چگونگي دعوت از مادحين به جلسات بیت رهبری در گفتوگو با غلامحسن رفيعا؛
به گزارش
خبرنگار معارف باشگاه خبرنگاران،انتخاب فردي براي مصاحبه در حوزه مداحي کار سهلي نيست. بايد شخصي را پيدا کرد که در اين حوزه، هم تخصص داشته باشد و هم مسئوليت اجرايي. از اين جهت بهسراغ غلامحسين رفيعا رفتيم. کسي که از سال 68 تاکنون در معاونت فرهنگي و روابط عمومي دفتر مقام معظم رهبري مشغول فعاليت است و از سال 75 تاکنون نيز مسئول دفتر ادبيات آييني در حوزه هنري است. همچنين کتاب «پيروزي در سيماي شکست» او از سوي سازمان تبليغات کتاب برتر عاشورايي شناخته شده است. از آثار ديگر او ميتوان به مديحت‌پردازان- گلستاني در ساحل دريا- يادواره نخستين ستايش‌گران عشق ولايت و نماد خادمان ولايي اشاره کرد.
جناب رفيعا تا جايي که ميدانيم حضرت آقا هر سال جلساتي اختصاصي با مداحان برگزار ميکنند. ممکن است در مورد سابقه اين جلسات توضيحي بفرماييد؟پيشينه ديدار جامعه مداحان با مقام معظم رهبري به دوره رياست جمهوري ايشان برمي‌گردد. در سال 1363 اين پيشنهاد خدمت ايشان ارائه شد و ايشان هم موافقت کردند و از همان سال تاکنون ديدار مداحان بدون وقفه برگزار شده است. روابط عمومي رياست جمهوري آن زمان، متولي برنامه‌ريزي ديدار با مداحان بود که در آخرين سال رياست جمهوري مقام معظم رهبري، زماني که جامعه مداحان به محضر ايشان رسيدند، حضرت امام (ره) هم در قيد حيات بودند، جامعه مداحان درخواست کردند و گفتند آخرين سال رياست جمهوري شماست. ما در پي آن هستيم که بعد از دوران رياست جموري شما ديدار مداحان در روز ولادت حضرت زهرا (سلاماللهعليها) تعطيل نشود. ايشان هم موافقت کردند. منتها بعد از آن مقدر چنين بود که امام رحلت کنند و حضرت آقا رهبري را برعهده بگيرند و ولي فقيه شوند که از همان اولين سال دوران رهبري ايشان اين ديدار کماکان همينطور ادامه پيدا کرد تا هم‌اکنون که اين ديدار برگزار ميشود. ايشان به علت جايگاه مهمي که هم ستايش‌گران و هم مداحان دارند و علاقه عاطفي که خودشان به مداحان دارند و تعبيري هم که خودشان کردند و در همان سالهاي رياست جمهوري بيان کردند که شما مصداق اين شعر هستيد که: «عشاق را به تيغ زبان گرم ميکنيم/ چون شمع تازيانه پروانهايم ما». البته غير از اين ديدار خاص، برنامههاي ديگري هم دارند اما در اين روز به‌طور خاص مخاطب اصلي ايشان، جامعه مداحان سراسر کشور هستند.
شما بهعنوان عضو بنياد دعبل و کسي که هم با جامعه مداحان ارتباط داريد نظرتان در مورد ميزان رعايت نکاتي که حضرت آقا از سال 1363 تاکنون بيان کردند توسط مداحان چيست؟ايشان از همان ابتدا رهنمودهايي را بهجامعه مداحان ميدادند. البته بهنظر ميرسد که اين رهنمودها مختص جامعه مداحان نيست؛ زيرا معمولا تکيه اصلي ايشان روي محتواي مداحي است و ميبايست آنها روي انتخاب شعر، سختگير باشند و شعرهاي خوب و قوي و بهخصوص شعرهايي را که در شأن اهل‌بيت و مناسب جلسات است، انتخاب کنند. آنها ميبايست ابتدا شعرها را بخوانند. زماني که اينطور ميشود مخاطب ايشان جامعه شعراي آييني و عاشورايي ما را هم در بر مي‌گيرد. به طريق اولي شعرا بايد در اين زمينه، پرکار باشند و توليد داشته باشند البته شعري که به‌روز باشد يعني تنها به مدح و مرثيه و منقبت اکتفا نکنند. ميبايست متوجه باشند که جاي مسائل روز در شعر آييني کجاست. شعرا ميبايست اين مسئله را مشخص کنند. بالاخره بحثهاي روز در اين اشعار ميبايست مطرح شود يا بحث شهدا و بحث جانبازها و دفاع مقدس ميبايست در اين اشعار بيايد و علي‌القاعده ميبايست شعر، به‌روز و پويا باشد؛ لذا مخاطب ايشان، هم مداحان و هم شعرا هستند. به‌طور کلي خوشبختانه مي‌بينيم که جامعه مداحان در اين جهت پيشرفتي داشته‌اند. آنها در برخي از رهنمودهايي که مقام معظم رهبري داشتند توفيقاتي را کسب کرده‌اند و اقداماتي صورت گرفته است. اما به علت اينکه توقعات رهبري بالاست قطعا آنها هنوز نتوانستهاند به آن توقعات، جامه عمل بپوشانند. ما هنوز خيلي با منويات و رهنمودهاي مقام معظم رهبري فاصله داريم و ميبايست برنامهريزيهايي توسط دستگاههايي که در اين زمينه مسئول هستند و جامعه مداحان صورت گيرد تا بتوانند به آن توقعات دست پيدا کنند.
به غير از بحث شعر بهنظر شما در ارتباط با سبک و نحوه عزاداريهايي که برگزار ميشود، مداحان تا چه حد در راستاي نکاتي که حضرت آقا بيان فرمودند عمل ميکنند؟ما متاسفانه هنوز مي‌بينيم برخلاف آنچه که مقام معظم رهبري تاکيد کردند که در انتخاب آهنگها خودتان ميبايست توليد داشته باشيد و از آهنگهاي غربي و بهتعبير ايشان لس‌آنجلسي استفاده نکنيد، هنوز استفاده ميکنند. بهخصوص مداحهاي نسل جديد و مداحهاي جوان ما امروز اين مسئله را رعايت نميکنند يا مثلا در ارائه هم مقتل و هم مولودخواني، در انتخاب سبکها مشکل داريم که همان آهنگ يا نغمهاي که براي مرثيه‌خواني انتخاب ميشود، در مولودخواني هم همان آهنگ خوانده ميشود. در صورتي که مداحان بايستي در اين زمينه امتياز قائل شوند زيرا آنجا شاد خوانده ميشود و اينجا محزون خوانده ميشود و آهنگي که براي حزن و غم و مرثيه و مصيبت انتخاب ميشود قطعا ميبايست با آهنگي که شاد خوانده ميشود و مولودخواني است، متفاوت باشد. متاسفانه الان اين موضوع رعايت نميشود.
بعضي اوقات به فرمايشات مقام معظم رهبري فقط در حد شعار پرداخته ميشود. بلافاصله همايشهايي گذاشته ميشود و آقايان مداح در جلسات و محافل خود به فرمايشات رهبري اشاره ميکنند اما از نظر عملي اتفاقي نميافتد. نکته مهمتر اين که درست فهميدن رهنمودها، دستورات و منويات رهبري خيلي مهم است اما هم توسط دستگاهها و هم توسط جامعه مداحان درست فهميده نشده است که اصلا مطالبات مقام معظم رهبري چيست. ميبايست در اين عرصه حتما يک ستادي به‌نام پيگيري بيانات مقام معظم رهبري در خصوص مسائل و اموري که به ستايش‌گران و مداحان اهل‌بيت برمي‌گردد تشکيل شود که اصلا اين کار صورت نگرفته است. اين ستاد ميبايست تشکيل شود و اعضاي آن مشخص شوند و هدف آن مشخص شود و وظايف ستاد را ترسيم کنند. ولي مي‌بينيم که صحبتهاي ايشان همان روز عنوان ميشود و نهايتا روزنامهها و صداوسيما در همان يکي، دو شب به آن ميپردازند و بعد به‌دست فراموشي سپرده ميشود؛ لذا ما مي‌بينيم که مقام معظم رهبري هنوز ميفرمايند که من توصيه پدرانه ميکنم و به شما مداحان نصيحت ميکنم که به نکاتي که بيان ميدارم توجه کنيد و به آنها عمل نماييد.
به جز مراسمي که روز ولادت حضرت زهرا (سلاماللهعليها) برگزار ميشود و در آن طيف وسيع‌تري از مداحها دعوت ميشوند، معمولا در مراسم محرم و فاطميه گروه خاصي از مداحان به جلساتي که خدمت حضرت آقا برگزار ميشود، دعوت ميشوند. معيار دعوت از مداحان به اين جلسات چيست؟جلساتي که در حسينيه مقام معظم رهبري برگزار ميشود خصوصا در ايام عاشورا و فاطميه و مناسبتهايي از اين دست، شايد يکي از بينظيرترين جلسات در کل کشور، هم از نظر محتوا و هم از نظر کيفيت و هم از نظر حضور مقام معظم رهبري باشد و اداره اين جلسه بسيار مهم است و معياري که در اولويت اول براي دعوت کسي که به آنجا بيايد و در زمينه مداحي، برنامه اجرا کند اين است که توان اداره اين جلسه را داشته باشد؛ زيرا مداحي تنها اين نيست که کسي صداي خوبي داشته باشد يا تنها شعر خوب بخواند، هنر اداره کردن مجلس يکي از برجستهترين ويژگي‌هاي مداح است. او ميبايست بتواند مجلس را اداره کند. نکته مهم براي انتخاب مداح اين است که ميبايست داراي حسن سابقه و شهرت باشد و حداقل اساتيد مداحي و پيشکسوتها او را تاييد کنند. دو، سه، پنج نفر از اساتيد تاييد کنند که ايشان اين ويژگيها را داراست. نهايتا کساني ماموريت پيدا ميکنند تا در جلسات آنها شرکت کنند و اجراي آنها را مورد نقادي قرار دهند و نهايتا فهرستي از آن آقايان تهيه ميشود و فهرست نهايي اگر تاييد شد، آنها دعوت ميشوند تا به آنجا بيايند و اجراي برنامه داشته باشند.
آيا شخص مقام معظم رهبري در اين روند بهصورت مستقيم دخيل هستند يا خير؟برنامهها خدمت ايشان ارائه ميشود و ايشان فقط در مواردي که نفي وجود دارد و کسي نبايد دعوت شود، تنها روي همان موضوع ميفرمايند که فلان کس را دعوت نکنيد، اما اينکه کدام آقايان دعوت شوند، ايشان اظهارنظر صريحي ندارند.
ت
ا کنون مواردي بوده که ايشان بفرمايند فلان کس را دعوت نکنيد؟بله اتفاق افتاده است. هم در زمينه سخنران و هم در زمينه مداح، به‌طور صريح فرموده‌اند که از اين آقايان دعوت نکنيد.
به اسامي افراد کاري نداريم. اما در مورد دلايل نظر ايشان شما اطلاعي داريد؟ قطعا ايشان ميديدند زماني که يک فرد نفي شده و به آنجا ميآيد، جز اينکه خسراني براي جمعيت باشد و از منبر او استفاده نکنند، دستاوردي ندارد. زماني که اينطور است براي چه ما او را دعوت کنيم؟!
پس بهنظر شما اين جمله صحيح است که مداحاني که در محضر آقا در اين مناسبات برنامه اجرا ميکنند تا حدودي مورد تاييد حضرت آقا هستند؟منظور از مورد تاييد چيست؟ منظور شخص آن فرد است يا اجراي برنامه او مدنظر است. اگر شخص آن فرد باشد که عرض کردم، بررسي ميشود و حسن شهرت و سابقه آن فرد تاييد ميشود. اما از نظر اجراي برنامه خير. الان افرادي را داريم که ميآيند و در همين برنامههايي که با جمعيت کثيري اينجا حضور دارند اجرا ميکنند، آقا با لحن پدرانه و نصيحتآميز با همين تعبير فرمودند که فلاني اين شعرهايي که امشب خواندي از ابتدا تا انتها همه آبکي بود. اينطور نيست که زماني که دعوت ميشوند، مورد تاييد است، پس خوب اجرا کردند. نظر مقام معظم رهبري اين است که آن آقايان اينجا بيايند و برنامه اجرا کنند و بعد ايشان نظرات اصلاحي و تصحيح خودشان را عنوان کنند و از طريق آنها به کل جامعه مداحان القا شود.
اتفاقا يک سوال ما هم همين بود. ما شنيدهايم که هميشه بعد از مراسم، حضرت آقا يک سري نکاتي را به مداحان بهصورت خصوصي ميفرمايند. اين نکات شامل چه مواردي ميشود؟ چه نکاتي بيشتر در آنجا مورد تذکر قرار مي‌گيرد؟معمولا چند نکته در فرمايشات ايشان موج ميزند و در ديدار با مداحان و مخاطبان عمومي هم آن موارد را عنوان ميکنند. يکي اين است که ايشان ميفرمايند وظيفه ماست که منقبت و مدح اهل‌بيت را بگوييم. شما الگوهاي رفتاري ائمه را براي مردم در قالب شعر بيان کنيد. تاکيد دوم ايشان اين است که شما ميبايست با کارشناسان شعر در ارتباط باشيد و شعر قوي را آنها تشخيص دهند؛ زيرا همه مداحان به تنهايي قادر نيستند که شعر قوي را از شعر ضعيف تشخيص بدهند؛ بنابراين ايشان ميفرمايند در انتخاب شعر، سختگير باشيد. بعضي مواقع نکته خاصي که دارند اين است که حتما در ابتداي منبر خود يک شعر اخلاقي يا پندي براي مردم بخوانيد زيرا مردم نياز
دارند.
*منبع شماره 217 هفته نامه پنجره