به گزارش دریچه فناوری اطلاعات باشگاه خبرنگاران؛ یک ابزار جادویی و بسیار جذاب با نام تلفن همراه هوشمند وجود دارد که روز به روز به آن امکانات بیشتری اضافه می شود و به قدری حمل و نقل آن آسان است که به راحتی در جیب هر کسی جا می شود. در چند سال اخیر تحولات بسیار قابل توجهی در زمینه سرویس ها و امکاناتی که توسط این دستگاه کوچک در اختیار صاحبانش قرار داده می شود، رخ داده است. اپلیکیشن های عجیب و قریب تلفن همراه همانند قارچ رشد کرده اند و با یک سرعت باور نکردنی به محبوبیت رسیده و فراگیر شدند. اکنون اگر در یک مهمانی باشیم این فضا را می بینیم که همه به ظاهر دور هم نشسته اند اما در واقع سرشان در گوشی تلفن همراهشان است و با فرستادن جوک ها، کلیپ ها یا عکس های مختلف برای هم تفریح می کنند و سعی می کنند به نحوی یکدیگر را از اخبار و اتفاقات جدیدی که در جهان مجازی انتشار پیدا کرده است، باخبر کنند. این فضا خارج از مهمانی ها و دورهم جمع شدن های فیزیکی هم دیده می شود. شما در زمانی که دوستان یا آشنایان خود را نمی بینید هم آن ها را در گروه های مختلفی که در شبکه های اجتماعی تلفن همراه ایجاد شده است، عضو دارید. این ارتباطات به یک ارتباط دائمی و همیشگی تبدیل شده است. از یک نظر که بخواهیم به ماجرا نگاه کنیم مزایای خاص خودش را دارد اما از این نظر که این خصوصیت مردم کشور ما هست که به هر چیزی آن قدر گیر می دهند تا از کار و زندگی بیفتند، نکات منفی در این روند دیده می شود. مسلما هر ابزاری در کنار مزیت هایی که دارد معایبی را هم در طرز استفاده و به کارگیری اش دارد که فقط و فقط به نوع استفاده کاربر باز می گردد.
این که کاربران ایرانی به قدری به این ابزارها وابستگی پیدا کرده اند که دائما صحبت از ترس فیلتر شدن یا محدود شدن دسترسی به این ابزارهاست، مسلما اتفاق خوبی نیست. در شرایطی که می توان از این نرم افزارها و برنامه های کاربردی به شکلی مثبت و در راستای داشتن یک ارتباط سالم با افرادی که از ما دور هستند یا نمی توانیم ارتباط دیداری زیادی با آن ها داشته باشیم، استفاده کنیم چرا باید این ابزارها را به محلی تبدیل کنیم که به طور کل مدل کاربردی آن ها تغییر پیدا کند. در حال حاضر شبکه های اجتماعی تلفن همراه نظیر وایبر، واتس اپ، تانگو، لاین و ... کاربران بسیار زیادی دارند که بیشتر آن ها هم خانم های خانه دار ایرانی هستند. خانم هایی که شاید بتوان گفت این روزها تفریح اولیه و اصلی شان گشت و گذار و تشکیل گروه های مختلف در این فضاهاست. البته شاید بتوان گفت برای افرادی که مشغله کمتری دارند این فضاها می تواند حکم فرشته نجات را داشته باشد اما باید به این نکته توجه کرد که قبل از این که استفاده از هر ابزاری را به بیش از حد برسانیم لازم است با خودمان در مورد نوع استفاده و کاربردی که از یک برنامه می گیریم به خوبی فکر کنیم. این حرف ها را گفتیم تا به شما بگوییم ایرانیان مقام اول استفاده از اپلیکیشن وایبر را به دست آورده اند و این خبر نشان از این دارد که ما زمان بسیار زیادی را در محیط مجازی می گذرانیم، زمانی که شاید بتوان گفت در بسیاری از مواقع به بطالت می رود و به جای آن می توان کارهای بهتری انجام داد. در موضوع ویژه این هفته به بررسی رفتار کاربران ایرانی در استفاده از اپلیکیشن ها و شبکه های مجازی تلفن همراه و دیگر شبکه های اینترنتی خواهیم پرداخت و آماری را در این رابطه به شما ارائه خواهیم کرد.
تحقیقاتی اختصاصی در مورد ایرانیان
یک مرکز ارتباطی با نام Annenberg که به دانشگاه پنسیلوانیا وابسته است به تازگی یک مطالعه جامع و کامل در مورد رفتار کاربران ایرانی و میزان حضور آن ها در شبکه های اجتماعی انجام داده است. این پژوهش نشان داده است که سیاست های ارتباطی و فرهنگی که ایرانیان دارند باعث شده است تا کاربران ایرانی رفتاری متفاوت در فضاهای مجازی داشته باشند و این رفتار متفاوت سبب شده تا مورد توجه قرار بگیرند. البته نباید فکر کنید که این رفتار متفاوت به معنای یک رفتار خوب و پسندیده است. همه ما می دانیم که تا به حال کاربران ایرانی چه دردسرهایی را در فضای مجازی و به خصوص در شبکه های اجتماعی نظیر فیس بوک و توییتر درست کرده اند. پژوهش این مرکز ارتباطی هم نشان داده است که 85 درصد از کاربران ایرانی عضو فیس بوک بیش از 2 سال است که دراین شبکه اجتماعی فعالیت می کنند. در این تحقیق بیشتر به رده سنی میان 30 تا 39 سال توجه شده است و بیشتر این افراد دارای مدرک تحصیلی دانشگاهی بوده اند. در انتهای این پژوهش در رابطه با نحوه اتصال ایرانیان به اینترنت هم آماری ارائه شد. این آمار به این صورت بود که چیزی در حدود 63 درصد از کاربران ایرانی از خدمات اینترنتی با پهنای باند با سرعتی بالاتر از 128 کیلوبیت بر ثانیه استفاده می کنند و 20 درصد از کاربران هم از وایمکس استفاده می کنند و 17 درصد باقیمانده هم با سرعتی کمتر از 128 کیلو بیت بر ثانیه به شبکه های اجتماعی وارد می شوند. در مورد ابزار و پلتفرمی که کاربران ایرانی برای استفاده از فضای مجازی آن را به کار می گیرند هم باید گفت که 51 درصد کاربران ایرانی با رایانه شخصی، 33 درصد با تلفن همراه و 16 درصد هم با تبلت به شبکه های اجتماعی نظیر فیس بوک ورود پیدا می کنند. چیزی در حدود نصف کاربران ایرانی فیس بوک از محل کار، پروفایل خود را چک می کنند. شاید با خودتان فکر کنید که دلیل این که این مرکز ارتباطی چنین تحقیقی انجام داده است چه بوده است؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که در سال های اخیر کاربران ایرانی در فضای مجازی رشدی قارچ گونه داشته اند و به شدت به شبکه های اجتماعی علاقه نشان داده و تحت هر شرایطی تلاش کرده اند تا به نوعی در این فضاها حضور پیدا کنند. همین حضور پررنگ باعث شد تا محققان مرکز Annenberg به این فکر کنند که چگونه است که با وجود مسدود بودن شبکه های اجتماعی نظیر فیس بوک و توییتر باز هم ایرانیان به استفاده از این شبکه ها هجوم می آورند و حضوری بسیار فعال در این فضاها دارند.
مقام اول ایرانی‌ها در استفاده از وایبر
شبکه های اجتماعی در ایران با سرعتی باور نکردنی در حال فراگیر شدن هستند و امکان نصب این برنامه ها روی گوشی های هوشمند تلفن همراه، در حال حاضر به مهم ترین معیار برای بسیاری از خریداران تبدیل شده است. البته به دلیل جذابیت های بسیار بالای این اپلیکیشن ها و همچنین رایگان بودن استفاده از آن ها این فراگیر شدن تا حدودی قابل پیش بینی بوده است. حدود 200 نرم افزار موبایلی خارجی وجود دارد که در میان کاربران ایرانی در حال استفاده هستند و از این 200 مورد 12 نرم افزار پیام رسان که بیشتر شبیه به شبکه های اجتماعی هستند، بیشتر از جانب کاربران ایرانی مورد استفاده قرار می گیرند. یکی از این اپلیکیشن‌ها که برای ایرانیان روز و شب نگذاشته است، نرم افزار بسیار محبوب و شناخته شده وایبر است که یک اپلیکیشن ژاپنی است و توانسته که در مقایسه با دیگر برنامه هایی نظیر تانگو یا واتس اپ، محبوبیت بیشتری را به دست آورد. این محبوبیت به اندازه ای زیاد بوده است که ایرانیان رتبه اول استفاده از وایبر در جهان را به خود اختصاص داده اند. در حال حاضر بیش از 11 درصد از کاربران وایبر را کاربران ایرانی تشکیل می دهند و شاید بتوان گفت که بخش اعظمی از این کاربران را خانم های خانه دار یا جوانان تشکیل می دهند. البته وایبر تنها یکی از چندین برنامه کاربردی تلفن همراه است که امکاناتی نظیر ارسال پیامک و برقراری تماس های رایگان را در اختیار کاربرانش قرار می دهد. مرکزی که ارائه کننده خدمات اینترنتی وایبر بوده است در سال گذشته با قیمتی در حدود 900 میلیون دلار به یک شرکت ژاپنی فروخته شد و این اپلیکیشن محبوب در حال حاضر 280 میلیون مشترک را در سراسر جهان پوشش می دهد که بیش از 100 میلیون نفر از این کاربران به صورت ماهانه و به شکل ثابت از خدمات و سرویس های وایبر استفاده میکنند تا به امروز که وایبر در ایران فیلتر نشده است و هنوز هم محبوبیت بسیار زیادی در میان کاربران ایرانی دارد. به تازگی استفاده از اینترنت همراه در ایران رواج پیدا کرده و مورد توجه کاربران قرار گرفته است و همین ماجرا باعث افزایش تعداد کاربران وایبر شده است. طی چند ماه گذشته چیزی در حدود 20 درصد تعداد کاربران ایرانی وایبر رشد داشته است و این آمار جالب و تامل برانگیز باعث شده است تا توجه موسسه های تحقیقاتی به رفتار کاربران ایرانی در به کارگیری ابزاری نظیر وایبر جلب شود. حتما با موسسه الکسا که یک مرکز آماری است آشنایی دارید. بیشتر آمارهایی که در جهان مجازی ارائه می شود به استناد این موسسه معتبر است. مرکز الکسا، رتبه پایگاه اینترنتی ارائه دهنده سرویس های وایبر را در میان سایت های محبوب ایرانی 764 اعلام کرده است در حالی که رتبه جهانی این مورد 5 هزار و 631 است. براساس همین رتبه هم الکسا مشخص کرده است که ایرانی ها بزرگترین و یکی از اصلی ترین گروه مخاطبان وایبر در جهان هستند. در بررسی های این مرکز امتیاز دهی سرویس های اینترنتی، اعلام شده است که بعد از ایرانیان که با 11.1 درصد در صدر مشترکان سرویس های وایبر هستند، کاربران آمریکایی با 7.2 درصد در جایگاه دوم قرار گرفته اند. دلیل این ماجرا را هم می توان به این صورت حدس زد که شاید مردم کشورهای دیگر در این حد مانند ما علاقه ای به ارسال جوک، عکس یا فایل های ویدئویی طنز و سرگرم کننده ندارند و از وایبر برای کارهایی نظیر برقراری تماس رایگان یا ارسال اس ام اس رایگان استفاده می کنند. اما ما به صورت شبانه روز با ایجاد گروه های مختلف سعی کرده ایم که وایبر را به پایگاهی تبدیل کنیم که در لحظه، اخبار در آن در طیف گسترده ای مخابره می‌شود.
ایرانی‌ها در فیسبوک
این مرکز مطالعاتی طبق تحقیقاتی که انجام داده به این نتیجه دست پیدا کرده است که از هر 10 نفر ایرانی که عضو شبکه اجتماعی فیس بوک هستند، 8 نفر به کمک سرویس VPN وارد این شبکه اجتماعی می شوند. البته بیشتر کاربران ایرانی از ناامن بودن ابزارهای فیلترشکن آگاهی دارند اما میزان علاقه آن ها به حضور در شبکه های اجتماعی به اندازه ای است که حاضر هستند این ناامنی را به جان بخرند. برطبق گزارش منتشر شده از جانب این مرکز مطالعاتی، بیش از 59 درصد از کاربران ایرانی در طول روز چند بار به پروفایل کاربری خود در فیس بوک سر می زنند. 27 درصد از کاربران حداقل روزی یک بار این کار را انجام می دهند و 6 درصد هم در طول هفته بین 3 تا 5 بار به پروفایل فیس بوک خود حتما سر می زنند. در مورد تعداد ساعتی که کاربران ایرانی در فیس بوک می گذرانند هم باید گفت که 32 درصد از این افراد در طول هفته زمانی بیش از 10 ساعت را در این شبکه مجازی می گذرانند و 19 درصد از کاربران هفته ای 5 تا 10 ساعت در فیس بوک می چرخند، جمعیت باقی مانده هم بین 1 تا 3 ساعت از زمان هفته خود را صرف گشت و گذار در فیس بوک می کنند. سایت آماری الکسا که تا قبل از این در مورد آن صحبت کردیم در مورد میزان محبوبیت فیس بوک در ایران گزارشی منتشر کرده است که برطبق آن فیس بوک 165امین سایت محبوب کاربران ایرانی است و مرکز Innovation Is Everywhere هم اعلام کرده است که در حال حاضر چیزی در حدود 84 میلیون مشترک تلفن همراه در ایران وجود دارد و میزان ضریب نفوذ اینترنت در این کشور 55 درصد بوده و از کل کاربران اینترنتی، 58 درصد از آن ها عضو فیس بوک هستند. بر طبق همین آمار مشخص شده است که ایران بزرگترین بازار اینترنتی در خاورمیانه را دارد. برای بیشتر مشخص شدن میزان استفاده کاربران ایرانی از فیسبوک می‌توان به یک آمار جالب تر هم اشاره کرد. صفحه وزیر امور خارجه ایران در فیس بوک تا به حال بیش از 900 هزار بار لایک شده است، این در حالی است که صفحه همتای انگلیسی او یعنی "دیوید کامرون" تنها 250 هزار بار لایک شده است. البته حضور این همه کاربر ایرانی خیلی هم به فیس بوک، سودی نخواهد رساند زیرا این شبکه اجتماعی در ایران فیلتر است و به همین دلیل فیس بوک نمی تواند با سیستم تبلیغات هوشمند خود کاربران ایرانی را مورد هدف قرار دهد.
ایرانی‌ها در توییتر
دومین شبکه اجتماعی مجازی که توسط کاربران ایرانی مورد استقبال قرار گرفت، شبکه متفاوت و جذاب توییتر بود. این شبکه اجتماعی محدودیت هایی برای کاربرانش می گذارد به عنوان نمونه شما در نوشتن متن توییت خود محدودیت کاراکتر دارید اما باز هم با این اوصاف تعداد مشترکان این شبکه اجتماعی کم نیست. شبکه اجتماعی توییتر از مارس سال 2006 کار خود را آغاز کرده است و تا به امروز نزدیک به 274 میلیون مشترک فعال دارد. در حال حاضر این وب سایت، جزو 10 سایت اینترنتی محبوب جهان قرار گرفته است و تعداد مشترکان آن هم در سال 2014 چیزی در حدود 25 درصد افزایش پیدا کرده است. بدیهی است که بیشتر کاربران این شبکه اجتماعی در کشورهایی هستند که به تازگی در فضاهای مجازی فعال شده و در حال توسعه هستند. توییتر هیچ گونه آمار دقیقی از تعداد کاربران ایرانی خود منتشر نکرده است و سایت آماری الکسا هم اعلام کرده است که این شبکه در لیست 500 سایت اینترنتی محبوب کاربران ایرانی قرار ندارد. با توجه به همین آمار به سادگی می توان دریافت که علاقه کاربران ایرانی به این شبکه اجتماعی بسیار کمتر است و توییتر هم به خوبی به این نتیجه رسیده است که وجود فیس بوک و علاقه شدیدی که کاربران ایرانی به آن دارند باعث می شود که تمایل به استفاده از توییتر نداشته باشند و به این ترتیب می توان گفت که محبوبیت توییتر نسبت به رقبایش برای کاربران ایرانی بسیار کمتر است.
ایرانی‌ها در واتس اپ
دوباره به سراغ شبکه های اجتماعی تلفن همراه می رویم. شبکه هایی که خواب و خوراک را از کاربرانشان گرفته اند و کاربرانشان به نوعی حضور دائمی در آن ها دارند. یکی دیگر از شبکه های اجتماعی که در میان کاربران ایرانی به محبوبیت ویژه ای دست پیدا کرده، WhatsApp است. همان طور که در هفته گذشته هم گفتیم شرکت فیس بوک در نهایت اعلام کرد که به تصمیم خود در مورد خرید واتس اپ جامه عمل پوشانده و این شرکت را به مبلغ 19 میلیارد دلار خریداری کرده است. البته این برنامه کاربردی همچنان با همان نام قبلی و همان امکاناتی که داشته است به کاربرانش سرویس می دهد و شاید به مرور زمان، فیس بوک تغییراتی را در این برنامه ایجاد کند که کاربران به یکباره دچار تغییر در محیطی که به آن خو گرفته بودند، نشوند. اپلیکیشن WhatsApp در حال حاضر محبوب ترین نرم افزار پیام رسانی اینترنتی در میان کاربران تلفن های هوشمند در جهان است و این برنامه کاربردی بیش از 600 میلیون مشترک دارد و این در حالی است که مدت زمان زیادی از طول عمر این برنامه نمی گذرد و تنها 5 سال است که به کار گرفته شده است. آمارها نشان می دهند که واتس اپ در ایران به اندازه وایبر محبوبیت ندارد و بزرگ ترین جمعیت کاربران واتس اپ در آفریقای جنوبی قرار دارند. از میان تمامی ساکنان آفریقای جنوبی 79 درصد از آن ها به عضویت این شبکه اجتماعی در آمده اند و پشت سر آن ها کاربران آرژانتینی، مالزیایی و هنگ کنگی هستند که بزرگ ترین گروه مخاطبان واتس اپ را تشکیل می دهند. مرکز آماری الکسا اعلام کرده است که در حال حاضر 5 میلیون ایرانی، به عضویت WhatsApp درآمده اند و با توجه به این که در هر روز چیزی در حدود 1 میلیون به تعداد مشترکان این برنامه کاربردی افزوده می شود، پیش بینی می شود که به تعداد ایرانی های فعال در این شبکه اجتماعی اضافه شود.
آیا کاربرد فقط تفریح است؟
واقعیت امر این است که بیشتر کاربرانی که از شبکه های اجتماعی استفاده می کنند، برای تفریح و گذراندن وقت به این محیط ها وارد می شوند. موارد استفاده این شبکه ها برای کاربران به گپ یا گفت وگوی اینترنتی خلاصه می شود در حالی که مسلما تنها به این قصد طراحی نشده اند. نرم افزارهایی مانند وایبر یا واتس اپ یا هر نرم افزاری که امکانات مشابهی با این سبک از برنامه ها دارند می توانند در کنار امکانات پیام رسانی، سرویس ها و امکانات دیگری را هم در اختیار کاربر خود قرار دهند که فایده های بیشتری داشته باشد. به عنوان نمونه در مورد وایبر باید گفت که این برنامه در ایران در زمینه های دیگری به جز ارسال پیام و برقراری تماس مورد استفاده قرار گرفته است. یک گل فروشی در تهران سفارشات مشتریان خود را از طریق وایبر قبول می کند، این گل فروشی سفارشات خود را از طریق وایبر قبول می کند، وقتی کار آماده شد عکس آن را برای مشتری خود ارسال می کند و در صورتی که مشتری از کار راضی بود آن را برایش ارسال می کند. این سبک از کاربردها را می توان برای دیگر مشاغل هم مشاهده کرد و مهم این است که فکر ما در هنگام استفاده از هر ابزاری چگونه عمل کند و خودمان تصمیم بگیریم که از آن به چه صورتی استفاده کنیم تا بهترین نتیجه را دریافت کنیم. واضح و مشخص است که این دسته از نرم افزارها هنوز در کشور ما و حتی دیگر کشورها جایگاه و کاربرد مفید خود را پیدا نکرده اند و صرفا یک ابزار تفریحی هستند اگر به دنبال این سبک از استفاده ها هم هستیم باید بدانیم این که مدت زمان زیادی را پای این برنامه ها بگذرانیم، کار جالبی نخواهد بود.
منبع: BYTE
البته باید گفت : همه ی این مشکلات از تربیت پدر ومادر است چون بچه ها از پدر ومادر یاد می گیرند ودر فرهنگ آن ها در اجتماع تاثیر می گذارد .وقتی شما میگید وایبر و واتس اپ و این چیز ها را فیلتر کنند لازم به ذکر است که بیشتر مقامات از این شبکه ها هم استفاده می کنند و نمی خواهند این شبکه ها را فیلتر کنند مثل این که پول زیاد وخوردن و خوابیدن وانجام ندادن هیچ کاری به جز رفتن به این شبکه ها . این کار ها می تواند در فرهنگ وآداب ومعاشرت ما تاثیر بگزارد. خارجی ها فهمیدند که نمی توان از راه جنگ به ایران نفوذ کرد بلکه می توان از راه فرهنگ به ایران نفوذ کرد و جمهوری اسلامی را نابود کنند. اگر من ادامه میدادم بحث از شبکه های اجتماعی به سیاسی تغییر می یافت و این را بگویم که هیچ وقت اسم کامل خود را به این شبکه ها ندهید. ممنون از زحماتتون. باشگاه خبرنگاران وا قعا بهترین سایتی است که من تا حالا دیده ام.
واما حالا كه تازه داره متوجه ميشيم كه به دويدنمون هدف بديم و درست عمل كنيم بازم صحبت از محدوديت و اجبار ميشه واين ميشه كه شده و خواهد شد. دوستان بزرگوار راه حل فقط و فقط و فقط اين هستش كه ضمن اينكه هركس آزاد باشه توي هر شبكه اي كه ميخواد فعاليت كنه، دستگاههاي مسول نيز فقط بايد تلاش كنند با آموزش و آگاهي دادن و عملكرد درست استفاده صحيح و فرهنگ درست را رواج بدهند. البته اگر منافع مخابرات اجازه بده!!!!!
من که میگم بلخره میتونیم همه ی ماها از وایبر و واتس اپ به خوبی استفاده کنیم:| حالا اون عده ای که استفاده بد میکنن دارن کاربران خوب هم بد جلو میدن:|
در کل جالبه ایرانی ها تا ی چیزیو نترکونن ول کن نیستن:| اخر خود وایبر تثدیر نامه میده به ایرانی ها:)
فقظ تقصیر مخابرات هستش که اینقدر نرخ هارو افزایش میده خب معلومه مردم میرن دنبال برنامه های رایگان//
مخابرات یکمی اشتهاش رو بیاره پایین تا وضعیت کنونی سروسامان داده بشه
باتشکر
در ضمن من میخواستم ببینم باید چطوری برای سایت مطلب ارسال کنم،اگه میشه یه انجمن برای سایتتون بسازید تا ما از اون استفاده کنیم...ممنون از خدمات بی دریغتون
بنده دکتر محمدرضا بحرانی هستم. دکترای نرم افزار کامپیوتر رو دارم و تخصص در برنامه نویسی.
بنده در حال ساخت یک نرم افزار اجتماعی هستم و امیدوارم با حمایت شما ایرانیان این نرم افزار رقیب کاملی برای وایبر، واتس آپ و دیگر شبکه های اجتماعی بشه.
با تشکر
به نظرتون چرا اپراتور های تلفن همراه از این برنامه ها خوششون نمیاد و موافق فیلترینگش هستن , به جز این هستش که سرویس های پیام کوتاه اپراتور ها امروزه بسیار کمتر از سال پیششون شده ؟ و سودی رو که در این زمینه به دست می آوزدند از دست دادن ؟
چون جوامعی مثل جامعه ما بجای استفاده صحیح از این نوع امکانات از آنها در راههای نادرست استفاده میکنند
با تشکر
اگر تنوع وجود داشته اینجوری نمیشه
با این حال باز هم خوبه یه وایبر و واتساپی هست
1)این شبکه ها فقط جای چت و ... نیست ازش میشه به رونق کسب و کار هم اشاره کرد خود بنده تو گوگل پلاس محصول معرفی میکنم و درآمد ناچیز ولی قابل قبولی دارم چون کاربران زیاد به این شبکه سر نمیزنند و بیشتر میرن فیسبوک
2)رایگان هست و برای ثبت نام نیازی به کارت ملی و....برخلاف بعضی از سرویس دهندها مثل یه سرویس ایمیل بومی که خودتون هم میدونید کدوم رو میگم
3)امکانات جالب و جذاب و محیط ساده سرورهای قدرتمند...که هیچکدومش توایران موجود نیست....
4) aparatوcloobهم بومی هستن و جذاب اونارو چرا معرفی نمیکنید
5به جز وایبر تو همه ی این سایت ها و سرویس ها فعال هستم جز وایبر چون تماس تصویری نداشت ولی الآن راغب شدم برم یه تستی بکنم ببینم چه مالیه...
مرگ بر کفر که انقد پیشرفت کرده و داره از مهندسان کامپیوترش حمایت میکنه....قابل توجه وزارت فرهنگ -و مخابرات کشور پرافتخارمون...فقط بیاید فیلتر کنید ...اینم تایید کنید هرچی میزارم رد میکنید
نمی دونم با نرافزار ایرانی ساینا اشنایی دارید یانه
بسیارهم جالب هستش
هنوز ساینا جا نیافتاده
برنامه ی خیلی خوبیه