کرمان به گواه نقشه های کهن ایران زمین از جمله قدیمیترین شهرهای این سرزمین است و در طول تاریخ ایران هموراه نقش قابل توجهی را بر عهده داشته است وجود بناهای کهن تاریخی در شهر کرمان سندی بر این مدعا است و به همین دلیل کرمان را کلکسیونی از معماری کهن ایرانی می نامند.
اما یکی از مجموعه های منحصر به فرد تاریخی کرمان که اکثرا از دوران قاجار به جای مانده است بافت تاریخی این شهر است که مساحتی بیش از 400 هکتار را شامل می شود.
ویرانه ها و زمینهای خالی منظر کرمان را مخدوش کرده اند
محمد کلانی، کارشناس شهرسازی در گفتگو با مهر اظهارداشت: شهر کرمان در دوره های گذشته شاهد رکودی قابل توجه در زمینه شهر سازی بوده است به طوریکه ما کمتر شاهد احداث معابر جدید شهری بودیم و اکثر خیابانهای این شهر مربوط به 40 سال قبل است. تاکنون برنامه ریزی مناسبی در قالب طرحهای تفضیلی و جامع صورت نگرفته بود و همین مسئله عقب افتادگی شهر کرمان را رقم زد؛ بطوریکه کرمان به یکباره از نظر عمران شهری از بسیاری از شهرها عقب افتاد اما طی سالهای اخیر این مشکل تا حد زیادی با اجرای طرحهای عمرانی متعدد و جذب سرمایه گذار جبران شده است ولی یکی از مباحث شهری عمده شهر کرمان وجود صدها بنای تاریخی ثبت ملی در شهر کرمان است که مطابق با موازین میراث فرهنگی باید عرصه و نگهداری و حفاظت از آنها در عمران شهری مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: از سوی دیگر در اکثر ایام سالهای گذشته توجه لازم به میراث فرهنگی استان کرمان نشده است بطوریکه اکثر بناهای تاریخی کرمان در حال تخریب هستند و وضعیت مناسبی ندارند این درحالی است که برخی از این بناها از اهمیت بالای تاریخی برخوردارند و می توانند در توسعه اقتصاد شهری در استان کرمان تاثیر گذار باشند در واقع اگر گردشگران وارد کرمان شوند این شهر در آستانه توسعه قرار می گیرد.
ساکنان اصلی بافت تاریخی کرمان مهاجران خارجی هستند
کلانی افزود: نکته قابل توجه این است که میراث فرهنگی در سالهای گذشته به جای مرمت این بناها تنها به فکر ثبت ملی بناهای بیشتری بوده است و کمترین توجهی به مرمت بناها نشده است به همین دلیل اکثر این بناها یا کاملا تخریب شده اند و یا وضعیت بسیار نا مناسبی دارند که چهره شهر را نیز مخدوش کرده اند.
وی گفت: در قلب شهر کرمان نیز بافت تاریخی قرار دارد اما بی توجهی به این بناها و تخریب آنها موجب شده است ساکنان اصلی بافت تاریخی رفته رفته از این منطقه مهاجرت کنند و در بهترین حالت بافت تاریخی مکانی برای اسکان افاغنه شده اند.
کلانی ادامه داد: در چنین شرایط وضعیت بافت تاریخی به هیچ وجه مناسب نیست اگر به عکسهای هوایی بافت تاریخی کرمان نگاه کنید قلب شهر کرمان مملو از خانه های نیمه ویرانه و زمینهای خالی است و تنها منظر خیابانها دارای ساختمانهای نو ساز است و البته برخی از این ساختمانها نیز عمری بالای 60 سال دارند.
وی گفت: ما باید از پتانسیل بافت تاریخی برای توسعه اقتصادی کرمان استفاده می کردیم و سالها این امر مهم را به تاخیر انداختیم و درنهایت هم اکنون شهری در حال توسعه داریم که بافت تاریخی آن به جای آنکه مایه فخر مردم باشد به مایه خجالت تبدیل شده است زیرا گردشگران با دیدن این ویرانه ها تصور نامناسبی در ذهن خود ایجاد می کنند.
بافت تاریخی برای کرمان همچون نفت است
کلانی افزود: راهکار توسعه شهری مانند کرمان که پتانسیل تاریخی دارد مرمت و بازسازی و در نهایت تغییر کاربری بناهای تاریخی شاخص و قابل توجه است.
وی گفت: خوشبختانه هم اکنون تفاهم تاریخی بین استانداری، شهرداری و میراث فرهنگی شکل گرفته است و بخشهای قابل توجهی از بناهای تاریخی کرمان در حال مرمت می باشند که اعتبار آنها از طریق شهرداری و استانداری تامین می شود.
وی گفت: سیاست مدیریتی استان نیز بر احیاء بافت تاریخی بنا شده است و در این میان باید مدیران با رعایت اصول میراث فرهنگی و نظارت کامل کارشناسان طرحهای مرمتی را اجرا کنند و با به کار گیری بخش خصوصی هتلهای سنتی و مکانهای رفاهی و گردشگری را با استفاده از خانه های فاخر تاریخی استان کرمان ایجاد کنند.
کلانی گفت: استاندار کرمان تعبیر جالبی در این خصوص دارد و گفته است بافت تاریخی برای کرمان مانند نفت برای اقتصاد ایران است و باید این بافت تاریخی را ارج نهاد و مرمت کرد اما میراث فرهنگی نیز باید بناهای شاخص را تعیین کند و بناهای ویران شده و نیمه ویرانی که دارای ارزش تاریخی نیستند را تعیین تکلیف کند و به این ترتیب هم می توان مدرنیته را داشت و هم فضای تاریخی کرمان را حفظ کرد.
تبدیل بازار کرمان به بزرگترین بازار مسقف کشور
وی گفت: به شهرهای اصفهان و شیراز و حتی یزد نگاه کنید این شهرها سالها قبل این کار را انجام داده اند و در کنار بافت تاریخی شاهد توسعه شهری و ساختمانهای مدرن نیز هستیم این امر باید در کرمان شکل گیرد نه اینکه همین که کاری شروع شد برخی شروع به سنگ اندازی کنند و انگیزه را هم از مدیران بگیرند.
وی بیان کرد: حقیقت این است کرمان باید پیشرفت کند و در این میان نخبگان باید همفکری کنند و چهره مخدوش کنونی کرمان را که به دلیل وجود هکتارها زمین خالی و بناهای نیمه ویران ایجاد شده است اصلاح کنند و همراه با مرمت آثار تاریخی و احیاء خانه های تاریخی به عمران شهری هم کمک کنند.
علی مهاجری، مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمان نیز در گفتگو با مهر اظهارداشت: ما در آستانه یک دوران طلایی برای گردشگری و رونق بافت تاریخی قرار داریم.
وی تصریح کرد: سالها بود که بناهای تاریخی استان کرمان مورد بی توجهی قرار می گرفتند اما هم اکنون با همکاری مسئولان کرمان شاهد برنامه ریزی برای رونق شهر کرمان بر مبنای توسعه گردشگری هستیم.
مهاجری مرمت بازار تاریخی کرمان و تبدیل این بازار به بزرگترین بازار مسقف ایران نقطه آغازی بر احیا آثار تاریخی کرمان است.
عزم مسئولان شهر کرمان برای احیای بافت تاریخی جدی است
مهاجری افزود: سالها بافت تاریخی کرمان مورد بی توجهی قرار گرفته بود و هم اکنون در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و سعی داریم کرمان را از این وضعیت خارج کنیم.
وی یکی از مهمترین سیاستهای میراث فرهنگی استان کرمان را تغییر کاربری این بناهای تاریخی و مرمت آنها با همکاری بخش خصوصی دانست و گفت: اما این کار با نظارت جدی و کامل کارشناسان میراث فرهنگی انجام می شود که هر گونه مرمت باید مطابق با اصول میراث فرهنگی انجام شود.
مهاجری گفت: آنچه که ما دنبال آن هستیم و استاندار و شهردار کرمان نیز کاملا با آن موافق هستند و همکاری می کنند احیاء بافت تاریخی کرمان است که در این زمینه مردم نیز باید همکاری کنند زیرا اکثر خانه های بافت تاریخی کرمان دارای مالکیت خصوصی هستند.
وی گفت: باید بافت تاریخی را مرمت و تغییر کاربری دهیم و مردم را بار دیگر به این منطقه باز گردانیم.
وی در خصوص عمران شهری کرمان نیز گفت: در صورتیکه زیر ساختها در کرمان مهیا باشد گردشگر به این شهر وارد می شود و نباید فکر کرد که اگر ساختمانی در شهر کرمان احداث شود چهره تاریخی از بین می رود باید بین این دو اصل تناسب وجود داشته باشد ضمن اینکه ما به مردم کرمان تضمین می دهیم به هیچ عنوان اجازه تخریب هیچ اثر تاریخی با ارزشی را نمی دهیم.
احداث هتلها و اقامتگاههای سنتی در دستور کار قرار دارد
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: دیکته ننوشته غلط ندارد به همین دلیل از کارشناسان هم می خواهیم صبر داشته باشند و اجازه دهند طرحهای میراث فرهنگی اجرا شود و در نهایت شاهد توسعه گردشگری و احیا بناهای تاریخی در شهر باشیم.
وی ادامه داد: تغییر کاربری نیز این گونه انجام می شود که ما فرصتها را از جمله احداث هتلهای سنتی در بافت تاریخی کرمان ایجاد رستوران و مکانهای اقامتی و رفاهی در بافت تاریخی کرمان را به سرمایه گذاران معرفی می کنیم و از آنها حمایت می کنیم.
وی گفت: تخریب و سیاه نمایی در این مسیر تنها جلوی توسعه گردشگری در کرمان را می گیرد و این فرصت را هدر می دهد، دربهای میراث فرهنگی به روی خبرنگاران، دوستداران میراث فرهنگی و کارشناسان باز است و آماده همفکری با آنها هستیم.