جمهورى اسلامى ايران و تركمنستان داراى مرزى مشترك به طول بيش از ١٠٠٠ كيلومتر هستند. از زمان استقلال كشور تركمنستان از اتحاد جماهير شوروى سابق در سال ١٩٩١ ميلادى، هر دو كشور روابط خوبى با يكديگر برقرار كرده اند. ترکمنستان به دنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در 27 اکتبر سال 1991 میلادی استقلال خود را بدست آورد و در آن سال مرحوم "صفرمراد نیازوف" به عنوان اولین رئیس جمهور اسبق این کشور برگزیده شد.
قربانقلی بردیمحمداف" رئیس جمهور فعلی ترکمنستان از سال 2007 میلادی در پی درگذشت نیازف، از طریق برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، رهبری این کشور آسیای مرکزی را بر عهده گرفت.
ايران اولين كشورى است كه تركمنستان را پس از استقلالش به رسميت شناخت. از آن زمان تا كنون هر دو طرف با برقرارى روابطى بسيار خوب، در زمينه‌هاى اقتصادى، حمل و نقل، توسعه زيرساخت‌ها و بخش‌هاى انرژى به همكارى نزديك پرداخته‌اند.
ترکمنستان در فهرست چهار کشور بزرگ تولید کننده گاز طبیعی و چهار کشور تولید کننده نفت در اتحاد شوروی سابق قرار دارد. ذخاير اثبات شده نفت و گاز این کشور ۲۰۰۰ میلیارد متر مکعب گاز و ۵۴۶ میلیون بشکه نفت است. بیشتر ذخایر نفتی کشور در غرب ترکمنستان از جمله در پهنه دریای خزر متمرکز شده‌است. ذخایر گاز طبیعی تقریباً در سراسر خاک اين كشور پراکنده است.
ترکمنستان اقتصادی رو به رشد دارد و با توجه به منابع سرشار نفت و گاز و پنبه از طریق سرمایه‌گذاری مشترک صنایع پایین دست را گسترش داده و جزء معدود کشورهایی است که فراورده‌های نفتی صادر می‌کند. اين كشور با فراوری محصول پنبه و با اتکا به نیروی کار خود صنایع فعال نساجی پیشرفته‌ای دارد که از بازار فروش بالایی در سطح جهان برخوردار بوده و با فروش سالانه مقدار زیادی گاز به کشورهایی چون اوکراین و روسیه و چند کشور دیگر از جمله ایران، اقدام به کسب درآمدهايى سرشار می‌کند.
*** پروژه های مشترک ایران- ترکمنستان
پس از روسيه، بالاترين حجم مبادلات اقتصادى جمهورى اسلامى ايران با كشور تركمنستان صورت مى گيرد. انجام پروژه هاى خط آهن تاجان- مشهد- سرخس، خط لوله گاز ١٣٩ ميليون دلارى كورپجه-كردكوى در غرب تركمنستان و سد دوستى در جنوب تركمنستان با هزينه اى بالغ بر ١٦٩ ميليون دلار با سرمايه گذارى مشترك ايران و تركمنستان محقق شده است. خط انتقال برق على آباد- بالكان آباد و پروژه هايى ديگر همچون برنامه توسعه ارتباطات فيبر نورى، ساخت مخازن نفت در مرو و يك پالايشگاه در تركمن باشى، احداث ترمينال هاى گاز مايع و بزرگراه چند نمونه از روابط دو جانبه در حال گسترش ميان اين دو كشور به حساب مى آيد. از سال ٢٠٠٩ ميلادى، با كمك جمهورى اسلامى ايران، حدود يكصد پروژه صنعتى در تركمنستان اجرا شده و يا در حال انجام است.
صادرات تركمنستان به ايران در شش ماهه اول سال ٢٠٠٧ ميلادى ٤٢ درصد افزايش داشته است. صادرات عمده اين كشور به ايران گاز طبيعى، نفت و محصولات پتروشيمى و پارچه را شامل مى شود. تركمنستان در سال ٢٠١٠ ميلادى ٨ ميليارد متر مكعب گاز به ايران صادر كرده كه اين رقم در سال ٢٠٠٥ ميلادى ٥/٨ ميليارد متر مكعب بوده است. در حال حاضر معمولا ٥ درصد از نياز ايران به گاز از طريق تركمنستان تامين مى شود. دو كشور با افتتاح خط لوله دولت آباد-سرخس-خانگيران در سال ٢٠١٠ ميلادى صادرات گاز طبيعى به ايران را سالانه ٢٠ ميليارد متر مكعب افزايش داده اند.
خط آهن قزاقستان-تركمنستان-ايران بخشى از كريدور حمل و نقل شمال به جنوب است. طول اين خط آهن حدود ۹۱۰ کیلومتر است که تقريبا ۷۰۰ کیلومتر آن از داخل خاک ترکمنستان، ۸۲ کیلومتر آن در ایران و ۱۲۰ کیلومتر باقی مانده در خاک قزاقستان می‌گذرد. اين خط ارتباطى اوزن در قزاقستان را به بركت-اترك در تركمنستان متصل نموده و در گرگان در استان گلستان به پايان مى رسد. در ايران اما اين خط آهن با اتصال به شبكه ملى راه خود را تا بنادر خليج فارس ادادمه مى‌دهد.
موافقتنامه نخست احداث خط آهن قزاقستان–ترکمنستان–ایران در اردیبهشت ۱۳۸۶ در شهر "ترکمن‌باشی" بین رؤسای‌جمهوری ترکمنستان و قزاقستان به امضا رسید و در ادامه بیانیه مشترکی از سوی رؤسای‌جمهوری سه کشور ایران، ترکمنستان و قزاقستان در حاشیه اجلاس رؤسای‌جمهور کشورهای ساحلی دریای خزر (مهر ۱۳۸۶ در تهران)، صادر شد و در واقع موافقتنامه نهایی احداث این مسیر ریلی تثبیت گردید.
سرمايه ٦٢٠ ميليون دلارى اين پروژه توسط دولت هاى اين سه كشور تامين شده است. قرار است اين خط آهن در اكتبر ٢٠١٤ ميلادى به صورت رسمى افتتاح گردد.
*** سفر هيئت تركمنستان به تهران
در ماه فوريه گذشته هيئتى از تركمنستان به همراه وزير خارجه اين كشور به منظور انجام ديدارى دو روزه وارد به تهران سفر كردند. در اين سفر نمايندگانى از نظام بانكى تركمنستان و بخش انرژى اين كشور "رشيد مردوف"، وزير خارجه، را همراهى مى‌كردند.
در خلال اين سفر، "مردوف" چندين نشست با مقامات ارشد ايران از جمله دكتر حسن روحانى، رييس جمهور، و محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه ايران انجام داد.
به عنوان بخشى از اين سفر مردوف در ديدار با همتاى خود آقاى ظريف گفت كه خط آهن قزاقستان-تركمنستان-ايران به زودى كامل شده و عمليلاتى خواهد شد.
در جريان يك نشست خبرى، مردوف روابط كشورش با ايران را افتخارى براى تركمنستان توصيف كرد. در مقابل نيز محمد جواد ظريف با اشاره به پروژه هاى مشترك دو كشور خاطرنشان كرد كه چشم انداز آينده ايران و تركمنستان بسيار درخشان است.
رياست جمهورى اسلامى ايران، دكتر حسن روحانى نيز در جريان ديدار با وزير خارجه تركمنستان منطقه درياى خزر را مامن صلح، امنيت و همكارى خواند.
وى افزود: ارتقا روابط با تركمنستان براى ايران از اهميت بسيار بالايى برخوردار است. تهران آماده ارايه خدمات فنى و مهندسى به عشق آباد است.
دكتر روحانى بيان داشت كه دولت هاى منطقه درياى خزر بايد همكارى در زمينه هاى مختلف از جمله محيط زيست، دريا، اكو سيستم، خطوط كشتيرانى و تامين امنيت و ثبات را نيز تسهيل كنند.
مردوف درباره اين ديدار گفت: ما مذاكرات خوبى در زمينه هاى انرژى، سوآپ برق، راه آهن و نظام بانكى با ايران داشتيم.
تركمنستان به صورت رسمى از ايران خواسته تا از طريق اين كشور ٨٠٠ كيلووات ساعت برق مازاد خود را به آنكارا در تركيه ترانزيت كند. اما ايران هنوز پاسخى به اين درخواست نداده است.
به گفته مردوف، در سال ٢١٠٣ ميلادى تركمنستان بيش از ١/٥ ميليارد كيلووات ساعت برق به ايران صادر كرده است. وى همچنين با وزير صنعت، معدن و تجارت ايران ديدار داشت. در جريان اين ديدار وزير صنعت، معدن و تجارت ايران گفت كه دو كشور مى توانند حجم مبادلات تجارى خود را تا مرز سالانه ١٠ ميليارد دلار افزايش دهند. وى گفت: در حال حاضر حجم مبادلات تجارى دو جانبه ايران و تركمنستان ٥ ميليارد دلار است.
گزارش از مغانی
منابع:
http://www.azernews.az/region/64494.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Iran–Turkmenistan_relations
http://www.turkmenistaninfo.ru/?page_id=6&type=article&elem_id=page_6/magazine_79/671&lang_id=en