اوقات فراغت فرصتی در جهت رشد و بالندگی

به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران ، افرادي كه اوقات فراغت مفيد و مطلوبي دارند ، هم از لحاظ اقتصادي بازده بهتري دارند و هم عمر بيشتري مي كنند .

 استفاده صحيح از اوقات فراغت هم بر زندگي فرد و هم بر جامعه تاثير مثبت خواهد داشت و استفاده نادرست از آن مي تواند باعث بروز مشكلات و خسارات جبران ناپذيري شود.

با توجه به جوان بودن جامعه ما، در مورد قشر جوان، جنبه‏های آسیب‏ شناختی فراغت اهمیت زیادی دارد و مساله عمده‏ای که درخصوص رفتارهای فراغتی نوجوان و جوانان وجود دارد کمبود فضاها و تسهیلات فراغتی مناسب و ورود ارزش‏ها و نگرش‏های مدرن غربی است.

آزاده نجفی جامعه شناس در گفتگو باخبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران گفت:جامعه شناسان، به لحاظ اهمیت نقش و اوقات فراغت در تکوین شخصیت افراد یک جامعه، به ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان، طبقه بندی های گوناگونی برای این مسئله در نظر گرفته اندکه از معروف ترین آنها می توان به فراغت بیمارگونه (بی برنامه) ایستادن سر کوچه یا سر گذر،فراغت انفعالی (غیرفعال)گوش کردن به رادیو، تماشای تلویزیون، استفاده از اینترنت و بازی های رایانه ای این نوع فراغت خود با اطلاعات بی شماری (چه مثبت و چه منفی) روبه رو می شود اشاره نمود.

وی به اوقات نیمه فراغت اشاره نمود و تصریح کرد:طی آن، کار و فراغت با یکدیگر ترکیب و همزمان انجام می شوند. در چنین شرایطی، لذت خلق و آفرینش آثار هنری و ظرافت های کاری و به دنبال آن درآمد حاصله درهم می آمیزند و از آن، به اوقات نیمه فراغت تمجید می کنند.  
 
وی با اشاره به  کارکردهای اوقات فراغت تصریح کرد: یکی از کاکردهای اساسی اوقات فراغت رفع خستگی و تامین استراحت فرد است.

- نیاز به تفریح :پس از انجام کار در طی ایامی ، آدمی نیاز دارد تا اوقاتی را صرف تفریح کند.تفریح جنبه‌های مختلفی برای افراد از نظر روح و روان فرد داشته باشند مثل مسافرت کردن و سالم ماندن .  

- شکوفایی استعدادها : استعدادهای انسان اگر در زمینه و شرائط مساعدی قرار گیرد به فعل تبدیل می‌شوند ، از این جهت شناسائی این زمینه‌ها در زندگی فرد بسیار مهم است.

-اوقات فراغت یکی از این موقعیتهای بسیار مناسب است که فرد می‌تواند با استفاده از آن به شناسائی و تقویت استعدادهای خود بپردازد .

- رشد اجتماعی فرد :اوقات فرد علاوه بر تاثیرات فردی که در شخصیت فرد دارد به رشد اجتماعی او نیز کمک می‌کند.اگر فرد دارای بهترین و ارزنده ترین استعداد باشد تا زمانیکه به ارائه آنها در سطح اجتماعی توانایی نداشته باشد، چندان موفق نخواهد بود. 

نجفی به راهکارهای عملی برای استفاده ازاوقات فراغت اشاره نمود و افزود: توجه به علاقه نوجوان و ورزش يکي از مهم ترين بخش هاي هر برنامه اوقات فراغت خصوصاً براي نوجوانان است که از آن جمله میتوان به فعالیتهای جسمی به ورزش کردن اشاره نمود.

نوجوانان براي بهبود فرآيند تحول روان شناختي و جسماني خود به تحرک و فعاليت نياز دارند. همچنين ورزش مي تواند به پيشگيري از ابتلا به اختلال هاي روان شناختي خصوصاً اضطراب يا افسردگي منجر شود و گرايش به رفتارهاي نامطلوبي همچون اعتياد را در بزرگسالي مي کاهد.

وی با تاکید بر اینکهاوقات فراغت بهترین زمان براي با هم بودن و همدلی کردن بین نوجوان و والدین به شمار میرود اظهار داشت :ثبت نام در کلاس هاي بي شمار برای نوجوانان کاری اشتباه است زیرا هم موجب خستگی و هم موجب دلزدگی و و عدم استراحت کافی نوجوان در این مقطع می شود .

تقويت فرهنگ کتابخواني می تواند قدمی مثبت برای ایجاد انگیزه در نوجوانان در جهت مطالعه و تحقیق باشد . در این زمینه می توان باخواندن کتاب، مجله و روزنامه را به عادتي براي نوجوان  تبديل کنيد. با او به خريد برويد و با مشارکت يکديگر کتاب هاي مورد علاقه اش را تهيه يا او را در يک کتابخانه عضو کنيد .

- سفر و طبيعت گردي و درس هاي بي مانندش یکی دیگر از راههای پر کردن این اوقات به شمار میرود .

- غني سازي اوقات فراغت در منزل مثلا يکي از مهم ترين مسائلي که بايد در نظر داشته باشيد انجام فعاليت هايي در جمع خانوادگي است. بنابراين کمک کردن در آشپزي، انجام بازي هاي خانوادگي يا تماشاي يک برنامه تلويزيوني به طور دسته جمعي را فراموش نکنيد.

همچنین فرصت هايي براي ديدار با اقوام و تحکيم سنت هاي خانوادگي نيز براي نوجوانان فراهم آوريد. 

- تعامل با همسالان:تعامل نوجوانان با همسالان را نيز مي توان از طريق شرکت در بازي ها يا ورزش هاي گروهي و يا احيانا شرکت در اردوهاي مخصوص مدرسه در فصل تابستان امکان پذير ساخت.

- ارتباط با ديگر دوستان تجارب مفيد و ضروري را براي مديريت زندگي اجتماعي به فرد مي آموزد.
- شرکت در مجالس معنوي :شرکت در مجالس معنوي و مراجعه به مکان هاي مذهبي را در برنامه نوجوان لحاظ کنيد پژوهش هاي بسياري تاکيد دارند که چنانچه کودکان با آداب مذهبي ارتباط خوبي برقرار سازند در نوجواني و بزرگ سالي کمتر دچار آسيب هاي اجتماعي خواهند شد.
 
نجفی با تاکید بر بی توجهی به اوقات فراغت و افزایش انحرافات اجتماعی ادامه داد:
اوقات فراغت پیوند تنگاتنگی با شخصیت و زندگی معنوی و فرهنگی افراد دارد؛ چرا که از سویی از فرهنگ جامعه تاثیر می‏گیرد و از سویی دیگر بر آن تاثیر می‏گذارد. علاوه بر آن فرد می‌تواند در اوقات فراغت همان چیزی را که می‌پسندد انجام دهد، شخصیت نهایی خود را بازیابد و آن را ابراز کند. بنابراین قابلیت های فرد غالباً در عرصه اوقات فراغت جلوه گر می‌شود. فعالیتهای اوقات فراغت از چنان اهمیتی برخوردار است که از آن به مثابه آیینه فرهنگ جامعه یاد می‌کنند. پس چگونگی گذران اوقات فراغت افراد یک جامعه به میزان زیادی معرّف خصوصیات فرهنگی آن جامعه است. در گذران اوقات فراغت، گروه سنی، طبقه اجتماعی و اقتصادی، گرایش مذهبی و جنسیت، سبب ایجاد تفاوت بین گروه‏های مختلف می‏شود و دراین میان سن و جنسیت بر نحوه گذران اوقات فراغت تاثیر مهمی دارد.  
 
وی تاکید کرد : پژوهشهای انجام شده حکایت از آن دارد که بسیاری از انحرافات در میان جوانان نتیجه بی برنامگی برای گذران اوقات فراغت است. هیچ انحرافی فارغ از نحوه گذران اوقات فراغت جوانان نیست. بیکاری و نداشتن برنامه برای اوقات فراغت، نداشتن تحرک و فعالیتهای سالم و موردعلاقه جوانان تاثیر بسزایی در گرایش آنها به رفتارهای آسیبی دارد و با برنامه اي مدون و تا حد ممكن باب ميل جوانان براي اوقات فراغت مي توان سلامت و بهداشت رواني آنها را تضمين كرد.

نجفی گفت : لحظه‌هاي فراغت براي جوانان هم مي‌تواند سازنده و مفيد باشد و هم مخرب و ويرانگر، به تعبير ديگر فقدان هدف و بي‌برنامه‌گي سبب پيدايش فراغت‌هاي بيمارگونه و انواع انحرافات و بزهكاري‌ها در جامعه مي‌شود. بررسي نحوه گذراندن اوقات فراغت جوانان در سال‌هاي پيش در فصل تابستان نشان مي‌دهد كه در اغلب مناطق شهري به ويژه در شهرهاي بزرگ، خيابان‌گردي و رفتن به پارك‌ها و مجموعه‌هاي تفريحي به عنوان يكي از راه‌هاي گذراندن اوقات فراغت است . در هر لحظه مي‌توان انتظار داشت كه هيجانات انباشته آنان تخليه شده و زمينه بروز هرگونه حادثه يا فعاليت مهار نشدني را فراهم آورد. 

وی خاطرنشان کرد:گذران اوقات فراغت افراد از طرفی با عوامل فردی چون ارزشها و نگرشهاو پایبندی به دین وازطرف دیگر با شرایط خانوادگی و پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده وشبکه روابط اجتماعی آنان ارتباط دارد.لذا دردرجه اول بالا بردن میزان آگاهی واطلاعات والدین برای برقرار کردن ارتباط دوستانه و صحیح با نوجوانان و جوانان بطوریکه والدین خود را دوست خود بدانند و بتوانند در زمان مواجهه با مشکلات به راحتی مسائل و مشکلات خود را با آنها در میان بگذرانند، بسیار ضروری است. 

در پایان لازم به ذکر است ، برای تحقق این هدف والدین می توانند از طریق رسانه های جمعی، دوره های آموزشی، مطالعه در شیوه های تربیتی و مشاوره با روانشناسان و کارشناسان مربوطه، در جهت تربیت شایسته فرزندان خود و پربار کردن اوقات و فعالیت های روزمره آنان گام های موثری بردارند.گزارش از نزاکت الهیاری