به گزارش خبرنگار معارف باشگاه خبرنگاران،شهر مكه، روز هشتم ذي حجه، حال و هواي ديگري دارد. كساني كه آن روز را در مكه بوده‌اند، ديده‌اند كه چگونه انبوه جمعيتِ مُحرم لبيك گويان سواره و پياده همچون سيل از همه جاده‌ها به سوي سرزمين عرفات روانه مي‌شوند.
مستحب است زائران از روز هشتم براي اعمال حج محرم شده، راهي عرفات شوند. آن‌ها از صبح روز هشتم به سوي مِنا كه در شش كيلومتري مكه واقع است، حركت مي‌كنند. شب را در آنجا به سر مي‌برند و به دعا و نيايش مي‌پردازند و از سحرگاهان به سوي عرفات حركت مي‌كنند و تا ظهر روز نهم، كه روز عرفه نام گرفته، به هر وسيله‌اي خود را بدان جا مي‌رسانند. عمل واجب روز نهم، وقوف و ماندن در محدوده عرفات است، از هنگام زوال كه ظهر شرعي است تا اذان مغرب. اين عمل از اركان حج است و ترك آن موجب بطلان حج مي‌گردد.
سرزمين عرفات، صحراي پهناور و همواري است به مساحت ۸ كيلومتر مربع، پوشيده از خاك رمل بسيار نرمي كه در جنوب شرقي مكه قرار دارد و كوه‌هاي قوسي شكلي آن را احاطه كرده‌اند.
ايرانيان برخلاف حجاج ساير كشور‌ها، از غروب روز هشتم در شهر مكه محرم مي‌شوند و به وسيله اتوبوس‌هايي كه از قبل آماده شده كم كم شهر مكه را يكسره به سوي عرفات ترك مي‌كنند. اين كار تا نيمه‌هاي شب ادامه دارد. آن‌ها شب را در چادرهاي خود استراحت مي‌كنند، تا روز عرفه با حال بهتري اعمال خود را به جا آورند.
دولت عربستان در ده سال اخير كوشيده است تا با احداث خيابان‌هاي وسيع و پاركينگ‌هاي مجهّز و نصب علايم متعدد در داخل و اطراف عرفات، حدود آن را مشخص كند و با تابلوهايي كه به زبان‌هاي مختلف اساميِ حجاج كشور‌ها در آن‌ها نوشته شده، محل استقرار و اسكان آن‌ها را بر فراز خيمه‌ها معين كند.
اين‌ها مقدماتي بود براي آشنايي اجمالي با موقعيت مكاني و جغرافيايي سرزمين عرفات. اما روح مطلب در اين وادي چيز ديگري است.
در سبب نامگذاري اين سرزمين به عرفات، اقوال مختلفي گفته شده، در اينجا به مهم‌ترين آن‌ها كه از معصومين به ما رسيده است اشاره مي‌كنيم:
۱. حضرت آدم و حوّا پس از رانده شدن از بهشت، در اين مكان يكديگر را يافتند و با هم آشنا شدند (تعارفا) به همين جهت اين سرزمين «عرفات» نام گرفت.
۲. جبرئيل در اين مكان احكام و مناسك حج را به حضرت آدم آموخت، از اين رو «عرفات» ناميده شد.
۳. در روايتي از امام صادق عليه السلام نقل شده كه فرمودند: خداوند به وسيله جبرئيل خطاب به حضرت آدم در اين سرزمين گفت: «... اِعْتَرِفْ بِذَنْبِك»؛ «به گناهانت اعتراف كن»، از آن زمان اين سرزمين «عرفات» ناميده شد.
بررسي و تطبيقِ اقوال با عملكرد و آثاري كه از معصومين به ما رسيده كه در رأس آن‌ها، دعاي عرفه امام حسين و امام زين العابدين عليهماالسلام است و سراسر آن‌ها مضاميني از توبه، استغفار، اعتراف به گناه و طلب مغفرت و آمرزش است، به اين نتيجه مي‌رسيم كه قول سوم به واقع نزديك‌تر است، اگر چه با دو قول ديگر تعارضي ندارد. روح مطلب نيز همين است. عرفات سرزميني است كه بايد در آنجا به لغزش‌ها و گناهانت اعتراف كني.
حجاج پس از اعمال عمره تمتع درست به كساني شبيه‌اند كه در حمام خيس خورده و بدنشان آماده شده تا چرك‌ها و آلودگي‌ها را از آن بزدايند، تنها فرقش اين است كه حاجي در اينجا با آب اشك و آه دل جان خود را شست و شو مي‌دهد.
زيبا‌ترين، باشكوه‌ترين و ديدني‌ترين مشعر و موقفي كه در مراسم حج خودنمايي مي‌كند، صحراي عرفات است. تجسمي عيني از صحراي محشر، در هواي سوزان و زمين تب دار، گويي در صور دميده شده و نزديك به دو ميليون انسان كفن پوش كه ميانگين سني آن‌ها از پنجاه سال به بالاست، با موهاي سپيد، دست‌هاي لرزان و چشم‌هاي گريان سر به آسمان برداشته و از سوز درون، تنها او را مي‌خوانند و از او طلب عفو و آمرزش مي‌كنند.
در عظمت اين روز و اين سرزمين همين بس كه رسول خدا از آن به تمام حج تعبير نموده و فرموده‌اند: «الحج عرفة»، در جاي ديگري معصوم مي‌فرمايد: اگر در ماه رمضان مورد رحمت و مغفرت الهي قرار نگيري بايد صحراي عرفات را درك كني.
و شاه بيت اين غزل كه اوج شكوه آن است، حضور وجود مقدس اميرالحاج واقعي و فرزند پيامبر (ص) حضرت صاحب الزمان عليه السلام است كه بي‌شك در اين روز و در خيل عظيم زائران خانه خدا حضور دارد.
خوشا به حال كسي كه بار خود را با استغفار و انابه مي‌بندد و اين توفيق را پيدا مي‌كند كه چشم گنهكارش جمال بي‌مثال امامش را زيارت كند. به آن اميد.
معجم البلدان، ج ۴، ص ۱۱۷
مستدرك الوسائل، ج ۱۰، ص ۲۶