خبرنگار معارف باشگاه خبرنگاران؛براى روز جمعه اعمال بسيارى است كه در اينجا تنها به بيان چند مورد اكتفا مىكنيم:اول:در ركعت اوّل نماز صبح سوره «جمعه»و در ركعت دوّم:«توحيد»خوانده شود.دوّم:پس از نماز صبح،پيش از آنكه سخن بگويد،اين دعا را بخواند تا كفّاره كناهان او از اين جمعه تا جمعه ديگر باشد:
اللَّهُمَّ مَا قُلْتُ فِي جُمُعَتِي هَذِهِ مِنْ قَوْلٍ أَوْ حَلَفْتُ فِيهَا مِنْ حَلْفٍ أَوْ نَذَرْتُ فِيهَا مِنْ نَذْرٍ فَمَشِيَّتُكَ بَيْنَ يَدَيْ ذَلِكَ كُلِّهِ فَمَا شِئْتَ مِنْهُ أَنْ يَكُونَ كَانَ وَ مَا لَمْ تَشَأْ مِنْهُ لَمْ يَكُنْ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي وَ تَجَاوَزْ عَنِّي اللَّهُمَّ مَنْ صَلَّيْتَ عَلَيْهِ فَصَلَوَاتِي عَلَيْهِ وَ مَنْ لَعَنْتَ فَلَعْنَتِي عَلَيْهِ.
خدايا!هر سخنى كه در اين جمعهاى بر زبان آورم،و يا هر سوگندى كه در آن ادا نمايم و يا هر نذرى كه در آنجارى كنم،خواست و اراده تو پيشاپيش همه اينهاست،پس در اين ميان هرچه را تو بخواهى كه بشود مىشود،و هرچه را كه نخواهى نشود،بار خدايا!مرا بيامرز و از من درگذر.خدايا!هركه را تو بر او درود فرستى پس درودم بر او باد و هركه را كه تو لعنت كنى پس لعنتم بر او باد.
و دستكم در هر ماه يك بار اين عمل را بجا آورد و نيز روايت شده:هركس در روز جمعه پس از نماز صبح بنشيند،و به تعقيب بپردازد تا آفتاب برآيد،هفتاد درجه در بهشت برين براى او بالا رود.و شيخ طوسى روايت كرده:كه سنّت است اين دعا را در تعقيب نماز صبح روز جمعه بخواند:
اللَّهُمَّ إِنِّي تَعَمَّدْتُ إِلَيْكَ بِحَاجَتِي وَ أَنْزَلْتُ إِلَيْكَ الْيَوْمَ فَقْرِي وَ فَاقَتِي وَ مَسْكَنَتِي فَأَنَا لِمَغْفِرَتِكَ أَرْجَى مِنِّي لِعَمَلِي وَ لَمَغْفِرَتُكَ وَ رَحْمَتُكَ أَوْسَعُ مِنْ ذُنُوبِي فَتَوَلَّ قَضَاءَ كُلِّ حَاجَةٍ لِي بِقُدْرَتِكَ عَلَيْهَا وَ تَيْسِيرِ [تَيَسُّرِ] ذَلِكَ عَلَيْكَ وَ لِفَقْرِي إِلَيْكَ فَإِنِّي لَمْ أُصِبْ خَيْرا قَطُّ إِلا مِنْكَ وَ لَمْ يَصْرِفْ عَنِّي سُوءا قَطُّ أَحَدٌ سِوَاكَ وَ لَسْتُ [لَيْسَ] أَرْجُو لِآخِرَتِي وَ دُنْيَايَ وَ لا لِيَوْمِ فَقْرِي يَوْمَ يُفْرِدُنِي النَّاسُ فِي حُفْرَتِي وَ أُفْضِي إِلَيْكَ بِذَنْبِي سِوَاكَ
خدايا!با حاجت خويش آهنگ تو كردهام و امروز بر تو فرود آوردهام فقر و تنگدستى و درماندگى ام را و به آمرزش تو اميدوارتر از كردار خويشم و بخشايش و رحمت تو دامنهدارتر از گناهان من است،پس برآور نياز مرا با قدرتى كه بر آن دارى و با سهولتى كه نزد تو دارد، و نيازى كه من به تو دارم.چه من به خيرى دست نيافته ام جز از سوى تو و جز تو هرگز كسى گزندى را از من نرانده است و براى آن جهان و اينجانم و نه براى گاه تهيدستىام،آنگاه كه مردم در قبرم تنها گذارند و گناهم را به نزد تو آورم،جز به مهر تو اميد ندارم.
سوّم:روايت شده:هركس در روز جمعه و ديگر روزها پس از نماز ظهر و نماز صبح بگويد:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ
خدايا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و طلوع ظهورشان را زود گردان
نميرد تا حضرت قائم(عج)را دريابد.و اگر صد مرتبه اين صلوات را بخواند،خدا شصت حاجت،سى حاجت از حاجات دنيا و سى حاجت از حاجات آخرتش را برآورده سازد
چهارم:پس از نماز صبح سوره«الرحمن»را بخواند و بعد از آيه:
فَبِأَيِّ ءَالاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ
كدامين نعمتهاى پروردگارتان را تكذيب مىكنيد.
بگويد:
لا بِشَيْءٍ مِنْ آلائِكَ رَبِّ أُكَذِّبُ
هيچيك از نعمتهاى تو را اى پروردگارم تكذيب نمىكنم
پنجم:شيخ طوسى رحمة اللّه فرموده:مستحب است پس از نماز صبح روز جمعه صد مرتبه سوره«توحيد»را بخواند و صد مرتبه بر محمّد و آل محمّد صلوات فرستد و صد مرتبه استغفار كند و سورههاى«نساء،هود،كهف،صافات،الرّحمن»را بخواند.
ششم:سورههاى:«احقاف»و«مؤمنون»را بخواند،از امام صادق عليه السّلام روايت شده:هركه در هر شب جمعه يا در هر روز جمعه سوره«احقاف»را بخواند در دنيا هراسى به دلش راه نيابد و از وحشت بزرگ روز قيامت ايمن گردد و نيز آن حضرت فرمود:هركس جمعهها بر خواندن سوره«مؤمنون»مداومت نمايد،خداى تعالى پايان كارش را به نيكبختى و سعادت قرار دهد،و جايگاهش در بهشت برين با پيامبران الهى باشد،
هفتم:پيش از طلوع آفتاب ده مرتبه سوره «قل يا ايّها الكافرون» را بخواند و دعا كند تا خواستهاش اجابت شود.روايت شده:حضرت زين العابدين عليه السّلام چون صبح روز جمعه مىشد تا ظهر«اية الكرسى»[آيه 255 سوره بقره: اللّه لا اله الاّ هو الحىّ...و لا يؤوده حفظهما و هو العلى العظيم ]را مىخواند،و چون از نمازها فراغت مييافت،به تلاوت سوره: «انّا انزلناه» مىپرداخت.و آگاه باش براى خواندن آية الكرسى على التنزيل در روز جمعه فضيلت بسيار روايت شده است [علاّمه مجلسى گويد:آية الكرسى على التنزيل بنا بر روايت على بن ابراهيم و شيخ كلينى عبارت است از: «اللّه لا اله الا هو الحى....تا:هم فيها خالدون» هشتم:غسل جمعه كند،و آن از جمله اعمال مستحبى است كه بر آن تأكيد بسيار شده و در روايت آمده كه حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله به امير المؤمنين عليه السّلام فرمود:
يا على!در هر جمعه غسل كن،گرچه به خاطر آن غذاى خود را براى بدست آوردن آب جهت غسل كردن بفروشى و گرسنه بمانى؛زيرا هيچ عمل مستحبّى برتر از غسل روز جمعه نيست و از امام صادق عليه السّلام روايت شده: هركه در روز جمعه غسل كند و اين دعا را بخواند:أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدا عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِي مِنَ التَّوَّابِينَ وَ اجْعَلْنِي مِنَ الْمُتَطَهِّرِينَ.گواهى مىدهم كه شايسته پرستشى جز خدا نيست،شريك و انبازى ندارد،و گواهى مىدهم كه محمّد بنده و فرستاد اوست، بار خدايا،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا از بسيار توبهكنندگان و پاكان قرار ده.براى او تا جمعه آينده حالت پاكى و طهارت پيدا شود؛يعنى:از گناهان پاك مى گردد،يا آنكه اعمال او با طهارت معنوى انجام مىگيرد و مورد قبول حق واقع مىشود.و به احتياط نزديكتر آن است كه تا جائى كه ممكن است،غسل جمعه را ترك نكنند.بايد دانست وقت غسل جمعه پس از طلوع فجر تا زمان ظهر است و هرچه نزديكتر به ظهر انجام شود،بهتر است.
نهم:سر را با گل خطمى بشويد؛زيرا كه اين كار از بيمارى پيسى و ديوانگى ايمنى مىبخشد.
دهم:ناخن و موى پشت لبش را بزدايد زيرا كه ثواب بسيار دارد و روزى را افزون مىسازد،و او را از گناه تا جمعه ديگر دور مىكند،و از بيمارى ديوانگى و جذام و پيسى ايمنى مىدهد،و بهتر است در وقت چيدن ناخن و زدودن موى پشت لب بخواند:
بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ عَلَى سُنَّةِ مُحَمَّدٍ [رَسُولِ اللَّهِ ] وَ آلِ مُحَمَّدٍ
به نام خدا و به ياد خدا و بر روش محمّد و خاندان محمّد
و در گرفتن ناخن،از انگشت كوچك دست چپ شروع،و به انگشت كوچك دست راست ختم نمايد،و اين شيوه را در گرفتن ناخنهاى پاى خود نيز رعايت كند پس از آن ناخنهاى چيده را دفن كند.
يازدهم:بوى خوش استعمال كند و جامههاى پاكيزه خود را بپوشد.
دوازدهم:صدقه دهد،چه بر طبق يك روايت:ثواب صدقه دادن در شب و روز جمعه،هزار برابر اوقات ديگر است.
سيزدهم:براى خانواده خود خوردنيهاى خوب و تازه از قبيل ميوه و گوشت تهيه كند تا به آمدن جمعه شاد شوند.
چهاردهم:پيش از خوردن صبحانه انار و پيش از ظهر هفت برگ كاسنى بخورد،از موسى بن جعفر عليهما السّلام روايت شده:هركه در روز جمعه وقتى كه ناشتاست يك انار بخورد،تا چهل روز دل او را نورانى گرداند.و اگر دو انار بخورد تا هشتاد روز و اگر سه انار،تا صدوبيست روز،وسوسه شيطان را از او دور گرداند و هركس وسوسه شيطان از او دور شود نافرمانى خدا نكند و هركه نافرمانى خدا نكند وارد بهشت شود. شيخ طوسى در كتاب«مصباح»فرموده:در مورد خوردن انار در روزوشب جمعه فضيلت بسيار روايت شده
.
پانزدهم: خود را از كارهاى دنيا فارغ كند،و به آموختن دين بپردازد،نه آنكه روز جمعه را به گشت و گذار،و تفرّج در باغها و كشتزارهاى مردم،و هم سخنى با اراذل و مردمان بىعار و مسخره گى و عيبگوئى از مردم،و خنده هاى قهقهه،و خواندن اشعار و غوطه ور شدن در كارهاى باطل و امثال اينها صرف كند،كه مفاسدش بيش از آن است كه بيان شود.
از امام صادق عليه السّلام نقل شده:بدا به حال مسلمانى كه د رطول هفته روز جمعه را صرف يادگيرى مسائل دينى خود نكند،و براى اين عمل مهم،خود را از كارهاى ديگر فارغ نسازد.از حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله روايت شده:هرگاه در روز جمعه ببينيد پيرمردى سرگذشت دوران جاهليت و كفر را براى مردم بيان مىكند،بر سرش سنگريزه بزنيد.
شانزدهم:هزار مرتبه صلوات فرستد،از اما باقر عليه السّلام روايت شده:هيچ عبادتى در روز جمعه نزد من محبوبتر از صلوات بر محمّد و آل مطهّر او-صلى اللّه عليهم اجمعين-نيست.مؤلّف گويد:اگر براى هزار مرتبه صلوات فرصت نكرد،دستكم صد مرتبه را ترك نكند،تا در روز قيامت چهره اش نورانى گردد.و روايت شده:هركس روز جمعه صد مرتبه صلوات فرستد و صد مرتبه
اَستَغفِرُاللهَ رَبَّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ
از خدا؛پروردگارم آمرزش مىجويم و به سوى او مىپويم
گويد و صد مرتبه سوره«توحيد» را بخواند،آمرزيده خواهد شد.و نيز روايت شده:كه ثواب صلوات بر محمّد و آل محمّد،بين نماز ظهر و عصر برابر با ثواب هفتاد حج است.
هفدهم:حضرت رسول و ائمه طاهرين عليهم السّلام را زيارت نمايد و كيفيت آن در باب زيارات خواهد آمد.
هيجدهم:به زيارت گذشتگان به ويژه پدر و مادر يا يكى از ايشان برود،كه اين عمل ثواب بسيار دارد.از امام باقر عليه السّلام روايت شده:مردگان را در روز جمعه زيارت كنيد،زيرا مىدانند چه كسى به زيارت ايشان رفته است و ازاينرو شاد مىشوند.
نوزدهم:دعاى»ندبه«را كه از اعمال عيدهاى چهارگانه است بخواند.اين دعا بعد از اين،در جاى خودش خواهد، آمد.
بيستم:آگاه باش براى روز جمعه جز نافله آن،كه بيست ركعت است،نمازهاى بسيارى ذكر شده است.كيفيت نافله مذكور بنا بر مشهور آن است كه شش ركعت آن زمانى كه نور آفتاب افق را فرا گيرد بجا آورده شود، و شش ركعت ديگر وقتى كه خورشيد بالا بيايد،و شش ركعت ديگر نزديك ظهر،و دو ركعت پس از ظهر پيش از نماز ظهر،و يا آنكه شش ركعت اوّل را پس از نماز جمعه يا نماز ظهر بجا آورد،به صورتى كه در كتب فقها و(مصابيح)ذكر شده. البته نمازهاى بسيار ديگرى نيز نقل شده،كه ذكر بعضى از آنها در اين مقام مناسبت دارد،هر چند بيشتر آنها اختصاصى به روز جمعه ندارد،ولى بجا آوردن آنها در روز جمعه بيشتر فضيلت دارد: از جمله آنها نماز كامله است كه شيخ طوسى،و سيّد ابن طاووس و شهيد و علاّمه حلّى و ديگران به سندهاى بسيار و معتبر از امام صادق عليه السّلام و ايشان از پدران بزرگوارشان عليهم السّلام از حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله روايت كردهاند كه آن حضرت فرمود: «هركس در روز جمعه پيش از ظهر چهار ركعت نماز بخواند،و در هر ركعت سوره«حمد»را ده مرتبه و هر يك از: «قل اعوذ بربّ النّاس» و «قل اعوذ بربّ الفلق» و «قل هو اللّه احد» و «قل يا ايّها الكافرون» و «اية الكرسى»را ده مرتبه،و به روايت ديگر: «انّا انزلناه» و آية «شهد اللّه...» [آيه 18 سوره آل عمران] را نيز هر يك ده مرتبه بخواند،و آنگاه كه از چهار ركعت فارغ شود،صد مرتبه استغفار كند، و صد مرتبه بگويد:
سُبحانَ اللهِ وَالحَمدُلِلّهِ وَ لا اِلهَ اِلّا اللهُ اَکبَرُ وَ لا حَولَ وَلا قُوَّة الّا بِاللهِ العَلِیِّ العَظیمِ .
خدا پاك و منزه است و ستايش تنها او را سزاست و خدايى جز او نيست،و خدا بزرگتر از هر وصفى است و هيچ نيرو و توانى جز برآمده از خداى بلند مرتبه بزرگ نيست.
و پس از آن صد مرتبه صلوات فرستد،خدا شرّ اهل آسمان و شرّ اهل زمين،و شرّ شيطان و شرّ پادشاهان ستمگر را از او برطرف كند»تا پايان روايت كه همه در بيان فضيلت اين نماز است.نماز ديگر:حارث همدانى از امير المؤمنين عليه السّلام روايت كرده:اگر بتوانى روز جمعه ده ركعت نماز بجاى آر،و ركوع و سجودش را تمام و كامل ادا كن،و پس از هر دو ركعت صد مرتبه بگو:
سبحانَ اللهِ وَ بِحَمدِهِ
پاك و منزه است خدايى كه ستايش تنها شايسته اوست
كه فضيلت بسيار دارد.
ان شاءالله خدا به حق محمد و آل محمد بهترین ها را به شما عنایت و لطف فرماید.