به گزارش سرويس بين‌‌الملل باشگاه خبرنگاران، یکی از مهمترین رخدادهای دیپلماتیک و سیاسی دو هفته اخیر که مانند بمبی در فضای رسانهای جهان سر و صدا به پا کرد، تغییر سیاست کوبا و آمریکا نسبت به یکدیگر بود. بعد از نیم قرن خصومت و تحریم و ترور و تجاوز، اوباما و کاسترو بر صفحه تلویزیون ظاهر شدند و اعلام کردند مایل به برقراری روابط با یکدیگر هستند.
البته نباید ساده انگارانه این مواضع رسانه ای را به معنای آشتی همه طرفین ارزیابی کرد، زیرا ساعاتی بعد از سخنرانی اوباما و کاسترو ، ماری هارف اعلام کرد که آمریکا کماکان نگران وضعیت حقوق بشر در کوبا است و مانوئل کاسترو هم صریحا گفت همه تحریم ها ضد هاوانا باید لغو شوند ، در غیر این صورت مشکلات با واشنگتن همچنان باقی می مانند. اما آنچه که بیش از کوبا اهمیت دارد ، تاثیر این کودتای دیپلماتیک در وزارت خارجه آمریکا و کاخ سفید بر روابط با جمهوری اسلامی ایران است.
با توجه برگزاری مذاکرات هسته‌ای برای نیل به یک توافق جامع در مورد پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و حضور وزرای خارجه در این گفتگوهای حساس، بسیاری از کارشناسان روابط بین الملل در مورد احتمال تکرار الگوی کوبا در قبال ایران گمانه زنیهای متعددی کردند.
بسیاری از اندیشمندان و پژوهشکده‌های غربی هم بلافاصله با خوشبینی مفرط و ساده انگاری جهت دار؛ اعلام کردند کشور بعدی ، ایران است و باید جان کری خود را برای سفر به تهران آماده کند.(1)
اما چرا ایران برای آمریکا مهم است و چرا طرف غربی سعی دارد خود را به تهران نزدیک کند؟
ستون نویس الجزیره این طور پاسخ می دهد :
« چالش بزرگتر برای آمریکا بازسازی روابط با ایران است.یکی از مزایای مهم ایجاد رابطه با کوبا،کاهش امکان بی ثباتی در آن منطقه(آمریکای لاتین و خلیج کوبا) و افزایش امید برای گذار مسالمت آمیز به دموکراسی در هاوانا است. روابط حسنه آمریکا با ایران – که بی نهایت برای آمریکا و تمام جهان مهم است- هم باعث اتفاق مشابهی خواهد شد. اوباما هنگام ترک کاخ سفید(در سال 2017 ) می تواند ادعا کند که دو مساله مهم در روابط خارجی آمریکا را حل و فصل کرده و به نتیجه رسانده است.
اما ایجاد روابط آمریکا و کوبا؛ بر دوکشور و ونزوئلا (که مهم ترین متحد کوباست)، تاثیر دارد. در واقع می‌توان گفت فقط این سه کشور از این رخداد متاثر می‌شوند و نه کشور دیگری. اما ایجاد رابطه با ایران بسیار متفاوت است. رابطه آمریکا با ایران همانند تنش زدایی بین آمریکا و چین در دهه 70 میلادی، یقینا سیاست های جهانی را تغییر خواهد داد.
ایران بسیار مهم تر و بزرگتر از کوبا است. ایران در قلب حساس ترین و آشفته ترین منطقه جهان قرار دارد. بسیاری از منافع امنیتی ایران هم تراز با منافع آمریکا است. پتانسیل اقتصادی جمهوری اسلامی ایران فراوان است. از منظر ژئوپلیتیک هم همکاری با ایران می تواند جهان را تغییر دهد.
ایجاد رابطه با کوبا و موفقیت گفت و گوها با این کشور ، نشان می دهد که قطعات در صفحه شطرنج سیاست جهانی ثابت نیستند و امکان جا به جایی آنها وجود دارد.جان کری گفت امیدوار است به هاوانا سفر کند ، این بازدید، تاریخی خواهد بود.اما سفر به تهران بسیار مهم تر و تاریخی تر خواهد بود.اما رابطه با ایران فرصتهای بیشتری به آمریکا می دهد.مبارزه با تروریسم و خشونت در غرب آسیا با حضور ایران است که موثرتر واقع می شود.
ایران بعنوان یک بازیگر مهم و قاطع، نفوذ قابل توجهی در روند جنگ در عراق ، سوریه و افغانستان دارد. کودتای دیپلماتیک این هفته در آمریکا(تجدید روابط با کوبا) ، اشتهای واشنگتن را بر می انگیزد.جان کری و تیم وی برای دور آینده مذاکرات هسته ای با جمهوری اسلامی ایران ، با عزم جدید وارد خواهند شد.و در نهایت باید گفت باز کردن گره کور سیاست خارجی آمریکا در مورد کوبا ، چشم انداز دستیابی به توافق با ایران را افزایش می دهد.»(IBID ).
اما همان طور که ستون نویس الجزیره نوشته است ایران بر خلاف کوبا نقش موثری در سیاست های جهانی دارد.یکی از این موارد که آمریکا هم بر آن تاکید دارد و در مورد آن به رهبر فرزانه انقلاب نامه نوشته است(2) ، مبارزه با تروریسم است.(3)
اما حال باید به این سوال پاسخ داد که چرا ایران ، همان کوبا نیست.
رابرت هانتر (Robert E. Hunter ) سفیر سابق آمریکا نزد سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو ) در مقاله ای4 به این سوال پاسخ داده است :
« استدلال های این دیپلمات ارشد آمریکایی نشان دهنده اهمیت راهبردی و عمق استراتژیک جمهوری اسلامی است، وی می گوید کوبا دیگر اهمیت گذشته را ندارد ، چون نظام دو قطبی در جهان حاکم نیست ، اما ایران هنوز بر سیاست های منطقه ای ، جهانی و امنیتی در غرب آسیا و خلیج فارس تاثیر گذار است. آمریکا شاید بتواند کوبا را منزوی کند ، زیرا هاوانا دیگر شوروی را در کنار خود ندارد ، قیمت نفت کاهش پیدا کرده است و ونزوئلا هم نمی تواند به کوبا کمک زیادی بکند. اما ایران کوبا نیست ، زیرا این کشور وسیع ، با منابع زیر زمینی و انسانی فراوان و نظام مردم سالار و البته متحدان قوی نظیر حماس و حزب الله و عراق کماکان نفوذ خود را افزایش می دهد و هژمونی آمریکا را به چالش می کشد. و تحریم ها بر خلاف کوبا بر اقتصاد ایران اثرات ویران کننده نداشته است5»به همین دلایل است که ایران و آمریکا در غرب آسیا رو در روی یکدیگر قرار گرفته اند و ایران با کمک بازوهای منطقه ای و قدرتمند خود هژمونی و سلطه نامشروع امریکا را به چالش می کشد.ایران به دلیل بی اعتمادی تاریخی و به حق خود به آمریکا ، به نیات این کشور در مذاکرات هسته ای و مبارزه با تروریسم بدبین است.
اما چرا جمهوری اسلامی ایران به آمریکا شک دارد و بر عدم روابط دیپلماتیک با این کشور اصرار می ورزد؟
وال استریت ژورنال(6) ، نیات پشت پرده آمریکا علیه انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی را دلیل اعتماد نداشتن مقامات کشورمان به خصوص رهبر معظم انقلاب اسلامی می داند.وال استریت ژورنال صریحا نوشته است که آیت الله خامنه ای به نیات آمریکا شک دارد.زیرا آمریکا طی 35 سال گذشته هیچ گاه به وعده های خود عمل نکرده است و در اسناد حکومتی واشنگتن، ایران صریحا تهدید ذکر شده است.از منظر حاکمان آمریکا ایران ، همواره برای اهداف راهبردی آمریکا چالش ایجاد کرده و منافع ملی ایران در تعارض با منافع واشنگتن است.
اهداف آمریکا از حضور در غرب آسیا به شرح زیر است :
1- نابودی اسلام انقلابی(فرهنگ ایران)
2- تسلط بر منابع اقتصادی منطقه (زمینه سازی برای نابودی ایران در عرصه اقتصادی)
3- تامین امنیت اسرائیل(7)
اما ایران ، به دلیل منافع خود(نفی نظام های وابسته به غرب ، ایجاد چالش برای نظام سلطه ،ایجاد خیزش جهانی مستضعفان علیه مستکبرین و طرح سه عنصر معنویت، اخلاق و عدالت(8)) این حضور را به چالش می کشد و طبعا میان طرفین نزاع راهبردی جریان میگیرد. به همین دلیل است که ایران به نیات آمریکا شک دارد.
نتیجه گیری :
روابط بین الملل ماهیتی پویا و چند جانبه دارد. لذا نمی توان شرایط یک کشور خاص را به شرایط کشور دیگری تعمیم داد. ایران و کوبا نیز از این قضیه مستثنا نیستند و این استدلال که ایران ، کوبای بعدی است، صحیح نیست. زیرا تفاوتهایی بین جمهوری اسلامی ایران و کوبای کمونیستی وجود دارد.
شاید بتوان اینگونه استدلال کرد که به دلیل عملگرایی اوباما و تیم سیاست خارجی وی(9)، انها مایل هستند مذاکرات هسته ای به نتیجه برسد(10)، اما توافق احتمالی بر سر پرونده هسته ای هم ، نمی تواند تمام اختلافات راهبردی طرفین(حقوق بشر ، مسائل نظامی و موشکی و حمایت ایران از گروهای مقاومت ضد اسرائیلی(11)) را حل و فصل کند.
هر چند در یک نگاه کلان ، می توان گفت پرونده حقوق بشر ، انرژی هسته ای ، جریان آزاد انرژی و صلح اعراب و اسرائیل ، صرفا بهانه ای برای محاصره همه جانبه جمهوری اسلامی ایران است ، به این دلیل که از دید غرب ، ایران ، بازیگری سرکش و یاغی(!) است که نظم بین المللی را به چالش کشیده است .(12)
گزارش از بهنام خسروی
منابع :
1. http://america.aljazeera.com/opinions/2014/12/cuba-diplomatic-tiesirannuclearnegotiations.html
2. http://www.wsj.com/articles/obama-wrote-secret-letter-to-irans-khamenei-about-fighting-islamic-state-1415295291
3. http://www.lobelog.com/as-us-shuns-iran-in-fight-against-isis-history-repeats/
4. http://www.lobelog.com/cuba-today-but-alas-not-iran-tomorrow/
5. http://www.reuters.com/article/2014/12/18/us-cuba-usa-nextsteps-idUSKBN0JV2CV20141218
6. http://blogs.wsj.com/washwire/2014/12/22/u-s-iran-normalization-dont-hold-your-breath/
7. www.washingtoninstitute.org/about/research-programs/iran-security-initiative/
8. http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/israel-a-strategic-asset-for-the-united-states.
9. National Security Strategy Archive: 2010.
10. http://www.whitehouse.gov/the-press-office/2014/01/28/president-barack-obamas-state- union & http://www.theatlantic.com/international/archive/2012/03/obama-to-iran-and-israel-aspresident-of-the-united-states-i-dont-bluff/253875/ & http://www.brookings.edu/blogs/iran-at-saban/posts/2013/12/08-obama-iran-saban-forum
11. http://www.lobelog.com/cuba-normalization-and-iran/
12. http://www.inss.org.il/index.aspx?id=4538&articleid=7069
انتهای پیام./.