مجری طرح کلان تولید انبوه میگوی عاری از بیماری خاص در کشور گفت: پرورش میگو در کشور یکی از حرفه های مهم و تاثیر گذار از نظر اقتصادی به شمار می رود و از این رو، پرورش میگویی عاری از هرگونه بیماری یکی از ضرورت های اصلی این شغل به شمار می رود.
دکتر پورکاظمی، رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور اضافه کرد: به منظور پرورش میگوی عاری از بیماری، نیازمند استفاده از میگوی مولد هستیم تا با پرورش این قبیل میگوها، بتوانیم با تکثیر آن ها که با روش های خاصی به انجام می رسد در نهایت قادر به تولید میگویی سالم و بدون بیماری باشیم.
وی با اشاره به اینکه تکثیر میگوی مولد و بدون بیماری خاص نیازمند استفاده از فناوری های حساس است، افزود: تاکنون به دلیل نبود فناوری مورد نیاز برای تامین میگوهای عاری از بیماری های خاص، نیازمند واردات میگوی مولد از خارج کشور بودیم که عمده این واردات از ایالات متحده آمریکا به انجام می رسید که با توجه به هزینه بر بودن آن با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور با دو رویکرد بومی سازی فناوری مورد نیاز و نیز تولید میگو در داخل با هدف قطع واردات، فعالیت های پژوهشی و علمی در دستور کار محققان قرار گرفت.
پورکاظمی، مبدا فناوری تولید میگوی عاری از بیماری خاص را در آمریکا عنوان کرد و افزود: اخیرا در چین نیز تولید این میگوها آغاز و در اندونزی نیز فرایند تولید محصول شروع شده و اینک جمهوری اسلامی ایران با بومی سازی فناوری مورد نیاز انجام این کار و تولید نخستین نمونه محصول به جمع چهار کشور دارای این فناوری پیوسته است.
ایده اولیه تولید میگوی مولد
مجری طرح کلان تولید انبوه میگوی عاری از بیماری خاص معاونت علمی با بیان اینکه در سفر به کشورهای صاحب صنعت میگو، موضوع تولید میگوی عاری از بیماری خاص SPF به عنوان صنعتی آینده‌دار مورد توجه قرار گرفته بود گفت: نظر به اهمیت این موضوع، از سال 87 تولید میگوی مولد عاری از بیماری در دستور کار قرار گرفت و در اواخر سال 91 با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در قالب طرح کلان ملی قرار گرفت و عملا از سال 91 عملیات اجرایی آن آغاز شد.
واردات تنها راه جلوگیری از خسارت
پورکاظمی از واردات چندین هزار جفت میگوی عاری از بیماری های خاص در سال های گذشته برای تولید میگویی سالم در کشور خبر داد و گفت: دست کم سال‌های قبل که اجازه واردات مولد از آمریکا وجود داشت سالانه بالغ بر سه هزار جفت میگو از خارج کشور به ارزش هرجفت 100 دلار وارد می شد چرا که به دلیل استفاده نکردن از میگوی عاری از بیماری در مزارع پرورش میگوی کشور، پرورش دهندگان سالانه با مرگ و میر شماری زیادی از میگوی خود بر اثر بیماری لکه سفید رو به رو شده و خسارت های بسیاری را متحمل می شدند و از این رو، چاره ای جز واردات میگوی مولد برای جلوگیری از وارد شدن خسارت به پرورش دهندگان وجود نداشت.
وی ادامه داد: با ارزیابی های صورت گرفته در کشور، تاکنون چهار موج همه گیری بیماری در استان های خوزستان، بوشهر و سیستان و بلوچستان به ثبت رسیده است که بر اثر آن خسارت های بسیاری به پرورش دهندگان وارد شده و از این رو، تلاش کردیم با استفاده از فناوری و بومی سازی آن در ایران نسبت به پرورش میگوی مولد ( عاری از بیماری) اقدام کنیم، فعالیتی که درجهان نیز به آن توجه بسیاری شده است.
سنگ اندازی آمریکایی ها در مسیر اجرای طرح
پورکاظمی با بیان اینکه با آغاز فرایند اجرای طرح، آمریکایی ها به شدت تلاش کردند تا با سنگ اندازی های متعدد مسیر اجرای این طرح را منحرف کنند، گفت: در اجرای این طرح و در زمانی که میگویی مولد برای نسل اول نیازمند بودیم، با وجود درخواست های متعدد از طرف آمریکایی برای ارایه این میگوها، آنان حاضر به عرضه میگوهای مولد در طول سال های 91، 92 و 93 نشدند و به این دلیل، خود نسبت به تولید آن ها اقدام کردیم.
مجری این طرح کلان ملی گفت: در اجرای طرح نیازمند استفاده از کیت های تشخیص بیماری بودیم که در ابتدا این کیت ها با هزینه های کمی به کشور وارد می شد؛ اما به بهانه تحریم کشور از فروش آن مخالفت کردند که با توجه به این تحریم نیز، خود تبدیل به سازنده آن شدیم و از سوی دیگر فناوری ژنتیک مورد نیاز را با استفاده از یک کارشناس خارجی بومی سازی کرده و به این شکل زیر ساخت های مورد نیاز پرورش میگوی مولد را در کشور نهادینه کرده ایم.
وی، روش به کار گرفته شده برای تولید میگوی مولد را از ابتدا تا انتهای آن نیازمند سه سال زمان عنوان کرد و گفت: در مرحله اول، با انتخاب میگوی پایه که ممکن است دارای آلودگی های میکروبی و یا ویروسی باشد جمعیت پایه را انتخاب و با بررسی و غربالگری میگوهایی که در این انتخاب، دچار بیماری و یا آلودگی ویروسی بوده و می توان از شکل ظاهری، میزان رها سازی تخم و نیز ضریب غذای مصرفی، شناسایی شوند حذف می کنیم.
رئیس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور افزود: در مرحله قرنطینه اول در ابتدا میگوی انتخاب شده را نگهداری و غربالگری می کنند که در این مرحله تست های شناسایی تشخیص بیماری روی میگوها به انجام می رسد که در صورت بیمار بودن حتی یک قطعه، حوضچه ای که در آن میگوها نگهداری می شوند از مدار بهره برداری برای ورود به مرحله بعد حذف می شود.
به گفته وی، در صورتی که میگوها در این مرحله دارای بیماری نباشد تا زمان باروی نگهداری شده و پس از بارو شدن آن ها، میگو به مرحله قرنطیه دوم که دارای ساختمان جدیدی است وارد می شد که پیش از انتقال به مرحله دوم بار دیگر مورد ارزیابی و تست های تشخیصی قرار گرفته تا در صورت مشاهده بیماری از چرخه استفاده خارج شوند.
پورکاظمی، اجرای این فرایندها را دارای ریسک بالا دانست و گفت: در مرحله دوم قرنطیه، میگوهایی که به سن باروری رسیده اند با گروه دیگری که ارتباطی با میگوهای پروژه پایه نداشتند و آن ها نیز این مراحل را سپری کرده اند مورد آمیزش قرار گرفته و جفت گیری می کنند تا تخم و بچه میگوی جدید ایجاد شود.
تولید نسل اول میگوهای مولد
وی با بیان اینکه با تولید بچه میگوهای، نسل اول میگوهای مولد ایجاد می شوند اما در این مرحله نمی توان از سلامت کامل میگوها اطمینان داشت، افزود: در این مرحله با نگهداری بچه میگوها به مدت شش ماه، میگوهای کوچک بزرگ شده و در این مرحله پس از بررسی و انجام تست های تشخیص بیماری مورد غربالگری قرار گرفته و بار دیگر بارور می شوند و در این مرحله وارد مدار بهره برداری می‌شوند.
مجری طرح کلان تولید انبوه میگوی عاری از بیماری خاص با بیان اینکه برای تولید میگوهای مولد بیش از سه سال زمان صرف می شود، اظهار داشت: در اولین مرحله از تولید این میگوها موفق به پرورش و عرضه چهار هزار جفت میگوی مولد شده ایم که این میگوها برای ردیابی و به صورت رایگان در اختیار پرورش دهندگان میگو در کشور قرار می گیرد تا آن ها با استفاده از فناوری و فعالیت صورت گرفته در این مجموعه بتوانند نسبت به تولید این میگوها که سالانه به 100 هزار جفت از آن ها نیازمند هستیم اقدام کنند.
پورکاظمی با بیان اینکه بدون حمایت مراکز علمی و فنی در کشور، امکان اجرای این پروژه وجود نداشت، اظهار داشت: با حمایت های صورت گرفته از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و پشتیبانی های مالی و فنی صورت گرفته از سوی این مجموعه و نیز موسسه تحقیقاتی علوم شیلاتی کشور موفق شدیم در این مسیر فعالیت کرده و در راستای اجرای اقتصاد مقاومتی بخشی از نیازهای کشور را تامین کنیم.
وی با اشاره به اینکه برای اجرای این طرح معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور با یکدیگر همکاری مشترک داشته اند افزود: به منظور اجرای این طرح که هزینه ای بالغ بر هشت میلیارد تومان داشته است، چهار میلیارد تومان از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و چهار میلیارد تومان دیگر از سوی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور و استانداری بوشهر اختصاص یافته است که با صرف این اعتبار انتظار می رود با توجه به تکمیل و راه اندازی اولین مرکز ملی تحقیقات میگوی خلیج فارس در کشور حداکثر تا شش ماه آینده این طرح کلان به بهره‌برداری برسد.
دستاوردهای جانبی اجرای طرح
مجری طرح کلان تولید انبوه میگوی عاری از بیماری خاص در کشور، اجرای این طرح را پایه گذار برخی دیگر از دستاوردهای علمی در این حوزه عنوان کرد و گفت: با اجرای این طرح ملی موفق شدیم علاوه بر تامین میگوهای مولد مورد نیاز پرورش دهندگان میگو، بانک ژن میگوهای ایرانی و کیت های تشخیص سری را با استفاده از فناوری تولید غذای میگو و ایمنی زیستی به دست آوریم و علاوه بر آن، 20 پروتکل جدید برای پرورش میگو را در کشور تدوین و تعریف کنیم.
وی، کسب اطلاعات بیشتر در زمینه پرورش میگو، اصلاح نژاد میگو و طراحی روشی برای آنالیز میگوها ازنظر خالصی و ناخالصی از دیگر دستاوردهایی بوده که در قالب اجرای طرح به آن دست یافته ایم.
پورکاظمی، رقابت با کشورهای دارای این فناوری و تدوین استانداردهایی برای جلوگیری از استفاده از افزودنی های مضر در پرورش میگو و بی نیازی از واردات جفت میگوی مولد را از دیگر مزایای اجرای این طرح برشمرد و گفت: در صنایع پایین دستی این صنعت، استفاده از این روش می تواند در افزایش راندمان تولید میگو موثر باشد و این بخش را برای آن ها اقتصادی کند.
مجری طرح کلان تولید انبوه میگوی عاری از بیماری خاص از آمادگی محققان برای واگذار کردن دانش فنی و تکنولوژی فناوری تولید این میگوها به پرورش دهندگان میگو در کشور خبر داد و گفت: در صورتی که متقاضی استفاده از این فناوری مورد تایید سازمان شیلات ایران و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری قرار گیرد، اطلاعات مورد نیاز به آن ها منتقل شده و کار به دست پرورش دهندگان ادامه خواهد یافت.