شاهین آخوندزاده در این گفت‌وگو به خروج نخبگان از کشور، حقوق کم و زندگی زیر خط فقر رزیدنت‌ها در ایران، هدر رفتن بودجه پژوهشی کشور در موازی کاری‌ها، چرایی عدم ابداع دارو در کشور و کاهش رشد علمی کشور در سال 2013 اشاره داشت.
این تحولی که 10 هزار میلیارد تومان در نظام سلامت ایجاد خواهد کرد به چه صورت است؟
آخوندزاده: در بیمارستان‌های ما دانشجویانی هستند که بعد از قبولی در یک آزمون سخت، مشغول گذراندن دوران دستیاری خود هستند. این دانشجویان تمام خدمات یک پزشک متخصص را ارائه می‌کنند، شیف شب می‌ایستند اما در نهایت ماهی 500 هزار تومان حقوق می‌گیرند. این حقوق در آمریکا 4 هزار دلار است. یعنی حقوقی که می‌تواند تشکیل خانواده بدهد و وسایل رفاهی را برای خانواده خود فراهم کند. آیا فردی حاضر است 15 روز بی‌خوابی بکشد تنها برای ماهی 500 هزار تومان؟
مردم ما آن 200 پزشک تاپ را می‌بینند که درآمدهای چند صد میلیونی دارند. ما باید پزشک را با مناعت طبع تربیت کنیم با فقر نمی‌توان پزشک تربیت کرد. مدیر بیمارستان روزبه یکبار به من گفت که در بیمارستان «اَنترن»ی داریم که غذای ظهر را داخل کیسه فریزر می‌ریزد و با خود می‌برد. زمانی که با این انترن صحبت کردم گفت من متأهل هستم و حقوقم کفاف زندگیم را نمی‌دهد، برای همین ناهار خود را برای شام همسرم می‌برم.
با این سیستم نمی‌توان پزشک خوب تربیت کرد. بعد نگاه کنید که به کارگر ساده تولید کننده پراید حقوق یک میلیون تومانی داده می‌شد اما به پزشک آینده ما با خدمات آنچنانی 200 تا 500 هزار تومان پرداخت می‌شود، پراید با این همه مشکلات کجا و خدمات پزشک کجا؟
البته این کمبودها دلیل نمی‌شود که طبیب به بیمار نرسد. پزشک وظیفه‌اش رسیدن و ارائه خدمت به بیمار است. و ما هم به خاطر آن باید از مردم عذرخواهی کنیم. اولین بار است که وزیری آمده و می‌گوید با اعتبار فعلی نمی‌توان خدمت رسانی کرد و نیاز به اعتبار بیشتری است.
چرا وزارت بهداشت کمی از بودجه خود را به بخش پژوهش اختصاص نمی‌دهد؟
آخوندزاده: من به عنوان یک ایرانی و استاد دانشگاه می‌گویم در شرایط فعلی بخش درمان بسیار مهمتر از پژوهش است. ما ابتدا باید درمان را درست کنیم و بعد آموزش و پژوهش. اما با توافق با وزیر قرار شده یک تا 3 درصد از اعتبارات دانشگاه‌ها به بخش پژوهش اختصاص یابد.
نقش شرکت‌های دانش بنیان وزارت بهداشت چیست؟
آخوندزاده: این شرکت‌ها کارشان این است که بر مبنای پژوهش تولید و خدمات ارائه کنند که این بسیار به رشد اقتصادی کمک می کند. امسال دولت حدود 600 میلیارد تومان برای این شرکت‌ها اختصاص داده شده است.
دستاوردهای این شرکت‌ها چیست؟
آخوندزاده: این شرکت‌ها با ساختن نمونه داخلی تجهیزات و داروها مانع خروج ارز از کشور می شوند. همینطور بخشی از دانشمندان و فارغ التحصیلان ما در این شرکت‌ها مشغول به کار می‌شوند، اشتغالزایی به معنای کلی هم از دیگر دستاوردهای این شرکت‌ها است. مهمترین دستاورد این شرکت‌ها شاید آن اعتماد به نفسی باشد که تولید و پژوهش به دانشمندان ما می‌دهد و با تحقق شعار ما می‌توانیم روحیه آنها را تقویت می‌کند.
مهمترین برنامه‌های معاونت تحقیقات و فناوری در سال جدید چیست؟
آخوندزاده: ما چند اقدام در دست اجرا داریم. یکی اینکه مطالعات کوهورت در سطح کشور انجام دهیم. این مطالعات اطلاعات خوبی از وضعیت سلامت در کشور ما می‌دهد. برای مثال، دکتر ملک‌زاده(معاون وزیر بهداشت) اولین مطالعه کوهورت را در استان گلستان انجام داده که یکی از نتایج این مطالعه مشخص کرد، برخلاف باور عموم مردم که مواد مخدر افیونی مانند تریاک را دوای پیشگیری برخی امراض مانند بیماری‌های قلبی و عروقی می دانند، تریاک چند برابر خطر بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان را بالا می‌برد.
در حقیقت این مطالعات می‌تواند نشان دهد که ما چه مشکلات بهداشتی داریم، چه اقداماتی باید انجام دهیم یا چه تغییراتی در سبک زندگی خود بدهیم. در مجموع امسال 5 مطالعه کوهورت صورت می‌گیرد که مقدمات آنها انجام شده و در دست اقدام هستند.
اقدام دوم توافقی است که با بنیاد ملی نخبگان انجام شده تا دوره پزشک محقق راه‌اندازی شود تا با ایجاد فرصت‌های تحقیقی و توجه به دانشمندانمان، مانع خروج آنها از کشور شویم.
این خروج نخبگان تا چه حد نگران کننده است؟
آخوندزاده: ما نیروی متخصص تربیت می‌کنیم، یک پزشک تاپ؛ مثلاً از 100 نفر برتر کنکور پزشکی 70 نفر اول به دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌آیند. متأسفانه بخش قابل توجهی از این افراد بعد از اینکه فارغ‌التحصیل شدند، کشور را ترک می‌کنند. سر خودمان را کلاه می‌گذاریم و می‌گوییم این مهاجرت در همه جای دنیا هست؛ من این حرف را قبول ندارم. مهاجرت 10 درصد نه اینکه 50 درصد. باز تأکید می کنم من این حرف را قبول ندارم.
ما باید شرایطی ایجاد کنیم که این نخبگان در کشور باقی بمانند. درسته که مهاجرت در همه جای دنیا هست اما نه در این حجم زیادی که از ایران خارج می‌شوند. ما داریم نیروی متخصص تربیت می‌کنیم اما وقتی زمان استفاده از این نیرو می‌رسد، کشورهای دیگر میوه آن را می‌چینند.
چند درصد نخبگان کشور را ترک می‌کنند؟ آیا این 50 درصد که می‌گویید مستند است؟
آخوندزاده: چون هیچ چیز مستندی وجود ندارد مشاهدات خودم را می‌گویم. من معاون پژوهشی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران هستم. من چون در کلاس درس با آنها مواجه می‌شوم نگاه می‌کنم می‌بینم که از 10 دانشجوی برتر، در 2 سال اول 5 یا 6 نفر آنها از کشور رفته‌اند. و این یعنی بالای 50 درصد.
این برای ما عذاب است. مثل اینکه بچه مان را داریم از دست می‌دهیم. ما باید شرایطی ایجاد کنیم که این افراد انگیزه در ایران ماندن را داشته باشند.