به گزارش
گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران زبان فارسی در مدارس زیاد طرفدار ندارد، زبان انگلیسی هم همین طور، ولی با این حال طرفداران زبان عربی در مدارس از این دو نیز کمتر است تا آنجا که بی میلی به این درس را می‌شود از عضلات منقبض صورت دانش آموزان وقتی نام درس عربی می‌آید، فهمید.
عربی زبان آسانی نیست، یعنی از زبان فارسی پیچیده تر است و قواعدی گیج کننده دارد. این ذات این زبان است، اما سال هاست کتاب های درسی نیز مزید برعلت شده و این پیچیدگی ذاتی را پیچیده تر کرده است.
دانش آموزانی که هنوز در سیستم قدیم آموزشی درس می خوانند یعنی هنوز دانش آموز دبیرستان محسوب می شوند نه دانش آموز دوره متوسطه دوم، همچنان با کتاب های خشک و بی انعطاف عربی کلنجار می روند، اما دانش آموزان پایه های هفتم و هشتم یعنی اول و دوم راهنمایی قدیم، دو سال است دو کتاب تازه تالیف می خوانند که یک سرو گردن از کتاب های قدیم بالاتر است.
از جلد کتاب که شروع کنیم، کتاب عربی پایه هفتم، نام چهار فصل سال را به عربی یاد می دهد و کتاب هشتم ترجمه شده این شعر حافظ را: از خون دل نوشتم نزدیک دوست نامه / دارم من از فراقش در دیده صد علامت
تاکید اصلی درس های این دو کتاب نیز بر آموزش لغات است به طوری که مولفان کتاب هشتم در مقدمه توضیح داده اند دانش آموزان تا پایان سال 200 واژه پرکاربرد عربی را خواهند آموخت و اگر این لغات را با 400 واژه آموخته شده در سال هفتم جمع کنند، در مجموع 600 لغت عربی را در حافظه دارند که برای خواندن و فهم قرآن، احادیث، روایات و حتی متون فارسی به کارشان می آید.
آنچه بوضوح مشهود است حضور کمرنگ قواعد در کتاب های جدید است، به طوری که حالا دانش آموزان پایه هفتم و هشتم مثل دانش آموزان پیش از خود مجبور نیستند دغدغه ذهب، ذهبا، ذهبوا را داشته باشند و بسختی صیغه های فعل را صرف کنند.
اباذر عباچی، مولف کتاب های عربی پایه های هفتم و هشتم تاکید می کند آزاد کردن دانش آموزان از قید قواعد، تعمدی بوده تا آنها با لذت بیشتری عربی بخوانند. او می گوید کتاب های تازه تالیف، نوشته شده تا به دانش آموزان لغت آموزش دهد و بی آن که از آنها بخواهد مدام فعل ذهب را صرف کنند، به آنان بیاموزد ذهب در هر 14 صیغه اش، معنی رفتن می دهد که این یعنی تاکید بر ترجمه.
او معتقد است وقتی دانش آموزان واژه ها را بشناسند و معنی آنها را درک کنند، کم کم زبانشان نیز برای حرف زدن باز می شود و به آموختن عربی علاقه پیدا می کنند که فرشته عالیخانی، معلم عربی اول متوسطه می گوید تا حدی اینچنین شده است.
او توضیح می دهد کمرنگ شدن قواعد در کتاب های درسی و تاکیدش بر آموزش لغات و تمرین مکالمه، کلاس ها را از خشکی و کسالت قدیم درآورده و اگر معلم ابتکار داشته باشد و از روش های تدریس گروهی استفاده کند، آموزش عربی برمبنای کتاب های جدید، جذاب تر می شود.
با این حال مجید زهرایی، دیگر معلم عربی دوره متوسطه به ما توضیح می دهد که این تاکید زیاد بر لغات، آموختن را برای دانش آموزان سخت کرده، چون اصل را بر محفوظات گذاشته که خوشایند بیشتر دانش آموزان نیست.
او در واقع اغلب دانش آموزان را هنوز دلزده از عربی و بی رغبت به یادگیری می بیند و می گوید اگر در کتاب ها درس هایی گنجانده می شد که مبنایش روش مباحثه بود و دانش آموزان را به مشارکت وامی داشت یا مثلا در درس ها مسابقه هایی را طراحی می کرد که بچه ها را هیجان زده می کرد و بر سر شوق می آورد، یادگیری دلچسب تر و آسان تر می شد.
با این حال عباچی، معتقد است جداول کلمات متقاطعی که در کتاب هشتم گنجانده شده، هدفش آموزش لغات همراه با سرگرمی است که به این نیاز پاسخ می دهد، جداولی که به گفته او قرار است در کتاب عربی کلاس نهم نیز به صورت یک درس در میان طراحی شود و آموزش و سرگرمی را توامان دنبال کند.
حجم زیاد کتاب و سرنوشت مدارس دولتی
اما چالش درس عربی در ایران فقط به جذاب نبودن کتاب مربوط نیست، هرچند شمشاد کاظمی، مدرس ضمن خدمت درس عربی، به جذابیت کتاب های تازه تالیف خدشه وارد می کند و می گوید: عیب این کتاب ها این است که به زبان بچه گانه نوشته نشده و جذابیتش به همین دلیل مخدوش است. با این حال حتی کاظمی نیز این عامل را دلیل اصلی اکراه دانش آموزان نسبت به درس عربی نمی داند و در گفت وگو با ما تاکید می کند که یکی از دافعه های این کتاب ها حجم زیاد آنهاست که هم معلمان و هم دانش آموزان را به گلایه مندی کشانده است.
کاظمی می گوید درس های کتاب (بخصوص کتاب هشتم) طولانی است و برخی از مباحث آن زیاد تکرار می شود که این تکرار موجب دلزدگی می شود و این دلزدگی اعتماد به نفس دانش آموزان (بخصوص در مدارس دولتی) را برای یادگیری عربی پایین می آورد.
مجید زهرایی، معلم عربی متوسطه نیز همین نظر را دارد و می گوید در نظرسنجی از دانش آموزانش دریافته سه چهارم آنها کتاب تازه تالیف را سخت می دانند.
او البته به حجم زیاد کتاب ها هم انتقاد دارد و می گوید تدریس تقریبا 20 صفحه از کتاب در هر ماه کار سنگینی است، بویژه در مدارس دولتی که کلاس ها شلوغ است و تمرکز و فرصت تکرار در آنها اندک.
فرشته عالیخانی، دیگر معلم عربی نیز به حجم زیاد کتاب ها انتقاد دارد و می گوید 120 صفحه کتاب برای پایه هشتم و صد صفحه کتاب برای پایه هفتم که مملو از لغات است، فرصت تمرین و تکرار را کاهش می دهد بویژه در مدارس دولتی که تراکم دانش آموز بالاست.
اما تقریبا هیچ کدام از این انتقادات مورد پذیرش عباچی، مولف کتاب، نیست. او می گوید انتقاد از حجم کتاب ها به این علت است که هنوز برخی از معلمان نمی خواهند دست از تدریس قواعد بردارند و بیشتر وقت کلاس را صرف این کار می کنند، در حالی که رویکرد آموزش و پرورش، ایجاد توانایی خواندن و ترجمه کردن متون عربی است.
عباچی البته می گوید اگر به این نتیجه برسند که حجم کتاب زیاد است آن را کم خواهند کرد، ولی مشکل نه حجم کتاب که روش تدریس معلمان است.
این گفته او را عالیخانی نیز تائید می کند و می گوید موفقیت درس عربی بشدت به روش تدریس معلمان وابسته است، به طوری که مثلا اگر معلم از روش تدریس گروهی استفاده کند و آموزش عربی در کلاس را به مسابقه تبدیل کند، شیرینی پیروزی و نمره مثبت گرفتن، موجب یادگیری در آنها می شود. پس دوباره می رسیم به همان مشکل قدیمی که سنتی بودن خیل عظیمی از معلمان درس عربی است، معلمانی که در بین آنها افراد غیرمتخصص نیز یافت می شود و اغلب نیز قادر به مکالمه به زبان عربی نیستند. معلمی که بتواند به زبانی که تدریس می کند، حرف بزند بی شک جذابیت زیادی برای دانش آموزان دارد، اما چون چنین نیروهایی کمتر در دسترس اند و تعداد کسانی که روش های خلاقانه تدریس را به کار می گیرند، کمتر از این است، عربی هنوز درسی دوست نداشتنی در مدارس است.
اصل 16 قانون اساسی معطل مانده
این باور که خواندن درس عربی در زندگی بی فایده است، در نسل ما و قبل از ما و بعد از ما یک باور مسری بوده و هست، با چند کتاب تازه تالیف هم این باور اصلاح نمی شود، چون باید مجموعه ای از عوامل دست به دست هم بدهد تا دانش آموزان به این نتیجه برسند که عربی شیرین و مفید است.
زمانی که قانون اساسی ایران نوشته می شد، در اصل شانزدهم آن همین موضوع پیش بینی شده بود که نوشته شد: از آنجا که زبان قرآن و علوم و معارف اسلامی، عربی است و ادبیات فارسی کاملا با آن آمیخته است این زبان باید پس از دوره ابتدایی تا پایان دوره متوسطه در همه کلاس ها و در همه رشته ها تدریس شود.
پس اگر مبنا قانون اساسی کشورمان هم باشد درس عربی در مدارس باید از بی حالی کنونی خارج شود و به عنوان یک نیاز به آن نگاه شود، بخصوص برای بهتر درک کردن متون فارسی کهن که در عهد رونق زبان عربی در ایران نوشته شده است.
این موضوع باید برای دانش آموزان تشریح شود تا بدانند حداقل فایده ای که از آموختن زبان عربی می برند این است که به فهم ادبیات فارسی، این زبان مادری دوست داشتنی، کمک می کند تا آنجا که اگر عربی بدانند، خواهند فهمید که حافظ در نخستین مصراع از دیوان اشعارش خطاب به ساقی گفته که جام را به سمت من بگردان و از آن به من بنوشان ( الا یا ایها الساقی ادر کاسا و ناول ها.)
منبع: جام جم