به گزارش
حوزه دولت باشگاه خبرنگاران، حجتالاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی رئیس جمهور امروز در نامهای به علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی «فخرالدین احمدی دانش آشتیانی» را برای اخذ رأی اعتماد به منظور تصدی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد.
متن کامل برنامههای وزیر پیشنهادی وزیر علوم به شرح ذیل است:
مقدمه
1- نقش راهبردی توسعه علوم، تحقیقات و فناوری در توسعه پایدار و حفظ و ارتقای موقعیت علمی و اقتدار کشور در منطقه و در سطح بینالمللی امروزه شناخته شده است و مهمترین عامل در تحقق اهداف سند چشمانداز 1404 ایران اسلامی محسوب میشود. دستاوردهای این بخش، در رشد و شکوفایی علمی، گسترش مرزهای دانش و خطشکنی و نفوذ به حوزههای انحصاری فناوریهای پیشرفته، همواره در سالهای اخیر مورد مباهات مسئولان عالی رتبه کشور و عنایت خاص مقام معظم رهبری بوده است.
در این میان نظام آموزش عالی، به دلیل سر و کار داشتن با تربیت دانشمندان، متفکران و مدیران آینده و شکل دادن به سرمایه انسانی کشور، در توسعه و تعالی علمی و فرهنگی همه جانبه و احیای هویت تمدنی ایران اسلامی، نقش پیشران و موتور محرکه را برعهده دارد.
2- با توجه به نکات یاد شده، نقش کانونی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در راهبری نظام آموزش عالی و تحقیقات برجسته میشود و حساسیتهای موجود نسبت به آن قابل درک است. سیاستها و برنامههای وزارت نیز به همین دلیل اهمیت مییابد، بر این اساس برنامه حاضر با هدف ارائه دیدگاهها و اقدامات این جانب، در صورت کسب رای اعتماد از مجلس محترم شورای اسلامی با رویکردی آیندهنگر و رو به جلو تهیه شده است، با این تاکید که بر سرعت توسعه علمی کشور بیافزاید.
3- علاوه بر قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی، این بخش از 6 سند بالادستی غنی و بسیار ارزشمند (سند چشمانداز، سیاستهای کلی نظام، نقشه جامعه علمی کشور با دانشگاه اسلامی، سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی و سیاستهای کلی علم و فناوری) برخوردار است که در واقع راهنمای کلی برنامههای وزارت برای دولت فعلی و دولتهای بعدی است.
4- چالش بزرگ استفاده از این اسناد بالادستی در تهیه برنامههای وزارت، حجم زیاد و تنوع راهبردها و اقدامهای در نظر گرفته شده برای پیاده سازی و تحقق آنان. توضیح اینکه در قانون برنامه پنجم و دیگر اسناد بالادستی مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای عالی انقلاب فرهنگی در مجموع بالغ بر 200 راهبرد و 700 اقدام پیشبینی شده است که به تبع همپوشی بین آنها نیز دور از انتظار نمیتواند باشد. بنابراین تدوین و اجرای برنامه بر مبنای این اسناد، مستلزم اولویتبندی، راهبردها و اقدامات مذکور از طریق یک فرآیند علمی است که تلاش خواهد شد در این سه ساله باقی مانده از دوره وزارت سازماندهی و اجرا شود.
بخش اول- چشمانداز موفقیت، رویکردها و اصول حاکم بر برنامهها
1- چشمانداز موفقیت وزارت در پایان دوره دولت یازدهم
هدف کلی برنامه یا به بیان دیگر چشمانداز موفقیت برنامه پیشنهادی در پایان دوره دولت یازدهم را میتوان در سه بخش خلاصه کرد:
1- 1- ارتقای چشمگیر شاخصهای رشد علمی و توسعه فناوری کشور برای نزدیک شدن به هدف سند چشمانداز 1404: سند نقشه جامع علمی کشور و سیاستهای کلی علم و فناوری
1-2- دستیابی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی به سطحی از توانمندی که بتوانند:
- کیفیت و عملکردی در تراز منطقهای و جهانی (500 دانشگاه برتر دنیا) داشته باشند،
- از استقلال عملیاتی و پویایی لازم با حداقل تاثیرپذیری از تحولات سیاسی و منابع دولتی برخوردار باشند
- به التزام اجتماعی خود در توسعه سرمایه انسانی دانشمند و فرهیخته؛ اعتلای دانش و فرهنگ جامعه؛ تولید علم و ایفای نقش مؤثر در فرایند تبدیل علم به فناوریهای نوین و تجاریسازی آنها در خدمت اقتصاد مبتنی بر دانش عمل کنند.
1-3- برقراری و نهادینه شدن یک فرایند علمی و منسجم، سیاستگذاری علوم، تحقیقات و فناوری در سطح ملی، در چارچوب تقسیم کار ملی در نظام علم و فناوری.
2- رویکردها و اصول حاکم بر برنامهها
تنظیم و اجرای این برنامهها در رویکردها و اصول زیر مبتنی است:
2-1- اولویتبندی راهبردها و اقدامات مندرج در اسناد بالادستی عطف و تلاش برای پیاده سازی راهبردهای اولویتدار در 3 سال باقیمانده از دولت یازدهم؛
2-2- حفظ استقلال عملیاتی دانشگاهها و مراکز علمی و تحقیقاتی همراه با پاسخگویی و التزام اجتماعی؛
2-3- کاهش نقش تصدیگری وزارت علوم و کوچکسازی آن
2-4- حفظ کیفیت آموزش عالی و اعتبار علمی رشتهها و مدارک
1ـ2 بازنگری در ضوابط و استانداردهای توسعه رشتهها و موسسات آموزش عالی، در چهارچوب طرح آمایش آموزش عالی.
1ـ3 حمایت از دانشگاههای پیشتاز در گسترش مرزهای دانش و فناوری و کسب مرجعیت علمی در منطقه و جهان، و تبدیل شدن به الگوی کیفی برای موسسات آموزش عالی نوپا، با هدف ارتقا جایگاه جهانی کشور در علم و فناوری و تبدیل ایران به قطب علمی و فناوری جهان اسلام (سیاستهای کلی علم و فناوری، بند 1-2).
1ـ4 حمایت موثر از حفظ و ارتقای کیفیت تحصیلات تکمیلی در دانشگاهها، با توجه به توسعه کمی آنها.
1ـ5 افزایش قانونمند و برنامهریزی شده نقش و مشارکت بخش غیردولتی در حوزه علم و فناوری.
1ـ6 تشویق و حمایت از فرایند خود ارزیابی علمی در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی.
1ـ7 تشویق و حمایت از انجمنهای علمی، در ارزیابی مستقل کیفیت و اعتباربخشی آموزش عالی.
1ـ8 حمایت از ارتقای کیفیت و اعتبار بینالمللی مجلات علمی کشور و ارتقاء جایگاه مرکز ISCو تبدیل ایران به مرکز ثبت مقالات علمی و جذب نتایج پژوهشهای محققان، نخبگان علمی و نوآوران سایر کشورها به ویژه جهان اسلام (سیاستهای کلی علم و فناوری، بند 6-4)
1ـ9 بررسی و ریشهیابی عوامل منجر به رواج فرهنگ مدرکگرایی در جامعه و اتخاذ سیاستهای مناسب برای تعدیل آن، با هدف ارتقاء کیفیت آموزش عالی و هدف جلوگیری از شیوع تقلب علمی.
2 حمایت از فرایند تبدیل علم به فناوریهای مفید مورد نیاز و تجاری سازی آنها در خدمت اقتصاد دانشبنیان امروز
2ـ1 تلاش برای پیادهسازی راهبرد "جهت دادن چرخه علم و فناوری و نوآوری، به ایفای نقش موثر در اقتصاد" (نقشه جامع علمی کشور، فصل 4، بند 2- 4، راهبرد کلان 3) و تحقق هدف کلان " افزایش سهم تولید محصولات و خدمات مبتنی بر دانش و فناوری داخلی به بیش از 50 درصد تولید ناخالص داخلی کشور" (زیرفصل 2-2، بند 5، اهداف کلان نظام علم و فناوری) از طریق گسترش همکاری و تعامل فعال سازنده و الهامبخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها و مراکز علمی و فنی معتبر منطقهای و جهانی به ویژه جهان اسلام همراه با تحکیم استقلال کشور (سیاستهای علم و فناوری بند 6)
2ـ2 تسهیل و حمایت از توسعه شرکتهای دانش بنیان، به ویژه شرکتهای دانش بنیان دانشگاهی با مشارکت هیات علمی و بخش خصوصی.
2ـ3 "تسهیل مراحل راهاندازی و فعالیت شرکتهای دانشبنیان اعم از اخذ پروانه و مجوز، امور واردات و صادرات، بیمه و رفع موانع استقرار آنها رد شهرها" (نقشه جامع علمی کشور، فصل 4، بند 2-4، راهبرد کلان 3، اقدام 7).
2ـ4 افزایش اثربخشی پارکهای علم و فناوری کشور، به نحوی که استقرار و سرمایهگذاری شرکتهای دانشبنیان در آنها جاذبه حداکثری داشته باشد.
2ـ5 توسعه پژوهشگاهها و مراکز تحقیقاتی کاربردی در شهرستانها، متناسب با نیازهای واقعی آنها.
2ـ6 ارتقای نقش دانشگاهها در چرخه تولید و تبدیل علم و فناوری (از ایده تا بازار)، از جمله:
گسترش مراکز رشد فناوری در دانشگاهها، به نحوی که در هر دانشگاه بزرگ و متوسط یک مرکز رشد و کارآفرینی وجود داشته باشد.
آشنا کردن استادان دانشگاهها با روشهای کاربردی کردن و تجاریسازی نتایج علمی و پژوهشی.
افزودن درسهای مرتبط با تجاریسازی علم و فناوری و کارآفرینی، به درسهای اختیاری رشتههای دانشگاهی.
3ـ حرکت به سوی الگوی اسلامی- ایرانی دانشگاه و توسعه پایدار علم و فناوری
برنامههای وزارت برای حرکت در جهت تحقق نقش و رسالتهای مختلفی که در سند دانشگاه اسلامی برای آموزش عالی کشور ترسیم شده است، به شرح زیر است:
(سند دانشگاه اسلامی، فصل اول، ماموریت):
... آموزش عالی کشور بایستی، مبدا تحولات علم و فرهنگ باشد. احیای هویت تمدنی اسلامی و پیشرفت جمهوری اسلامی مستلزم رشد متوازن و همه جانبه ابعاد علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی کشور است که در مسیر تعالی آن آموزش عالی کشور نقش پیشران و موتور محرکه را برعهده خواهد داشت.
آموزش عالی کشور رسالتهای مختلفی در ابعاد فرهنگی- تربیتی، آموزشی، پژوهش و فناوری و مدیریتی بر عهده دارد که بایستی آنها را به صورت نظامواره لحاظ کرد که مهمترین آنها عبارتند از:
تربیت متخصصین متعهد، خلاق، متخلق، ماهر و کارآفرین.
تولید انتقال و انتشار علم و فناوری در خدمت نیازهای جامعه اسلامی
ساختاری کارآمد و اثربخش با تعامل سازنده و اثرگذار در سطوح ملی، منطقهای و فراملی
3ـ1 اولویت بندی راهبردها و اقدامهای پیشبینی شده در سند دانشگاه اسلامی (فصلهای 5 الی 8)، برای اجرا از طریق یک فرایند علمی و رایزنی با صاحبنظران دانشگاهی و حوزوی.
3ـ2 مشارکت دادن دانشگاهها در تعریف و اصول و معیارهای الگوی اسلامی ـ ایرانی دانشگاه، شامل: احیای تاریخ علمی و فرهنگی مسلمانان و ایران و الگوسازی از مفاخر و چهرههای موفق عرصه علم و فناوری (بند 5-4 سیاستهای کلی علم و فناوری)
"تبیین و ترویج سبک زندگی اسلامی" ایرانی با رویکرد تمدنسازی نوین اسلامی" (راهبرد 17 فصل 5 سند دانشگاه اسلامی)
اصول و مبانی تعریف شده در فصلهای 1- 3 سند دانشگاه اسلامی
3.3 برقراری ارتباط مستمر(همایشهای ادواری، کانونهای نظریهپردازی...) بین صاحبنظران حوزه و دانشگاه برای پژوهش و تعریف روزآمد اصول و معیارهای الگوی اسلامی-ایرانی دانشگاه (بند 9 اصول و مبانی، فصل 2سند دانشگاه اسلامی: "وحدت در هدف و تعامل و همکاری همه جانبه علمی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و هنری حوزه و دانشگاه") و اتخاذ رویکرد مناسب نسبت به علوم انسانی، در یک فرآیند مشارکتی.
3.4 تلاش جدی برای عملیاتی کردن رهنمودهای مقام معظم رهبری و اصول ارزشی مندرج در نقشه جامع علمی کشور و سند دانشگاه اسلامی، در برقراری فضای آزاداندیشی و خردورزی در دانشگاهها از طریق بازنگری در قوانین و مقررات موجود و یا تدوین مقررات جدید:
*آزاد اندیشی و تبادل آرا و تضارب افکار (نقشه جامع علمی،بند5، زیرفصل1-1، ارزشهای بنیادین)
*تعمیق خردورزی و عقلانیت و تقویت روحیه آزاداندیشی و خلاقیت در دانشگاهها: (سند دانشگاه اسلامی فصل4، بند4، اهداف کلان)
*تقویت منطق خردورزی و روحیه آزاداندیشی و بازنگری در فضای عمومی و علمی دانشگاه (سند دانشگاه اسلامی، راهبرد 7فصل 5)
*تأمین زیرساختهای حقوقی لازم جهت توسعه آزاداندیشی و بازنگری در قوانین موجود با هدف حمایت از روحیه خردگرایی و آزاداندیشی و پرسشگری(سند دانشگاه اسلامی، فصل5، راهبرد7، اقدام 7-1)
*تشکیل کرسیهای نظریه پردازی و تقویت فرهنگ کسب و کار دانش بنیان و تبادل آرا و تضارب افکار و آزاداندیشی علمی (سیاستهای کلی علم و فناوری، بند ب4)
3.5 رفع موانع فضای آزاداندیشی و نشاط علمی و اجتناب از ایجاد فضای امنیتی در دانشگاه، از جمله:
*تعامل با تشکلهای دانشجویی و قانونمند کردن فعالیت آنها، با حفظ محوریت فعالیت علمی در دانشگاه و احترام به قداست علم و فضای آموزش عالی (توجه به قداست علم و فضای آموزش عالی و تلقی عبادت از تعلم و تکریم عالم و متعلم(سند دانشگاه اسلامی، فصل2، بند3اصول و مبانی).
این برای یک دانشگاه افتخار نیست که مسائل اساسی آن تحتالشعاع مسائل کوچک و کم اهمیت و احیاناً تحت تأثیر جریانهای سیاسی واقع شود. فضای دانشگاه باید یک فضایی باشد که در آنجا علم و عالم بتواند زیست مناسب خودش را داشته باشد. (بیانات مقام معلم رهبری در ملاقات با دانشگاهیان، 15 مرداد 1392)
*محدود کردن دخالت نهادهای بیرونی، در جهت برقراری و حفظ سلامت فضای آزاداندیشی و پرسشگری در دانشگاه (برنامهریزی و تدوین ضوابط و مقررات جامع جهت ممانعت از مداخلات برون دانشگاهی در مقوله آزاداندیشی، خردورزی و پرسشگری(سند دانشگاه اسلامی، فصل5، راهبرد 7، اقدام 7-2)
*اجتناب از برخوردهای انضباطی با رویکرد سیاسی و امنیتی و پذیرش و تحمل روحیه نقد و پرسشگری دانشجو و اعتماد به درست کار و درست اندیش بودن قاطبه دانشجویان و هیأت علمی، بر اساس اصل برائت اسلامی.
3.6 احترام به کرامت هیأت علمی و اجتناب از برخوردهای دور از شأن با آنان در فرآیندهای گزینش و امتیازدهی فرهنگی، بر اساس ارزشهای بنیادین نقشه جامع علمی کشور (توجه به اصل عقلانیت، تکریم علم و عالم، ارزشمندی ذاتی علم، فصل 1، بند6)، و از طریق بازنگری در آئیننامهها و دستورالعملهای مربوط با هدف ارتقاء منزلت استادان، محققان و دانشپژوهان (برگرفته از سیاستهای کلی علم و فناوری، بند 4-4)
3.7 بهبود معیشت اعضای هیأت علمی، در جهت ایجاد فراغ بال برای تمرکز فعالیتها به آموزش و پژوهش کیفی و افزایش بهرهوری و اثر بخشی آنان در تحق مأموریتهای دانشگاهها و پژوهشگاهها (سیاستهای کلی علم و فناوری بند4-4)
3.8 تأمین امکانات رفاهی مناسب برای دانشجویان (اسکان، تغذیه، بهداشت، ...)در جهت احترام به کرامت انسانی دانشجو، امید بخشی و شکوفایی استعدادها، بویژه در تحصیلات تکمیلی.
4-تعامل فعال با محیط منطقهای و بینالمللی (دیپلماسی علمی و فرهنگی)
4.1 حمایت از تعامل اثربخش علمی و فرهنگی، دانشگاههای کشور با دانشگاهها و مرارکز آموزش عالی دیگر کشورها به ویژه در جهان اسلام (سند دانشگاه اسلامی، فصل5 راهبرد 12) و تعامل فعال و اثرگذار در حوزه علم و فناوری با کشورهای دیگر، به ویژه کشورهای منطقه و جهان اسلام، (نقشه جامع علمی کشور، زیر فصل 4-2، راهبرد کلان9).
4.2 حمایت از تعامل دانشگاههای مرزی با دانشگاههای کشورهای همسایه.
4.3 اتخاذ الگوی مناسب جذب، توسعه و بهرهگیری از دانش و فناوری جهانی، در جهت تحقق اهداف کلان نظام علم و فناوری کشور:
*دستیابی به توسعه علوم و فنارویهای نوین و نافع، متناسب با اولویتها و نیازها و مزیتهای نسبی کشور و انتشار و به کارگیری آنها در نهادهای مختلف آموزشی و صنعتی وخدماتی (نقشه جامع علمی کشور زیرفصل2-2، بند4)
*استفاده از ظرفیتهای علمی و فنی ایرانیان مقیم خارج و جذب متخصصان و محققان برجسته سایر کشورهای به ویژه جهان اسلامی (سیاستهای کلی علم و فناوری، بند3-6)
5-1- تلاش برای یافتن راهکارهای مناسب و قانونمند مناسب و قانونمند تامین مالی آموزش عالی و تحقیقات در جهت اجتناب از روی آوردن دانشگاهها به شیوههای نامطلوب برای درآمدزایی و تامین منابع مالی و تحتالشعاع قرار گرفتن فعالیتهای آکادمیک و کیفیت و اعتبار علمی دانشگاه
5-2- تلاش برای بالابردن سهم آموزش عالی در بودجه عمومی دولت، حداقل به میزان یک درصد از حدود 1و نیم درصد فعلی به حداقل 2.5 درصد
تلاش برای بالابردن تدریجی سهم تحقیقات در تولید ناخالص ملی از کمتر از 1 درصد فعلی به حداقل 2 درصد و متعاقبا به 4درصد تولید ناخالص داخلی تا پایان سال 1404 با توجه به بند 2-8 سیاستهای کلی علم و فناوری ابلاغی مقام معظم رهبری
5-4 حمایت از جذب دانشجو از کشورهای همسایه و منطقه با حفظ کیفیت دانشگاه
5-5 تدوین و پیشنهاد لایحه قانونی به مجلس شورای اسلامی برای تصویب قانونی نحوه اعمال، برای اصل سی ام قانون اساسی در زمینه آموزش عالی رایگان تا سرحد خودکفایی به منظور تامین بخشی از منابع مالی دانشگاهها از محل شهریه و اعطای وام و تسهیلات به دانشجویان با توان مالی محدود.
اصلاحات ساختاری در سطح دانشگاه وزارت و فرا وزارتی
برنامههای وزارت برای پیاده سازی راهبرد اصلاح ساختارها و نهادهای علم و فناوری انسجام بخشیدن به آنها و هماهنگ سازی نظام تعلیم و تربیت در مراحل سیاستگذاری و برنامهریزی نقشه جامع علمی کشور فصل 4 بند 2-4 راهبرد کلان 1) به شرح زیر است:
6-1 نهادینه کردن استقلال عملیاتی دانشگاه در برابر پاسخگویی و التزام اجتماعی
- بهرهگیری از تمامی ظرفیتهای قانونی بند ب ماده 20 برنامه پنجم تهیه و تصویب آئیننامههای جدید مورد نیاز، در جهت تعریف دقیق و شفاف سازی جایگاه و اختیارات هیأتهای امنا از جمله:
شایستهسالاری و مشارکت دادن اعضای هیأت علمی در فرایند انتخاب مدیران دانشگاه
افزایش اختیارات دانشگاهها در استخدام و ارتقاء هیأت علمی و کارکنان
بازنگری آئیننامه مالی معاملاتی، در جهت تسهیل گردش کار امور مالی معاملاتی دانشگاه
6-2 تعدیل روند تمرکزگرایی و تصدیگری وزارت و تبدیل نقش آن به سیاستگذاری، ظرفیتسازی، حمایتی و ارزیابی
-اصلاح برخی سیاستهای تمرکزگرایانه به منظور جلوگیری از آسیبهای جدی به بنیانها و عوامل موفقیت آموزش عالی در درازمدت از جمله:
ارزیابی تجربه برگزاری آزمونهای تخصصی و پذیرش متمرکز دانشجو در دورههای کارشناسی ارشد و به ویژه دکتری توسط سازمان سنجش و تجدید نظر در نحوه پذیرش دانشجو در تحصیلات تکمیلی با مشارکت دانشگاهها با توجه به بند 2-2 سیاستهای کلی علم و فناوری مبنی بر اصلاح نظام پذیرش دانشجو و توجه ویژه به استقلال و علاقمندی دانشجویان در انتخاب رشته تحصیلی و افزایش ورود دانشجویان به دورههای تحصیلات تکمیلی
ارزیابی نقش فعلی سازمان سنجش آموزش کشور و ظرفیت آن برای اجرای ماموریتهای جدید:
برگزاری آزمونهای عمومی مانند GREمتداول در بساری از کشورها به جای آزمونهای متمرکز تخصصی و دخالت در پذیرش دانشجو بویژه در تحصیلات تکمیلی
ایفای نقش در ارزیابی کیفیت و اعتبار بخش آموزش عالی به روشهای علمی (با توجه به قانون جدید پذیرش دانشجو)
6-3 انسجام بخشی به فرایندهای و نهادهای سیاستگذاری علم و فناوری
تعامل با شورای عالی انقلاب فرهنگی، در جهت هماهنگی و انسجام بخشی به مراکز متعدد تصمیم گیری و سیاستگذاری در سطح فرا وزارتی (کمیسیونهای شورای عالی، ستاد راهبردی نقشه جامع علمی کشور، شورای عتف، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
هماهنگی بین شورای عتف و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، به ویژه در تصویب طرحهای ملی
همکاری وزارت با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری جمهوری در جهت تجاری سازی دستاوردهای پژوهشی دانشگاهها، انتقال دانش فنی به صنعت، و توسعه شرکتهای دانش بنیان دانشگاهی
انتهای پیام/