آتاکسی؛ اختلال در سیستم عصبی

به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، تصورش را بکنید که روزی از خواب بلند شوید و به‌طور ناگهانی بفهمید که قدرت کنترل عضلات خود و انجام حرکات ارادی مثل راه رفتن و برداشتن اجسام را از دست داده‌اید، چه حالی به شما دست می‌دهد.

به احتمال زیاد، بروز چنین وضعی، تصور ابتلا به بیماری ام‌اس را بیش از هر عامل دیگری در شما و اطرافیان تقویت می‌کند، اما بدانید که بروز چنین ناتوانی حرکتی ممکن است از نوعی اختلال عصبی با عنوان «آتاکسی» ناشی شود. منظور از آتاکسی، گروهی از اختلالات عصبی است که روی هماهنگی بدن، تعادل و گفتار فرد تاثیر می‌گذارد.

دکتر فرزاد اشرافی، متخصص مغز و اعصاب تعریف دقیق‌تری را از چنین اختلالی ارائه می‌دهد و می‌گوید: آتاکسی به‌عنوان اختلال در کنترل و هماهنگی ارادی عضلات در حین انجام فعالیت‌های ارادی ازجمله راه رفتن یا برداشتن اشیاء شناخته می‌شود، البته آتاکسی به‌عنوان نشانه یک بیماری زمینه‌ای و نه خود بیماری تعریف می‌شود. این اختلال عصبی می‌تواند حرکت ارادی فرد، صحبت کردن، حرکات چشم و راه رفتن را تحت تاثیر قرار دهد.

گفتنی است هرگونه آسیب به سلول‌های هماهنگ‌کننده حرکات در مغز که محل اصلی آن در مخچه است، می‌تواند باعث ایجاد آتاکسی شود.

اختلالی ژنتیکی یا ناشی از بیماری؟

اما آتاکسی تحت تاثیر چه عواملی بروز می‌کند؟ دکتر اشرافی در گفت‌و‌گو با جام‌جم در پاسخ به این پرسش می‌گوید: از علل اکتسابی آتاکسی می‌توان به ضربه به سر، سکته مغزی، تومور‌های مغزی، کمبود ویتامین B12، کم‌کاری تیروئید، مسمومیت دارویی، مصرف الکل و برخی عفونت‌ها اشاره کرد. البته در برخی موارد، بویژه اگر نشانه‌های آتاکسی از کودکی به‌طور مزمن بروز کند، زمینه ارثی و ژنتیک این اختلال قوت بیشتری می‌گیرد.

در برخی موارد، آتاکسی به طور ناگهانی یا حاد آغاز می‌شود که دکتر اشرافی با اشاره به این مساله می‌افزاید: البته بروز ناگهانی چنین اختلالی در بیشتر مواقع به دنبال سکته مغزی، مسمومیت‌های دارویی، مصرف الکل و عفونت‌های مغزی ایجاد و باعث بروز اختلالاتی در هماهنگی حرکات اندام و اختلال تعادلی در راه رفتن می‌شود.

البته آتاکسی حاد ناشی از سکته، بیشتر در سنین بالا و در افراد مبتلا به پرفشاری خون دیده می‌شود، اما مسمومیت دارویی در هر سنی ممکن است باعث بروز آتاکسی بشود. عفونت مغزی نیز بیشتر با درگیری مخچه در سنین پایین‌تر رخ می‌دهد.

زنگ خطری برای بیماری‌های مغزی

همان‌گونه که گفته شد آتاکسی به‌عنوان علامت دسته‌ای از بیماری‌های مغز و اعصاب شناخته می‌شود که به صورت اختلال در هماهنگی هنگام حرکت، راه رفتن بدون تعادل، تلو‌تلو خوردن، دشواری و نداشتن هماهنگی حرکات اندام در انجام کار‌های ظریف مثل نوشتن، غذا خوردن و بستن دکمه‌های پیراهن بروز می‌کند.

حال سوال اینجاست که آیا کنترل بیماری با درمان نشانه‌های اولیه ممکن است؟

دکتر اشرافی پاسخ می‌دهد: در مواردی که آتاکسی ناشی از عللی همچون عفونت‌های مغزی، مسمومیت دارویی، بیماری ام‌اس و کم‌کاری تیروئید باشد که باعث آسیب دائم به سلول‌های مسئول هماهنگی میان عضلات بدن نمی‌شود، می‌توان با درمان بیماری اصلی، آتاکسی را بهبود بخشید.

به گفته دکتر اشرافی، گاهی به اشتباه، آتاکسی با بیماری ام‌اس اشتباه گرفته می‌شود در حالی که فقط یکی از علامت‌های بیماری ام‌اس می‌تواند آتاکسی باشد که بر اثر آسیب به سلول‌های مخچه به وجود می‌آید.

به بیان دیگر با کنترل بیماری ام‌اس می‌توان تا حدودی از شدت آتاکسی ناشی از ام‌اس کم کرد. به بیان دیگر آتاکسی، درمان منحصر‌به‌فردی ندارد و درمان این اختلال عصبی صرفا براساس برطرف کردن علت زمینه‌ای آن است.

چه کسانی بیشتر در خطر ابتلا به آتاکسی هستند؟

توجه داشته باشید تمام گروه‌های سنی در صورت ابتلا به بیماری‌های اکتسابی و ژنتیک موثر در بروز آتاکسی ممکن است، در معرض خطر این اختلال عصبی قرار بگیرند.

دکتر اشرافی تاکید می‌کند: البته در موارد اکتسابی آتاکسی می‌توان با پیشگیری از علل زمینه‌ای از بروز این اختلال عصبی جلوگیری کرد.

به خاطر داشته باشید چالشی که یک فرد در زندگی با آتاکسی با آن مواجه است، می‌تواند باعث کم شدن استقلال فردی در زندگی و احساس تنهایی و در نتیجه افسردگی وی شود. به همین علت، مراجعه به یک مشاور یا پزشک می‌تواند به کمتر شدن چنین مشکلاتی کمک کند.

به بیان دیگر، مبتلایان به آتاکسی می‌توانند با پیوستن به گروه‌های حمایتی بیماری زمینه‌ای خود مانند گروه‌های حمایت از بیماران مبتلا به ام‌اس یا سرطان از حمایت‌های مادی و معنوی آنها برخوردار شوند. بی‌شک در صورت بروز هریک از علائم آتاکسی باید برای شناخت علت زمینه‌ای این اختلال عصبی به پزشک مغز و اعصاب مراجعه کرد.