی را پیدا کرد که با این هنر آشنا باشد.
ویتصریح کرد: برای اینکه این هنر رو به زوال نرود تا به حال سه نمایشگاه در سرای مهر و موزه حسن پور اراک توسط اینجانب برگزار شده و تاکنون سعی کرده ام این هنر را به علاقه‌مندان آموزش دهم و هم اکنون نیز دو هنر آموز من این هنر را آموزش دیده اند و در حال حاضر در اراک کارگاهی جدا دارند.
امید به رونق این هنر
امروزجاجیم به عنوان کالایی لوکس محسوب می شود، و بیشتر برای کیف و فرش پای تخت از آن استفاده می شود و شاید یکی از آرزوهای هنرمند توجه بیشتر به استفاده و تولید آن است.
بهزاد نسب با امید به رونق این هنر در میان مردم به ما گفت:انسانها هنر را برای تسکین خود برگزیده‌اند، چه هنرمندان و چه مخاطبان اثر هنری در هنر مایه آرامش می‌جویند و در هنر اصلی ترین نکته زیبایی است.
این هنرمند گفت: هرچند در هر زمانی زیبایی را به شکل‌های مختلفی درک می‌کنند و بسته به آنکه هنرمند چه ابزاری را برای بیان هنرش انتخاب کند، هنرها شاخه‌های مختلفی را تشکیل داده‌اند اما همچنان که گفته شد اصل در هنر زیبایی است و با هر ابزاری که می‌طلبد، باید چیز زیبا را خلق کنیم و آنرا به جهان و جهانیان هدیه کنیم این می‌تواند برای همیشه ماندگار باشد.
جاجیم بافی یکی از 100 رشته فعال در استان مرکزی
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی در خصوص این هنر با بیان اینکه هنر جاجیم بافی یکی از 100 رشته فعال در این عرصه می باشد گفت: سازمان میراث فرهنگی تاکنون اقدامات مختلفی در قبال این هنرمندان انجام داده است که از جمله این حمایت ها می توان به صدور کارت پس از شناسایی هنرمند، بیمه هنرمندان میراث فرهنگی که از سال 69 تا پایان 92 حدود 2000 نفر از هنرمندان میراث فرهنگی و صنایع دستی بیمه شده اند اشاره کرد.
کاظمی در ادامه افزود: از دیگر اقداماتی که ما در اختیار این هنرمندان قرار داده ایم ارائه کارگاه به صورت رایگان و با تجهیزات کامل جاجیم بافی در موزه حسن پور، خانه قدیمی حسن پور است.
ارائه بروشور و کاتالوگ برای معرفی این هنر
وی همچنین اظهار داشت: این هنرمندان با حضورشان در نمایشگاه هایی که توسط این ارگان راه اندازی می شود می توانند به صورت رایگان از غرفه ها استفاده کرده و هنر خود را در معرض دید علاقمندان قرار دهند.