آمار حاکی از این است که سالانه بیش از 50 ميليارد نخ سيگار در ايران دود مي‌شود که 12 ميليارد آن سيگار داخلي است و بقيه وارداتي و قاچاق است. همچنین، سالانه 80 هزار نفر بر اثر مصرف سیگار، جان خود را از دست می دهند و 160 هزار نفر نیز دچار بيماريهاي مزمن مي شوند.
گفته می شود 5 برابر آنچه هر سال صرف خريد سيگار مي‌شود، براي درمان بيماريها و عوارض ناشي از آن در كشور هزينه مي‌شود.
بر اساس قانون جامع مبارزه با دخانيات، عرضه سيگار به افراد زير 18 سال و فروش سيگار نخي به كلي ممنوع است و حتي در اين قانون به صراحت آمده كه صدا و سيما نيز بايد از هر گونه تبليغ مستقيم و غير مستقيم مواد دخاني مانند نمايش آن در فيلمها و سريالها بپرهيزد. از سوی دیگر در سالهاي اخير شاهد افزايش مصرف قليان در جامعه به خصوص در بين جوانان هستيم، حدود 40 درصد كساني كه سيگار را كنار گذشته‌اند به مصرف قليان رو آورده‌اند، در حالي كه عوارض مصرف هر بار قليان معادل 40 نخ سيگار است. در حالی که قانون، عرضه هر گونه مواد دخاني از جمله قليان را در اماكن عمومي ممنوع كرده است.
پول سیگار برابر با اعتبار طرح تحول نظام سلامت
دکتر کاظم ندافی رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با اشاره به مصرف سالانه 50 میلیارد نخ سیگار در کشور، عنوان داشته است که هزینه مصرف این تعداد سیگار معادل 10 هزار میلیارد تومان پولی است که دولت امسال جهت طرح تحول سلامت اختصاص داده است.
وی با اشاره به گزارش اخیر سازمان جهانی بهداشت منطقه مدیترانه شرقی ادامه داد: بر اساس این گزارش، در صورتی که مصرف مواد دخانی با روند فعلی ادامه یابد، مصر، پاکستان و ایران در 40 سال آینده کانون توسعه مصرف دخانیات قلمداد خواهند شد. قلیان نیز در منطقه مدیترانه شرقی بخش عمده‌ای از بازار مواد دخانی را اشغال کرده است.
ندافی با انتقاد از قیمت پایین سیگار افزود: منطقه مدیترانه شرقی از لحاظ پایین بودن قیمت سیگار دومین رتبه را در دنیا دارد. همچنین منطقه مدیترانه شرقی در رده سوم کمترین مالیات اخذ شده بر دخانیات است. این در حالی است که با افزایش 50 درصدی مالیات بر دخانیات 3.5 میلیون نفر کمتر مواد دخانی مصرف می‌کنند. همچنین 875 هزار نفر نیز کمتر جان خود را به دلیل بیماریهای ناشی از استعمال دخانیات از دست می‌دهند. بنابراین بسیار مهم است که بتوانیم روند فعلی افزایش مصرف مواد دخانی به ویژه قلیان را کاهش دهیم.
روند رو به افزایش مصرف قلیان
وی ضمن هشدار نسبت به روند افزایشی مصرف قلیان افزود: به طور متوسط روزانه 3.5 درصد مصرف قلیان در کشور گزارش شده است که این مصرف در مردان از شیوع 4.7 درصدی و در زنان از شیوع 2.3 درصدی برخوردار است و روند مصرف قلیان در زنان نگران کننده تر از مردان است. تمایل جوانان و مردم به مصرف محصولات دخانی غیرسیگار نگران کننده است باید با اجرای دقیق قانون بر این چالش غلبه کنیم و بتوانیم وضعیت بهتری را در کشور رقم بزنیم.
ندافی مالیات پایین بر محصولات دخانی را از چالشهای کشور در زمینه کنترل و مبارزه با دخانیات خواند و افزود: در این زمینه به طور جدی با سازمان امور مالیاتی وارد بحث شده‌ایم. امیدواریم مالیات بر محصولات دخانی در قوانین بودجه سالیانه و همچنین قوانین جدید مجلس مطرح شود.
رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت همچنین نسبت به تشدید جرایم تخلفات عرضه سیگار هشدار داد و گفت: عرضه محصولات دخانی باید در جاهایی صورت گیرد که دارای پروانه هستند. عرضه قلیان نیز طبق قانون در اماکن عمومی ممنوع شده است اما در حال حاضر در اجرای این قوانین چالش داریم. اجرای این قانون مستلزم همکاری نزدیک دادگستری، نیروی انتظامی و وزارت صنعت، معدن و تجارت است، به این منظور باید زمینه لازم در ستاد کشوری کنترل دخانیات فراهم شود. به این ترتیب مرحله جدیدی از اجرای ممنوعیت‌ها را در کشور خواهیم داشت.
وی در این باره ادامه داد: با تصویب هیئت دولت جرایم مربوط به کنترل دخانیات افزایش یافته است و اکنون جرایم بازدارنده‌ای برای این موضوع در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال عرضه مواد دخانی توسط افراد زیر 18 سال یا به افراد زیر 18 سال جرم است. این جرایم بازدارنده 4.3 برابر شده است و در برخی موارد حتی تا 20 میلیون تومان هم جریمه در نظر گرفته شده است که حتما بازدارنده خواهد بود چرا که افرادی که با سلامت مردم بازی می‌کنند مستحق چنین جرایمی هستند.
ندافی بر لزوم تعیین عوامل مجاز عرضه محصولات دخانی توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت تاکید کرد و گفت: پس از تعیین عوامل مجاز می‌توان با متخلفان به صورت جدی و با صلابت برخورد کرد. در مورد عرضه کنندگان قلیان نیز باید بگویم که در حال حاضر نیز عرضه قلیان غیرمجاز است و باید با آن برخورد شود.
مرگ زودهنگام سیگاریها
دكتر شهرام رفيعي فر سرپرست دفتر آموزش و ارتقاي سلامت وزارت بهداشت با بیان این مطلب که 90 درصد نيكوتين تنباكوي دود شده در پوست و مو افراد و در اجسام رسوب مي كند، سموم ناشي از سوخت انواع دخانيات كه به صورت دود در هوا ديده نمي شود را دود دست سوم دخانيات عنوان كرد و گفت: اثرات اين دود بسيار آسيب رسان و خطرناك است و تا ماهها پايدار و تاثير گذار بوده و به ديوار، سطوح، وسايل نرم درون خانه مانند فرش، بالش و مبلمان نيز مي تواند رسوب كند.
سرپرست دفتر آموزش و ارتقاي سلامت وزارت بهداشت در ادامه افزود: از آنجا كه كودكان زمان بيشتري را در منزل سپري مي كنند بيشتر در معرض تماس با دود دست سوم و خطرات آن است.
وي یادآور شد: استعمال دخانيات نه تنها سلامت فرد سيگاري را به خطر مي اندازد بلکه سلامت اطرافيان فرد سيگاري كه در معرض تماس با دود دست دوم هستند نيز تحت تاثير اين دود قرار مي گيرد و موجب ابتلا به بيماريهاي جدي و كشنده در كودكان و بزرگسالان در دراز مدت خواهد شد.
رفيعي فر ضمن اشاره به مرگ سالانه 6 ميليون نفر در دنيا بر اثر استعمال دخانيات گفت: در حال حاضر سه چهارم اين مرگها در مردان اتفاق مي افتد و 600 هزار مورد از اين مرگها مربوط به افراد غير سيگاري است كه با دود دست دوم يا دود تحميلي ناشي از مصرف دخانيات توسط ديگران مواجه اه دارند.
وي ادامه داد: 3 نفر از هر 4 نفر که دخانیات مصرف می کنند، سیگار کشیدن را ادامه می دهند و نيمي از تمام سيگاري هايي كه بطور طولاني مدت استعمال دخانيات را ادامه مي دهند در نهايت به دلیل مصرف دخانيات فوت می شوند كه نيمي از اين مرگها در سالهاي ميانه عمر بين 45 تا 54 سالگي اتفاق مي افتد.
سرپرست دفتر آموزش و ارتقاي سلامت وزارت بهداشت، شروع استعمال دخانيات 90 درصد از افراد سيگاري را از سنين نوجواني عنوان كرد و گفت: 9 نفر از هر 10 سيگاري، استعمال دخانيات را از سن 18 سالگي شروع كرده اند و 99 درصد از سن 26 سالگي استعمال دخانيات را شروع كرده اند.
بیماریهای کشنده سیگار
استعمال دخانیات عامل بروز یا تشدید کننده بسیاری از بیماریهای مرتبط از جمله سرطانهای ریه، حفره دهان، حنجره، بیماریهای قلبی و عروقی ، کاتاراکت ، از دست دادن موها ، ضایعات شنوایی ، پوکی استخوان ، فساد دندانها و... است. در جمعیتهایی که استعمال دخانیات در چند دهه اخیر امری متداول می باشد . 90 درصد سرطان ریه ، 15 تا 20 درصد سایر سرطانها ، 75 درصد برونشیت مزمن و آمفیزم و 25 درصد مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلبی و عروقی در سنین 35 تا 69 سال ، ناشی از مصرف دخانیات بوده است.
اثرات استنشاق تحمیلی دود سیگار نیز کمتر از عوارض ناشی از استعمال دخانیات نیست. دانشمندان بر این عقیده اند که دود محیطی از نقطه نظر سلامت هیچ آستانه مجازی ندارد، چرا که نه دستگاههای تهویه و نه تمهید جداسازی مکانهای استعمال دخانیات هیچکدام بطور کامل هوایی پاک و عاری از آلاینده را فراهم نمی آورند ، بنابراین بهترین راه محافظت از آن قرار نگرفتن در معرض استنشاق تحمیلی دود سیگار است در حالیکه طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت بیش از 40 درصد افراد و تعداد 700 میلیون کودک یا به عبارتی نیمی از کودکان در معرض استنشاق تحمیلی دود سیگار هستند.