به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، طی سال‌های متمادی که تعزیه در ایران انجام شده، طبقه‌بندی‌های خاصی نیز برای شخصیت‌های تعزیه در میان اهل فن دیده شده است، بر همین اساس تعزیه‌خوانان را معمولا بر حسب نقشی که به عهده می‌گیرند در دسته‌بندی‌های مختلفی جای می‌دهند، این دسته‌بندی‌ها را در ادامه می‌خوانید.
اولیاء‌خوان‌ها
این گروه شبیه‌خوانانی هستند که عهده‌دار نقش اولیا می‌شوند. از آنجا که در تعزیه شخصیت‌های اولیا با آواز می‌خوانند، این گروه از تعزیه‌خوانان باید به دستگاه‌های موسیقی تسلط کامل داشته باشند، زیرا در برخی صحنه‌ها برای القای فضای مورد نظر تعزیه‌خوان مجبور می‌شود از گوشه‌های آوازی متعددی بهره گیرد که نیازمند تمرین و تسلط به دستگاه‌های موسیقی است.
1ـ طفل‌خوان: این گروه بین 9ـ6 سال بوده و از دختران غیرمکلف و پسران ممیزه انتخاب می‌شوند. برخی از این تعزیه‌خوانان در بعضی مجالس مسئولیت‌های سنگین‌تری به عهده دارند مانند طفلان مسلم و نیز اسرای شام.
2ـ نوجوان‌خوان: شرایط سنی 15ـ 9 سال مخصوص نوجوانانی است که نقش‌هایی مانند پسران حضرت زینب و دو پسر حر‌بن یزید ریاحی را عهده‌دار می‌شوند.
3ـ جوان‌خوان: این گروه از تعزیه‌خوانان بین 25ـ14 سال بوده و نقش‌هایی همچون علی‌اکبر، قاسم و... را به عهده می‌گیرند.
4ـ عاقله‌خوان: به تعزیه‌خوانانی اطلاق می‌شود که بین 40ـ25 سال باشند. معروف‌ترین شخصیت این گروه حضرت عباس(ع) است.
5ـ امام‌خوان: تعزیه‌خوانان در سنین پختگی به امام‌خوانی می‌رسند. سن امام‌خوان‌ها معمولا از 40 تا 50 یا 60 سال است که در صورت نیاز یا تمایل به کامله‌خوانی هم می‌رسند.
6ـ کامله‌خوان: این گروه، تعزیه‌خوانانی هستند که نقش‌هایی مانند حبیب‌بن مظاهر و در واقع نقش پیرمردان را در مجالس تعزیه به عهده می‌گیرند.
اشقیاخوان‌ها
به تعزیه‌خوانانی گفته می‌شود که نقش دشمنان و مخالفان امام، اهل‌بیت و پیامبران را دارند. مانند شمر، ابن سعد، خولی، ابوسفیان، مامون و... اشقیا خوانان را نیز می‌توان چنین دسته‌بندی کرد:
1ـ شمرخوان: کسانی که در تعزیه شبیه سرداران و جنگجویان سپاه مخالف می‌شوند، اصطلاحا شمرخوان می‌گویند. مانند شمر، مرحب خبیری، عمروبن عبدود و... از میان اشقیاخوانان ورزیده‌ترین و کارآزموده‌ترین آنان را برای این نقش بر‌می‌گزینند. نمایاندن خشونت و بیرحمی همراه با رقت و احساس همدردی با امام در مواقع لزوم، ارائه حرکات و رفتار شایسته و مناسب، گفت‌وگوهای گاه حماسی و گاه تند و سبکسرانه از ویژگی‌های شمر‌خوانان ورزیده است. شمرخوان‌ها اشعار را با آواز و تحریر نمی‌خوانند، لذا تماشاگران به جنبه‌های ادبی اشعار و تلفظ درست کلام بیشتر توجه دارند. از این‌رو شمر‌خوانان باید از سواد ادبی کافی برخوردار باشند.
2ـ تخت‌خوان: به نقش شاهان و خلفای جور و مخالفی همچون معاویه، یزید، ابن زیاد، ابن سعد، فرعون و... تخت‌خوان می‌گویند. تخت‌خوان‌ها نیز همانند شمرخوان، اشعار را با فریاد و اشتلم و بدون آهنگ و آواز می‌خوانند.
3ـ مخالف‌خوانان دیگر: شبیه اشقیای دیگری مانند عمروبن حجاج، خولی، سنان، حرمله، شبث بن ربعی و نظایر آنان را به طور کلی «مخالف خوان» نامیده‌اند. این گروه در تعزیه نقش‌هایی درجه 2 دارند. مکالمات آنان کوتاه بوده و معمولا بیش از چند بیت نمی‌خوانند.
4ـ عرب یا سپاه اشقیا: این دسته، شبیه سپاه مخالف هستند که تعزیه‌گردانان قدیم به آنان «عرب» گفته‌اند. عرب‌ها معمولا در تعزیه شعر نمی‌خوانند و گفت و شنود ندارند. در برخیمجالس تعزیه احتمال دارد عرب‌خوان‌ها یک یا دو بیت را با انجام عملی دسته‌جمعی تکرار کنند. موثرترین نقش این تعزیه‌خوانان در مجالس حماسی است.
نعش‌خوان‌ها
این دسته از تعزیه‌خوانان فاقد هرگونه دیالوگ هستند و فقط با حضور فیزیکی در تعزیه به بهتر برگزار شدن آن یاری می‌کنند.
دیگر تعزیه‌خوانان
اینان گروه‌هایی هستند که نقش‌های غیرمتعارف را به عهده می‌گیرند. مثلا برخی با پوشیدن پوست، نقش حیواناتی مانند شیر را به عهده می‌گیرند و با ریختن کاه بر سر و روی خود به فضاسازی تعزیه کمک می‌کنند. برخی دیگر نیز با پوشیدن لباسی خاص نقش زعفر جنی، حضرت جبرائیل و... را عهده‌دار می‌شوند.