از انقعاد معاهده ی "اَرزَنة الروم" میان ایران و عثماني تا تصرف اسکندریه مصر

درگذشت استاد "حبیب اللَّه نجومی" ستاره‌شناس معاصر و ناشر سالنمای ایران (1366 ش)
حبیب اللَّه نجومی در سال 1287، در شیراز و در خانواده‌ای به دنیا آمد که از طرف پدر، بیشتر از مشاهیر علم هیئت و نجوم بودند که تقریباً طی سه نسل به استخراج و چاپ تقویم همت گماشته‌اند. حبیب اللَّه نجومی، خود، از نه سالگی رموز نجوم را از پدر آموخت و در هجده سالگی به استخراج و محاسبه تقویم پرداخت. پس از درگذشت پدر، نجومی این کار را به تنهایی پی گرفت و در 1312 ش نخستین تقویم خود را انتشار داد. استاد حبیب اللَّه نجومی، ناشر سالنمای ایران، سرانجام در 24 شهریور 1366 در هفتاد و دو سالگی دار فانی را وداع گفت.

رحلت فیلسوف کبیر و عالم نامدار شیعه، حکیم "جهانگیرخان قشقایی" (1289 ش)
حکیم جهانگیر خان قشقایی در سال 1208 ش (1243 ق) در یکی از روستاهای اطراف شهرضا به دنیا آمد. وی در ابتدا مختصری درس خواند و علاوه بر در پیش گرفتن شاهنامه‌خوانی، در نواختن تار استادی داشت. جهانگیرخان که در چهل سالگی برای تکمیل هنر نوازندگی به اصفهان رفت، ناگهان شوق فراگیری دانش در او بیدار شد و از زندگی ایلی دست کشیده، در مدرسه صدر اصفهان به فراگیری علوم دینی روی آورد. او در محضر استادانی همچون محمدرضا صهبای قمشه‌ای، ملاحسینعلی تویسرکانی، ملاعبدالجواد حکیم خراسانی و شیخ محمد حسین نجفی و... به شاگردی نشست و دیری نگذشت که در حکمت، فلسفه، فقه، طب، ریاضی و نجوم و... به استادی رسید و در عرفان و اخلاق از سرآمدان روزگار خویش گردید. حکیم جهانگیرخان از آن پس به تدریس مشغول شد و در طول چهل سال شاگردان بسیاری از قبیل حضرات آیات: سید حسین طباطبایی بروجردی، آقاضیاءالدین عراقی، سید ابوالحسن اصفهانی، محمد علی شاه آبادی، سید حسن مدرس، حاج آقا رحیم ارباب، علامه محمد حسین فاضل تونی، سید محمد کاظم عصار و ده‌ها حکیم و عالم فرزانه دیگر از محضرش کسب فیض کردند. جهانگیرخان دانشمندی بود که هم از علم و هم از اخلاق برخوردار بود. سراسر زندگی خود را در تجرد و قناعت زیست و هرگز جامه ایلی را به جز در هنگام نماز از تن خویش بیرون نکرد. سرانجام این حکیم وارسته و عارف و فیلسوف در بیست و چهارم شهریور 1289 ش برابر با سیزدهم رمضان 1328 ق در 83 سالگی رخ در نقاب خاک کشید و در قبرستان تخت فولاد اصفهان مدفون شد.

درگذشت دکتر "عبدالحسین زرین کوب" استاد بنام ادبیات پارسی (1378 ش)
دکتر عبدالحسین زرین کوب، پژوهشگر برجسته ادبیات و تاریخ، در سال 1301 ش در بروجرد به دنیا آمد. وی پس از پشت سرگذاشتن تحصیلات ابتدایی و دبیرستان، به خدمت معارف و فرهنگ درآمد و در سال 1327 ش، با کسب عنوان رتبه اول موفق به دریافت لیسانس و سپس فوق لیسانس و دکترا گردید. وی در این دوران از محضر استادانی نظیر محمدتقی بهار، عباس اقبال آشتیانی، احمد بهمنیار و بدیع الزّمان فروزان‌فر استفاده برد و در خارج از دانشگاه، مدتی چند در خدمت آیت اللَّه ابوالحسن شعرانی با مباحث حکمت و فلسفه آشنایی کامل یافت. استاد زرین کوب در سال 1330 ش، در کنار عده‌ای از دانشمندان و استادان برای مشارکت در طرح ترجمه مقالات دایرة المعارف بزرگ اسلامی دعوت شد و همکاری شایانی نمود. وی سالیان متمادی در دانشگاه تهران تدریس نمود و مدتی مدیریت گروه ادبیات فارسی این دانشگاه را برعهده داشت. زمینه اصلی پژوهش استاد، مطالعه در تاریخ و فرهنگ اسلامی و نقد ادبی است. ایشان با تبحر در زبان فارسی و تسلط بر زبان و ادبیات عرب و آشنایی با چند زبان اروپایی و مشخصاً انگلیسی و فرانسوی، آثار پرارزشی از خود به یادگار گذاشت که تألیف فلسفه شعر، نقد ادبی در 2 جلد، شعر بی‌دروغ، از کوچه رندان و نیز ترجمه ادبیات فرانسه در قرون وسطی، متافیزیک و فن شعر و... از آن جمله‌اند. مجموعه تألیفات و پژوهش‌های استاد زرین‌کوب که بیش از پنجاه اثر می‌باشند نشان می‌دهد که او زندگانی علمی خود را در میان تاریخ و ادبیات و فلسفه تقسیم کرده و در واقع پیوندی بین این رشته‌ها برقرار ساخته است. استاد زرین کوب که عضو شورای مشاوران عالی کتابخانه ملی و عضو شورای عالی علمی مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی بود و ماه‌های آخر عمر خویش را در تدوین آثار درباره زندگی و اندیشه‌های عطار و سعدی سپری می‌کرد، سرانجام در 24 شهریور 1378 ش در 77 سالگی بدرود حیات گفت و در قطعه فرهیختگانِ بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

درگذشت "کمال الدین فارسی" ریاضی‌دان ايراني (718 ق)
کمال الدین فارسی ریاضی‌دان و فیزیک‌دان ایرانی در جوانی برای کسب علم و فضیلت به سفر پرداخت تا از دانش استادان برجسته‌ی عصر خود، بهره گیرد. با این که مدت عمر او کوتاه بود، اما آثار بدیعی در ریاضیات و نورشناسی بر جای گذاشت. مهم‌ترین اثر به جا مانده ازکمال الدین فارسی، رساله‌ی تَذکِرَةُ الاحباب می‌باشد که در مورد نظریه‌ی اعداد، تحریر شده است. مطالعه و بررسی این رساله نشان می‌دهدکه او ریاضی‌دانی مبتکر و صاحب اندیشه‌ای نو و دقیق بوده است. از دیگر آثار این ریاضی‌دان ایرانی، می‌توان به کتاب تنقیح المناظر اشاره کرد که هنوز هم به عنوان یک کتاب مرجع مورد استفاده‌ی پژوهشگران است.


انقعاد معاهده ی "اَرزَنة الروم" میان ایران و عثماني (1238 ق)
پس از شکست دولت عثمانی از ایران، دولت مزبور تقاضای صلح نمود و معاهده‌ای در ارزنة الروم در ذی قعده‌ی سال 1238 ق بین نمایندگان طرفین به امضا رسید که شامل هفت ماده بود. به موجب این عهدنامه، دولت ایران ولایاتی را که از عثمانی تصرف کرده بود باز گرداند ودولت عثمانی نیز تعهد کرد که به زوّار ایرانی آزار نرساند و مالکیت ایران را بر بندر خرمشهر، جزيره خضر و ساحل چپ اروند رود و نیز حق کشتی رانی در این قسمت رودخانه را به رسمیت بشناسد. همچنین قرار شد هر دولت در پایتخت یکدیگر سفیر و نماینده داشته باشد.


استقلال کشورهای امریکای مرکزی از استعمار اسپانیا (1821 م)
کشورهای نیکاراگوئه، السالوادور، کاستاریکا، هُندوراس و گواتمالا از نواحی میانه قاره امریکای مرکزی هستند که از اوایل قرن شانزدهم، تحت استعمار اسپانیا واقع شدند. از آغاز قرن نوزدهم، موج استقلال‌طلبی در این مناطق آغاز شد و با به هم ریختن اوضاع داخلی اسپانیا و ضعف حکومت مرکزی، مناطق مستعمره به سمت استقلال به پیش رفتند. سرانجام شورش‌های گسترده مردمی نتیجه داد و در 15 سپتامبر 1821، استقلال این کشورها اعلام شد و همگی به جز السالوادور که تا آن زمان یکی از ایالات گواتمالا بود، پس از استقلال به امپراتوری بزرگ مکزیک پیوستند. در سال 1823 م، این کشورها از امپراتوری مکزیک جدا شده و همراه با کشورهای منطقه، اتحادیه دیگری را به نام فدراسیون ایالات امریکای مرکزی تشکیل دادند. این اتحادیه نیز چندان دوام نیافت و در سال 1839 از هم گسیخت. پس از فروپاشی این اتحادیه، هر یک از کشورها به استقلال کامل دست یافته و حکومتی مرکزی تشکیل دادند.


روز ملی و استقلال "نیکاراگوئه" از استعمار اسپانیا (1821 م) (ر.ک: 3 ژانویه)
کشور جمهوری نیکاراگوئه در امریکای مرکزی واقع است. تاریخ نیکاراگوئه مانند سایر جمهوری‌های امریکای مرکزی با دوران طولانی سلطه اسپانیا که قریب سه قرن به طول انجامید، آغاز می‌شود. در سال ۱۸۲۱ م به‌دنبال ناآرامی‌ها در اسپانیا، نیکاراگوئه نیز مانند سایر کشورهای امریکای لاتین، استقلال خود را اعلام کرد و سلطه اسپانیا بر این منطقه در پانزدهم سپتامبر آن سال پایان پذیرفت. نیکاراگوئه سپس با مکزیک متحد شد و به فدارسیون امریکای مرکزی پیوست. این فدراسیون در سال ۱۸۳۸ م منحل شد و نیکاراگوئه در سوم ژانویه این سال به استقلال کامل دست یافت. • جمهوری نیکاراگوئه کشوری است در آمریکای مرکزی. پایتخت آن ماناگوآ است. نیکاراگوئه از نظر مساحت بزرگ‌ترین کشور آمریکای مرکزی است. نیکاراگوئه از شمال با هندوراس و از جنوب با کوستاریکا همسایه است. در ساحل شرقی آن دریای کارائیب و در ساحل غربی آن اقیانوس آرام قرار دارد. • نیکاراگوئه به‌صورت جمهوری دموکراتیک پارلمانی اداره می‌شود. رئیس‌جمهور هم رئیس کشور و هم رئیس دولت است. امور اجرائی با دولت و امور مقننه با دولت و مجلس ملی می‌باشد. قوه قضائیه مستقل است و سیاست این کشور مبتنی بر نظام چندحزبی می‌باشد. دولت، مسئول قوه مجریه محسوب می‌شود. قوه مقننه هم به دولت و هم به مجلس ملی نیکاراگوئه محول می‌شود. قوه قضاییه مستقل از دو قوه مجریه و مقننه عمل می‌کند.


تصرف اسکندریه مصر توسط قوای متجاوز انگلیسی (1882 م)
شهر اسکندریه در سال 332 قبل از میلاد توسط اسکندر مقدونی ساخته شد و پس از آن در طی سال‌های متمادی، محل علم و دانش و هنر بوده است. در اواخر قرن هجدهم به اشغال فرانسویان درآمد. این شهر که به وسیله یک کانال به رود نیل متصل می‌شود و خود نیز در ساحل دریای مدیترانه قرار دارد اهمیتی تجاری نیز دارد. در اواخر قرن نوزدهم بار دیگراهمیت و جایگاه اقتصادی اسکندریه باعث شد تا توجه دولت‌های انگلیس و فرانسه به آن معطوف گردد. در سال 1880 م پادشاه وقت مصر، نظارت مشترک فرانسه و انگلیس بر امور مالی مصر را پذیرفت که این عمل باعث مخالفت و شورش مردم شد. توفیق پاشا ناچار شد دولتی مخالف منافع دولت‌های اروپایی بر سر کار آورد، ولی در نتیجه فشار بریتانیا و فرانسه، این دولت منحل شد. در نیمه سپتامبر سال 1882، دولت بریتانیا که از تجدید شورش مردم بیم‌ناک بود اسکندریه را تصرف کرد و در آن نیرو پیاده نمود. فرانسه از پشتیبانی از این اقدام امتناع کرد و خود را کنار کشید و بدین ترتیب، امور مصر تحت نظارت بریتانیا قرار گرفت.


کشف ویروس حامل بسیاری از بیماری‌ها توسط دانشمندان روسی (1892 م)
علم ویروس شناسی، پس از استفاده از واکسن آبله توسط ادوارد بوخنر (1798) ، تهیه واکسن علیه بیماری هاری به‌وسیله پاستور (1884) و انتقال بیماری موزائیک توتون از گیاه آلوده به گیاه سالم توسط مایر در سال 1886 آغاز شده است. در سال (1892) ایوانوسکی، ثابت کرد که عامل مولد بیماری موزائیک توتون از صافی‌های بسیار ریز نگهدارنده باکتری عبور می‌کند. ولی نتوانست به اهمیت مساله پی ببرد. تا این که بیچرنیک (1898) دانشمند هلندی که باید او را پدر ویروس شناسی به حساب آورد ادعا کرد که عامل بیماری موزائیک توتون، باکتری نیست و عامل مسری دیگری است. استنلی در سال 1935 با استفاده از روشهای جدید خالص کردن پروتئین‌ها، ویروس را خالص کرد و به پاس این خدمت، موفق به دریافت جایزه نوبل شد.


اعلام حکومت جمهوری در روسیه و پایان امپراتوری روسیه تزاری (1917 م)
با اوج‌گیری مخالفت‌ها با رژیم تزار، که مشکلات ناشی ازجنگ جهانیِ اول به آن دامن می‌زد، اعتصابات و شورش‌ها، کشور روسیه را فراگرفت، به صورتی که تزار برای مقابله با این وضعیت، دسته‌هایی از نیروهای در جنگ را احضار نمود و مأموریت سرکوب مردم رابه آن‌ها واگذار کرد، گرچه دراین میان، بسیاری از سربازان نیز به مردم پیوستند. اوج‌گیری مشکلات، باعث شد تا تزار برای فرونشاندن اعتراضات، به انحلال پارلمان روسیه موسوم به دوما بیاندیشد. در نیمه مارس 1917 م تزار نیکلای دوم استعفا داد و دولت جدیدی شکل گرفت. این دولت با اعلام حکومت جمهوری در نیمه سپتامبر 1917، برنامه‌های اصلاحی را در دستور کار قرار داد اما از حل مسائل بنیادین، سر باز زد. حکومت جمهوری، چند ماه بیشتر به حیات خود ادامه نداد چرا که با رسیدن لنین و یارانش و بر پا شدن انقلاب اکتبر، حکومت جمهوری شوروی سوسیالیستی روی کار