همواره از سوی متخصصان توصیه شده چون آبمیوه‌های صنعتی دارای مقادیر زیادی مواد نگهدارنده است باید از آبمیوه‌های تازه استفاده کنیم، اما با توجه به افزایش روزافزون مصرف آبمیوه‌های صنعتی آنها آبمیوه‌های بسته‌بندی شده و به قول معروف صنعتی را به گروه‌های مختلفی تقسیم‌بندی کرده‌اند که هرکدام دارای مفاهیمی مشخص است و باید هنگام مصرف به آن مفاهیم توجه کنیم.به‌طور کلی آبمیوه‌های صنعتی موجود در بازار مصرف به سه بخش عمده تقسیم‌بندی می‌شود؛ دسته نخست آبمیوه‌هایی است با نام آبمیوه طبیعی یا صد درصد طبیعی. در این محصولات تقریبا 80 درصد آبمیوه خالص یا کنسانتره رقیق شده آبمیوه و ۱۰ تا ۲۰ درصد آب و شکر و افزودنی‌های مجاز به کار رفته است.
دسته دوم نکتارهای مختلف آبمیوه است که معمولا حاوی ۳۰ تا ۵۰ درصد آبمیوه طبیعی و مابقی حجم آنها آب و شکر و سایر طعم‌دهنده‌ها و افزودنی‌هایی است که در صنعت از آنها استفاده می‌شود، اما گروه سوم آبمیوه‌هایی است که با عنوان شربت میوه‌ای در بازار مصرف وجود دارد که فقط حدود 5 تا 7 درصد از این شربت‌ها، آبمیوه طبیعی و باقی آن آب و شکر و افزودنی‌های مجاز است.
ویتامین C نداریم
دکتر آراسب دباغ‌مقدم، متخصص تغذیه درباره مواد افزودنی و نگهدارنده‌ای که در آبمیوه‌های صنعتی استفاده می‌شود، می‌گوید: بسیاری از تولیدکنندگان آبمیوه صنعتی برای حفظ رنگ طبیعی آبمیوه‌ها از موادی مانند اسید‌سیتریک یا اسید‌اسکوربیک استفاده می‌کنند که این موضوع باعث می‌شود هرگز این محصولات خاصیت آبمیوه‌های طبیعی را نداشته باشد که مهم‌ترین تفاوت آنها از بین رفتن ویتامین C طبیعی در بیشتر آبمیوه‌ها به دلیل شرایط تولید و پاستوریزه کردن آنهاست.
این متخصص تغذیه ضمن تاکید بر مصرف آبمیوه‌های طبیعی می‌افزاید: هرچند تولیدکنندگان صنعتی پس از پاستوریزه کردن محصول، مقداری ویتامین C به آبمیوه اضافه می‌کنند، اما این ویتامین از لحاظ مقدار و قدرت جذب مانند ویتامین طبیعی نخواهد بود و هدف تولیدکننده از افزودن ویتامین C نگهداری سطح PH در حد مناسب 4.5 تا 4.6 بوده است، نه جذب بیشتر ویتامین در بدن مصرف‌کننده.
شرایط تخلف همواره مهیاست
وی می‌گوید: هرگز آبمیوه صنعتی صد درصد خالص نداریم، بنابراین همیشه بخشی از محتوای این محصولات مواد افزودنی و حجم‌دهنده است، نه خود میوه تازه. چون اگر آبمیوه طبیعی واقعا صد درصد طبیعی باشد و هیچ‌گونه افزودنی نداشته باشد، هرگز با این اعداد و ارقام در فروشگاه‌ها آن هم به این تعداد در دسترس مصرف‌کنندگان نخواهد بود.
وی با اشاره به این‌که معمولا میوه‌های درجه یک برای تولید آبمیوه مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، می‌گوید: تخلف بیشتر زمانی صورت می‌گیرد که تولیدکننده برای کاهش هزینه‌های خود اقدام به استفاده از میوه‌هایی می‌کند که دیگر قابلیت تازه‌فروشی ندارند. به‌عنوان مثال سیب پس از چیده شدن مدتی در بازار مصرف سرگردان بوده و بنا به هر دلیلی فروخته نشده یا این‌که در انبارها باقی مانده و کم‌کم رو به از بین رفتن است، ناگهان سر از کارخانه تولید آبمیوه درآورده و در بسته‌بندی‌های بسیار جذاب به‌عنوان آبمیوه طبیعی آن هم با کلی حجم‌دهنده روانه بازار می‌شود که با توجه به استانداردهای موجود می‌توان از آن به‌عنوان تخلف یا تقلب یاد کرد.
مدارک کاغذی، وابستگی مای و چالش نظارت
دکتر دباغ‌مقدم، درباره نحوه نظارت بر تولیدات کارخانجات آبمیوه می‌گوید: براساس قانون هر تولید‌کننده‌ای که قصد داشته باشد محصولی تولید کند، باید مجوزهایی از وزارت بهداشت بگیرد که در این مجوزها آنالیزهای مختلفی از محصولات و مواد اولیه نیز وجود دارد. پس از این تائید‌ها تولیدکننده موظف به رعایت آنهاست که این موضوع زیر نظر کارشناسان معتمد از سوی وزارت بهداشت به‌عنوان مسئول فنی در کارخانه صورت می‌گیرد.
این افراد به‌عنوان نماینده وزارتخانه در کارخانه مستقر می‌شوند و پس از ارائه مدارک تخصصی در این زمینه و البته ارائه تعهدهای لازم در دفاتر اسناد رسمی همواره نسبت به کنترل کیفیت مواد اولیه و محصول خروجی ملزم شده‌اند. همچنین آنها حقوق و مزایای خودشان را از مدیر کارخانه می‌گیرند تا در صورت بروز هرگونه اشکال و تخلف آن را به وزارتخانه مربوط گزارش کنند و روشن است با این روش، احتمال گزارش تخلف یا گزارش تام و کامل آن پایین می‌آید. از سوی دیگر، نکته بسیار ظریف اما سرنوشت‌سازی در این‌باره وجود دارد که مسئول فنی یا همان نماینده وزارت بهداشت حالا که از لحاظ مالی وابسته به مدیر کارخانه است، با توجه به بحران بیکاری و البته مسائل اقتصادی چطور می‌تواند علیه کارخانه گزارشی تنظیم کند که باعث بیکاری خود شود؟
در همین حال برخی کارشناسان متاسفانه یا دانش کافی ندارند یا این‌که به دلیل بعد مسافت و دوری کارخانه‌ها اصلا در محیط آزمایشگاه خود حضور ندارند و صرفا مدارک تحصیلی خود را به صاحبان کارخانه تحویل می‌دهند تا این فرد بتواند اجازه فعالیت اقتصادی دریافت کند، بنابراین با این‌گونه روش‌ها، کنترل کیفی وجود نخواهد داشت.
شبیه‌سازی آبلیمو با کاه!
در همین حال مدتی است مبحث شبیه‌سازی برای برخی محصولات غذایی رونق گرفته که این موضوع گاهی اوقات سوژه‌ای برای تخلف و تقلب سودجویان در بازار صنایع غذایی شده است. به‌عنوان مثال در این‌باره می‌توان به محصول آبلیمو اشاره کرد. به گفته برخی مسئولان صنفی ازجمله محمد میررضوی، دبیر سندیکای صنایع کنسرو کشور و براساس خبری که ایسنا از وی روایت کرده، هم‌اکنون 99 درصد از آبلیموهای موجود در بازار تقلبی است، به این معنی که نه‌تنها این محصولات از مواد طبیعی تهیه نشده، بلکه گاهی از موادی دور از انتظار نیز تولید شده است.در این مورد خاص به گفته برخی کارشناسان، می‌توان به تولید آبلیمو از کاه اشاره کرد که گروهی سودجو با خیساندن کاه و گرفتن شیره آن، مایعی شبیه افشره لیمو به دست می‌آورند و با افزودن برخی اسیدها و طعم‌دهنده آن را به آبلیمو با کلمه صد درصد طبیعی تبدیل و روانه بازار می‌کنند.
کارشناسان و البته متخصصان تغذیه در این زمینه می‌گویند: بهترین راه‌حل مقابله با این سودجویی نخریدن آبلیمو و مصرف لیموی تازه است./جام جم