به گزارش
گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران، در خصوص معاملات انلاین، بورس اوراق بهادار ايران با سابقه 41 سالهاي كه دارد، تاكنون نتوانسته است شاهد معاملات الكترونيكي سهام به مانند بيشتر بورس‌هاي دنيا باشد.
رفع اين خلاء در شرايطي طي سالهاي اخير مورد توجه اكيد مسوولان بازار سرمايه قرار‌گرفته و يكي از آرزوهاي ديرينه سهامداران و سرمايه‌گذاران ايراني و خارجي استفاده از مزيت‌هاي خريد و فروش اينترنتي سهام بدون حضور فيزيكي و خلاصي از معاملات سنتي سهام بوده و هست.
فعالان و مسوولان اوليه و قديمي بازار سهام كشور از 15 بهمن 1346 با تخته سياه و دفتر و دستك و چرتكه اقدام به خريد و فروش سهام محدود حداكثر 102 شركت تا سال 1357 مي‌كردند، اما بعد از راه‌اندازي دوباره بازار سهام در سال 69، چند سال طول كشيد تا اولين دبير كل سازمان بورس در دوران بعد از انقلاب، نرم‌افزار تحت سيستم «داس» را از كانادا خريداري و در تالار حافظ نصب كند.
اين سيستم كه مشكلات عديده و محدوديت‌هاي زيادي را براي كارگزاران و سهامداران محدود و حداكثر 5/1ميليون نفري ايجاد كرده بود و يكي از موانع اصلي در توسعه بازار سهام (علاوه بر تك محصولي بودن آن و موارد متعدد ديگر)، نبود سيستم جامع و به روز با فناوري پيشرفته و بهره‌مندي از قابليت‌هاي سامانه نوين و الكترونيكي و استفاده از اينترنت براي معاملات مستقيم بود.
بر طرف كردن اين خلاء نيز 11 سال طول كشيد تا اينكه از آذرماه سال گذشته سيستم جديد معاملات موسوم به «جم» توسط مديران بازار سرمايه تهيه و به‌كار‌گرفته شد تا زمينه اصلي معاملات الكترونيكي سهام و گسترش بازار فراهم شود. اين سيستم با وجود برخي ايرادات با رضايت كارگزاران و سهامداران مواجه شده كه مديران سازمان بورس و اوراق بهادار از چند سال گذشته در تكاپوي راه‌اندازي خريد و فروش اينترنتي و مستقيم سهام هستند.
به اين منظور مديران و كارشناسان سازمان سفرهاي چندين باره‌اي به كشورهايي چون مالزي، اندونزي، چين، هنگ كنگ، برزيل، فرانسه و غيره انجام داده تا با كسب تجربه از بورس‌هاي ديگر زمينه تحقق آرزوي ديرينه خريد و فروش اينترنتي فراهم شود.
در اين ميان علي صالح آبادي رييس سازمان بورس و اوراق بهادار يكي از برنامه‌هاي اصلي و مهم سال جاري بازار سرمايه را به‌كارگيري روش جديد معاملات اعلام كرده بود. حال در شرايطي كه كمتر از دو ماه به پايان سال باقي‌مانده، وي جزئيات معاملات مستقيم و الكترونيكي سهام را اعلام كرده كه در اين گفت‌وگو مي‌خوانيد.
* نقش كارگزار در چرخه آنلاين تريدينگيكي از اهداف اصلي شما و سازمان بورس و اوراق بهادار به‌كارگيري امكانات بسيار كاربردي فضاي مجازي اينترنت و وب در خريد و فروش سهام معاملات الكترونيكي بوده است.پيش از اين هم اعلام كرده بوديد سيستم داد و ستد مستقيم و اينترنتي سهام تا پايان سال نهايي خواهد شد. در اين رابطه چه اقداماتي انجام شده و اين هدف در چه مرحله‌اي قرار دارد؟
بر اساس تفاهم نامه‌هايي با برخي بورس‌هاي دنيا، خوشبختانه سيستم on line tarding نهايي شده و از تجربه ديگر بورس‌ها در راه‌اندازي خريد و فروش اينترنتي سهام در ايران به طور كامل استفاده شد. در اين خصوص چند همكار فني سازمان بورس و شركت مديريت فناوري با حضور در بورس مالزي از نزديك تمام امكانات سخت‌افزاري و نرم‌افزاري آن را ديدند و استفاده كردند.
* بورس مالزي چه مدت از رويه معاملات مستقيم و اينترنتي سهام بهره مي‌برد؟چند مدتي است كه بورس مالزي از آخرين فناوري‌ها استفاده مي‌كند. ما هم از مدت‌ها پيش مطالعات و بررسي‌هاي همه جانبه‌اي را انجام داده بوديم و از اين اطلاعات بورس مالزي بهره برديم.
* بررسي‌هاي شما از چه سالي بود؟به دليل تحت «داس» بودن سيستم معاملات قبلي، امكان استفاده از اينترنت وجود نداشت. اما يكي از قابليت‌هاي نرم‌افزار جديد معاملات كه تحت ويندوز است، همين آنلاين تريدينگ است.
* آنلاين تريدينگ چه فرقي با اينترنت تريدينگ دارد؟در معاملات اينترنتي سهام كه هم‌اكنون توسط چندين شركت كارگزاري انجام مي‌شود، سهامداران سفارش خريد و فروش سهام را از طريق سايت كارگزار مربوطه ارسال مي‌كنند. كارگزار هم آن سفارش را به صورت دستي برداشته و آن را در سيستم معاملات وارد مي‌كند. علاوه بر اين هم‌اكنون مراجعه حضوري و تلفني نيز مورد استفاده سهامداران قرار دارد. اين در حالي است كه به جاي مراجعه حضوري يا تلفني يا سفارش اينترنتي، در رويه جديد و معاملات اينترنتي سهامدار مي‌تواند خود شخصا از طريق اينترنت اقدام به خريدو فروش مستقيم سهام كند. در اين حالت كه همان روش آنلاين تريدينگ است، كارگزار از چرخه معاملات حذف مي‌شود و سهامداران به نوعي كارگزار خود است. چرا كه بلافاصله و بعد از ارائه سفارش شاهد انجام سفارش خود مي‌شود. اين يعني آنلاين تريدينگ.
* عبور سفارش‌هاي الكترونيكي از دو كانالاين ظاهر قضيه است. زيرا سهامداران براي معاملات مستقيم اينترنتي بايد از اعتبار كافي نزد كارگزار برخوردار بوده و بايد مراحلي را به صورت مجازي در فضاي وب بگذرانند.
بله، درست است. اين روش چند نكته دارد. اول اينكه به دليل نامشخص بودن مكان و ماهيت سهامدار، سفارش‌دهنده بايد كسي باشد كه تسويه معاملات را تضمين كند. آن شخص هم كسي جز كارگزار نيست. بنابراين تمام سفارش‌هاي ارسالي بايد از كانال الكترونيكي و نه فيزيكي كارگزار رد شوند. در اين فرآيند ابتدا موجودي حساب سهامدار توسط كارگزار بررسي مي‌شود. زيرا بر اساس قانون، مسووليت معاملات سهام شركت‌هاي بورسي به صراحت به عهده كارگزار بوده و بايد تسويه كند. بنابراين كارگزار قابل حذف نيست و بايد حتما وجود داشته باشد اما از فعاليت فيزيكي‌اش كاسته مي‌شود. علاوه بر اين كارگزار بايد نسبت به حذف ويروس‌هاي احتمالي كه در جريان ورود سفارش‌ها ممكن است باشد، اقدام كند. از سوي ديگر ممكن است آيين‌نامه‌اي براي سفارش سهام تهيه و مثلا گفته شود كه بيش از 100هزار سهم شركتي قابل سفارش خريد و فروش اينترنتي نيست. چنين مواردي نيز بايد توسط كارگزار بررسي شود.
* آيا رعايت دامنه نوسان قيمت هر سهم هم بايد بررسي شود؟خير، اين متغير در بطن سيستم معاملات وجود داشته و كسي نمي‌تواند كمتر يا بيشتر از دامنه نوسان تعيين شده معمول اقدام به معامله سهمي كند. بعد از رد شدن سفارش خريد يا فروش سهام از ورودي كارگزار و قبل از ورود سفارش به هسته اصلي معاملات، دروازه ديگري هم براي كنترل بيشتر از سوي شركت مديريت فناوري شركت بورس تهران تعبيه مي‌شود. مانند ورودي‌هاي فرودگاه كه مسافرين در دو جا كنترل مي‌شوند.
* در اين مرحله چه مواردي بررسي مي‌شوند؟اينكه قواعد و مقررات رعايت شده باشند و سفارش‌هاي وارده داراي ويروس نباشند.
اين دروازه‌ها به صورت الكترونيكي بوده و اگر سفارش مشكلي نداشته باشد سهامداران به هيچ وجه متوجه موانع نمي‌شوند. ولي اگر ايرادي داشته باشد، سيستم به طور خودكار هشدار مي‌دهد.
براي به‌كارگيري مستقيم خريد و فروش آنلاين تريدينگ يا همان معاملات مستقيم و الكترونيكي سهام چه اقداماتي بايد توسط كارگزاران سازمان بورس انجام شود يا شده است؟
كانال الكترونيكي كارگزاران توسط شركت‌هاي نرم‌افزاري شامل شركت‌هاي رايان هم‌افزا، تدبير، فريوران و صحرا نوشته مي‌شد. براي ارتباط درگاه‌هاي كارگزاران و بورس نيز بايد زبان واحدي باشد كه شامل يكي از دو پروتكل M.M.T.P يا FIX است. فعلا از پروتكل M.M.T.P استفاده كرده‌ايم اما از پروتكل FIX (كه آماده است) هم كه زباني بين‌المللي است مي‌توان براي ارتباط بورس ايران با ديگر بورس‌ها بهره‌گرفت. اين در حالي است كه بعد از مشخص شدن مراحل دريافت مدارك و ساختار منطقي فعاليت‌ها، شركت‌هاي نرم‌افزاري دعوت و مستندات برنامه در اختيار آنها گذاشته شد تا در طراحي نرم‌افزار كارگزاران به‌كار‌گرفته شود. هم‌اكنون اين نرم‌افزار واسط نوشته شده و عمده نرم‌افزار شركت مديريت فناوري بورس تهران نيز تهيه و تكميل شده است.
* آزمايش مدام سيستم خريد و فروش الكترونيكي سهاميعني هم‌اكنون سيستم خريد و فروش مستقيم و الكترونيكي سهام آماده است؟
بله، نام كاربري و رمز استفاده از اين سيستم به 4 شركت نرم‌افزاري داده شده تا به طور آزمايشي سفارش‌ها وارد سيستم شوند. از طرف ديگر يك «سرور» مستقل هم خريداري و به سيستم آزمايشي متصل شده تا مشكلات احتمالي مشخص و برطرف شود. اين در حالي است كه در مرحله آزمايشي، تاكنون مشكلي وجود نداشته اما با اين حال قرار است آزمايش‌ها تا پايان سال نيز ادامه داشته باشد.
با اين اوصاف مي‌توان انتظار داشت از اوايل سال 89 سيستم معاملات الكترونيكي سهام فعاليت واقعي خود را آغاز كند؟
بله، از ابتداي فروردين ماه اجازه خواهيم داد سفارش‌هاي اندك به صورت واقعي وارد سامانه معاملاتي شود. البته در مرحله اول سهام چند شركت به صورت آنلاين تريدينگ معامله خواهند شد. ذكر اين نكته نيز ضروري است كه به مانند بورس‌هاي ديگر ممكن است اختلالاتي وجود داشته باشد كه در حوزه IT (فناوري اطلاعات) امري طبيعي تلقي مي‌شود.
همزمان با نهادينه شدن معاملات الكترونيكي سهام، آيا رويه‌هاي سنتي خريد و فروش سهام محفوظ خواهد بود؟
بله،گروهي از افراد هستند كه به دلايل مختلف نمي‌توانند از روش الكترونيكي خريد و فروش سهام استفاده كنند.
يكي از مباحث اساسي و فني معاملات الكترونيكي، موضوع امنيت و جلوگيري از نفوذ هكرها است.براي اين مساله چه تمهيدي انديشيده‌ايد؟
يكي از دلايلي كه براي به‌كارگيري از سيستم الكترونيكي معاملات زمان صرف شده، همين موضوع امنيت بود تا از حداكثر امنيت ممكن استفاده شود.
* امكان كاهش كارمزد كارگزاراندر معاملات الكترونيكي سهام ديگر بورس‌ها، كارمزد معاملات نسبت به روش سنتي كمتر است. آيا با به‌كارگيري سيستم معاملات آن تريدينگ در بورس ايران از كارمزد كنوني كارگزاران (خريد نيم‌درصد و فروش 1.5 درصد ارزش سهام) نيز كاسته خواهد شد؟
كارمزد كارگزاران هم‌اكنون داراي سقف است. بنابراين كارگزاران در چارچوب سقف تعيين شده مي‌توانند تخفيف‌هايي را براي سرمايه‌گذاران اعمال كنند. براين اساس و با توجه به تغيير ماهيت معاملات، مشتريان و كارگزاران مي‌توانند مذاكراتي در اين باره داشته باشند.
انتهای پیام/