آیه 6 سوره حجرات
یآ أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِن جَآءَکمْ فَاسِقٌ بِنَبِإٍ فَتَبَینُواْ أَن تُصِیبُواْ قَوْماً بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُواْ عَلَی مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ
ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! اگر فاسقی برای شما خبری مهم آورد تحقیق کنید، مبادا (از روی زودباوری و شتاب‌زدگی تصمیم بگیرید و) ناآگاهانه به گروهی آسیب رسانید، سپس از کردهٔ خود پشیمان شوید.
* بر اساس روایات متعدّد از طرق شیعه و سنّی، این آیه درباره ولیدبن عقبه نازل شده است. زیرا پیامبر او را برای جمع‌آوری زکات از قبیله بنی مصطلق اعزام داشت، امّا از آنجا که میان او و این قبیله در دوران جاهلیت، خصومتی شدید بود، هنگامی که اهل قبیله به استقبال او می‌آمدند، گمان کرد که به قصد کشتن او آمده‌اند. لذا جلوتر نرفت و نزد پیامبر بازگشت و خبر داد که مردم از پرداخت زکات خودداری کرده‌اند. پیامبر از این خبر ناراحت شد و تصمیم گرفت آنان را گوشمالی دهد. آیه فوق نازل شد و در مورد خبر فاسق دستور تحقیق داد.
افراد مؤمن باید اهل تحقیق و بررسی باشند، نه افرادی زودباور و سطحی‌نگر. «یا ای‌ها الّذین آمنوا... فتبینوا»
* همهٔ اصحاب پیامبر عادل نبوده‌اند، بلکه در میان آنان افراد فاسق و منافق نیز بوده‌اند. «ان جاءکم فاسق»
* افشاگری و رسوا کردن افرادی که کارشان سبب فتنه است، مانعی ندارد.
«ان جاءکم فاسق»
* زمینه فتنه دو چیز است: تلاش فاسق، زودباوری مؤمن. «الذین آمنوا ان جائکم فاسق... فتبینوا»
* اصل در اسلام، اعتماد به مردم است، امّا حساب کسی که فسق او بر همه روشن شد، از افراد عادّی جداست. «ان جاءکم فاسق... فتبینوا»
* افراد فاسق، در صدد ترویج اخبار دروغ و نوعی شایعه پراکنی هستند. «جائکم فاسق بنبأ»
* ایمان، با خوش‌باوری سازگار نیست. «آمنوا...فتبینوا»
* تحقیق وبررسی را به تأخیر نیندازید. «فَتبینوا» (حرف «فاء» نشانهٔ اقدام سریع است)
* گاهی فاسق راست می‌گوید، بنابراین نباید همه جا سخن او را تکذیب کرد، بلکه باید تحقیق شود. «فتبینوا»
* جامعه اسلامی، در معرض تهاجم خبری است و مردم باید هوشیار باشند. «ان جائکم... فتبینوا»
* در مدیریت، باید علاج واقعه را قبل از وقوع کرد. ابتدا تحقیق و سپس اقدام کنیم. «فتبینوا ان تصیبوا قوماً بجهالة»
* بیان فلسفه و رمز و راز احکام الهی، انگیزهٔ مردم را برای انجام دستورات زیاد می‌کند. (فلسفه تحقیق، دوری از ایجاد فتنه است.) «فتبینوا ان تصیبوا»
* یکی از اهداف خبرگزاری‌های فاسق، ایجاد فتنه و بهم زدن امنیت نظام است. «ان تصیبوا قوماً بجهالة»
* اقدام بر اساس یک گزارش بررسی نشده، می‌تواند جامعه‌ای را به نابودی بکشاند. «ان تصیبوا قوماً»
* اقدام عجولانه و بدون بررسی و تحقیق، نوعی جهالت است. «بجهالة»
* عمل به دستورات الهی، مانع پشیمانی است. تحقیق کنیم تا مبادا پشیمان شویم. «فتبینوا... نادمین»
* پایان کار نسنجیده، پشیمانی است. «نادمین»
برای مشاهده مجله شبانه اینجا کلیک کنید