خودرویمان را چکاپ می‌کنیم؛ خودمان را نه!

با این حال، بسیاری از افراد به دلیل هزینه‌های سنگین خدمات درمانی اصلا ‌به چکاپ‌های دوره‌ای فکر هم نمی‌کنند. از طرفی هم با توجه به این‌که همه خدمات چکاپ تحت پوشش بیمه‌های درمانی قرار ندارد، کسانی که بیمه هستند تمایلی به این کار نشان نمی‌دهند. بنابراین به نظر می‌رسد هم‌اکنون فقط گروه خاص و محدودی از افراد جامعه چنین خدماتی را دریافت می‌کنند. همین موضوع نشان می‌دهد مسئولان باید فکری برای حل این مشکل بکنند. متوسط هزینه چکاپ در مراکز درمانی حدود 500 هزار تومان عنوان می‌شود.

پیشگیری، هدف اصلی خدمات درمانی

لازم است همه ما در هر سنی به فکر وضع سلامتمان باشیم؛ بخصوص آنها که در خانواده‌شان سابقه بیماری‌های خاصی‌ وجود دارد، در سنین میانسالی هستند یا احساس می‌کنند مشکل خاصی دارند. پس همین امروز دست به کار شوید و انجام آزمایش‌ها و معاینات دوره‌ای را شروع کنید. استرس بی‌خود و بیجا هم به خودتان وارد نکنید، نگران هم نشوید، چون این آزمایش‌ها فقط برای اطمینان بیشتر است تا اگر مشکلی وجود دارد بموقع تشخیص داده شده و در زمان مناسب هم درمان شود.

دکتر محمدعلی توکلی اردکانی، متخصص بیماری‌های داخلی با بیان این‌که هدف اولیه خدمات بهداشتی و درمانی، جلوگیری از بروز بیماری‌ها یا تشخیص زودرس و بموقع آنهاست، در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح می‌دهد: به کمک آزمایش‌های مختلف، معاینات بالینی، تصویربرداری‌ها‌ و اقدامات تشخیصی بافت‌شناسی می‌توانیم مشکلات و بیماری‌ها را بموقع و حتی قبل از این‌که اتفاق بیفتد، تشخیص دهیم. بنابراین هدف از انجام غربالگری و چکاپ، پیشگیری از بروز بیماری‌ها یا تشخیص زودرس آنهاست تا درمانی موفق برای بیمار صورت بگیرد.

این متخصص بیماری‌های داخلی ادامه می‌دهد: برخلاف تصور عموم افراد جامعه که برخی بیماری‌ها مانند سرطان‌ را غیرقابل درمان می‌دانند، باید بگویم اگر این بیماری‌ها بموقع و در زمان مناسب تشخیص داده شود، با روش‌هایی ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر قابل درمان خواهد بود. در حقیقت، بسیاری از سرطان‌ها وقتی در مراحل اولیه تشخیص داده شود، بیمار می‌تواند طول عمر طبیعی داشته باشد و سرطان هم بخوبی کنترل خواهد شد.

با این توضیحات وی دوباره تاکید می‌کند هدف از انجام چکاپ، تشخیص زودرس بیماری‌ها و درمان سریع‌تر و موفق‌تر آنهاست.

از طرف دیگر، با توجه به پنج عامل اصلی مرگ‌ومیر در جهان که به گفته دکتر توکلی‌اردکانی عبارت است از: بیماری‌های قلبی، سرطان‌ها، تصادفات، بیماری‌های عروقی مغز و بیماری‌های انسدادی مزمن ریه، اهمیت چکاپ‌ها نیز بیشتر مشخص می‌شود، زیرا با پیشگیری و تشخیص بموقع می‌توان احتمال روبه‌رو شدن با آنها را به میزان چشمگیری کاهش داد. به عنوان مثال، علت اصلی بروز بیماری‌های قلبی مشکلاتی مانند چربی‌خون، فشارخون، مرض قند، استعمال سیگار و زمینه‌های ژنتیکی است که بسیاری از این موارد در آزمایش‌های دوره‌ای قابل تشخیص و درمان است. بنابراین چنین اقداماتی در درازمدت می‌تواند اثرات پیشگیرانه زیادی داشته باشد.

ما که نیازی به چکاپ نداریم

کم نیستند کسانی که فکر می‌کنند افرادی به سن و سال آنها نیازی به چکاپ و انجام آزمایش‌های دوره‌ای ندارند و به همین بهانه هم این کنترل‌ها را نادیده می‌گیرند. در حالی که متخصصان می‌گویند چکاپ، سن و سال نمی‌شناسد و همه افراد باید از نظر وضع سلامت کنترل شوند. در دوره نوزادی، شیرخوارگی و کودکی، معاینات و چکاپ‌های مخصوص این سنین وجود دارد که معمولا هم انجام می‌شود، اما بسیاری از افراد معاینات دوره جوانی و میانسالی را نادیده می‌گیرند.

دکتر توکلی‌اردکانی در این‌باره یادآور می‌شود: هر فرد بالای 18 سال باید به‌صورت دوره‌ای فشارخون، قد و وزنش را کنترل کند. البته کسانی که شاخص توده بدنی‌شان بالاست، یعنی وزنشان نسبت به قدشان زیاد است یا فشار خون بالایی دارند، باید در فواصل زمانی کوتاه‌تری چکاپ شوند. با این حال، برای ارزیابی اولیه، بهترین کار این است که برای همه افراد بالای 18 سال، هر چند سال یک‌بار این اقدامات انجام شود.

بنابراین هر زمان که برای انجام چکاپ به کلینیک‌های مخصوص یا پزشکتان مراجعه کنید، آنها براساس سن، جنس، وضع سلامت، سابقه بیماری میان اعضای خانواده و شیوه زندگی‌تان آزمایش‌های مورد نیاز را تعیین می‌کنند و کار را بر اساس روال علمی‌اش انجام می‌دهند. اگر مشکل خاصی نبود که چه بهتر؛ اما اگر پس از انجام دادن این آزمایش‌ها، بیماری‌هایی تشخیص داده شد که هنوز علائم خفیفی دارد یا در مراحل ابتدایی است، می‌توانید زودتر و با خیالی آسوده برای درمان اقدام کنید.

یک چکاپ کامل چقدر آب می‌خورد؟

بسیاری از کسانی که نمی‌خواهند از خدمات چکاپ استفاده کنند، نگران هزینه‌های سنگین آن هستند و به همین دلیل ترجیح می‌دهند منتظر بمانند تا سروکله بیماری پیدا شود و آن وقت برای درمان اقدام می‌کنند. دکتر توکلی‌اردکانی نیز این وضع را تائید می‌کند و می‌گوید: متاسفانه هم‌اکنون آمار بدخیمی‌ها و برخی از بیماری‌ها در کشور افزایش یافته و همین مساله نشان می‌دهد انجام چکاپ تا چه حد ضروری است، ولی مشکلات مالی و فشاری که هزینه‌های چکاپ به مردم وارد می‌کند، باعث شده افراد کمتری به فکر این کار باشند.

به همین دلیل هم کسانی که برای چکاپ مراجعه می‌کنند یا افرادی هستند که مشکل مالی ندارند یا در گروهی قرار می‌گیرند که از طرف سازمانشان این خدمات به آنها ارائه شده است. افراد عادی جامعه اما چندان تمایلی به استفاده از خدمات چکاپ ندارند و به فکر این کار نیستند.

متاسفانه بیمه‌ها هم هزینه چکاپ را نمی‌پردازند و به همین دلیل کسانی که بیمه هستند نیز نمی‌توانند با خیال راحت از این خدمات استفاده کنند. دکتر توکلی‌اردکانی با اشاره به این مطلب می‌گوید: شرکت‌های بیمه‌گر هزینه‌های چکاپ را پرداخت نمی‌کنند و بیماری که برای چکاپ مراجعه می‌کند یا در بیمارستان می‌خوابد، خودش باید هزینه‌ها را بپردازد. به همین دلیل هم بسیاری از افراد که از نظر مالی توانایی این کار را ندارند سراغ چکاپ نمی‌آیند و کسانی که بیمه هستند هم چندان تمایلی نشان نمی‌دهند مگر زمانی که علائم شدید و مشخصی نمایان شود که آن وقت کار دیگر از چکاپ گذشته و تشخیص بیماری کار چندان سختی نیست.

وی ادامه می‌دهد: هنر این است که بتوانیم پیش از آن‌که بیماری اتفاق بیفتد، آن را تشخیص دهیم، ولی پس از این‌که بیماری شروع شود، خود فرد بالاخره پزشکی را پیدا خواهد کرد و روند درمان را ادامه خواهد داد. بنابراین آنچه در چکاپ مهم است اغلب به دلیل هزینه‌های آن نادیده گرفته شده و دسترسی به خدمات چکاپ فقط به گروه خاصی از افراد جامعه محدود می‌شود.

وی می‌افزاید: برای حل این مشکل بهتر است سیستم پزشک خانواده که در برنامه‌ها و اهداف دولت بوده و در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکایی هم وجود دارد، در کشور راه بیفتد تا در مرحله اول، پزشک عمومی براساس دستورالعملی که در اختیارش قرار می‌گیرد، کارهای اولیه را انجام داده و براساس مشکلی که بیمار با آن مواجه است، او را به پزشک متخصص ارجاع دهد.

با وجود این، متاسفانه این کار اکنون در کشور ما انجام نمی‌شود و کسانی که می‌توانند، به انتخاب خودشان از همان ابتدا به متخصصان مراجعه می‌کنند، بدون این‌که پزشک خانواده آنها را دیده باشد. به همین دلیل هم مطب بسیاری از پزشکان متخصص بی‌دلیل شلوغ می‌شود، در صورتی که اگر کارهای اولیه به‌درستی انجام شود، دیگر نیازی نیست از همان ابتدا کاری را انجام دهیم که مربوط به مراحل انتهایی درمان است.

چکاپ خیلی وقت‌تان را نمی‌گیرد

کسانی که از نظر مالی توانایی انجام چکاپ را دارند ولی سراغش نمی‌روند معمولا یا نگران وقت زیادی هستند که باید برای این کار بگذارند یا اصلا خبر از اهمیت چکاپ و ارائه چنین خدماتی ندارند. دکتر توکلی‌اردکانی می‌گوید: زمانی که فردی برای انجام چکاپ مراجعه می‌کند، تمام کارهای اولیه او طی مدت دو سه ساعت انجام می‌شود و زمانی که پس از آن صرف چکاپ خواهد شد، بستگی دارد به نتایج آزمایش‌ها و معاینات اولیه. به‌طوری که اگر مورد خاصی مشخص نشود، کاری هم نباید کرد ولی اگر مشکلی وجود داشته باشد، براساس پرونده‌ای که برای بیمار تشکیل شده، روند پیگیری‌ و درمان انجام خواهد شد.

چکاپ، هزینه‌های سلامت را کاهش می‌دهد

اگر از همین حالا به فکر چکاپ باشید و خدمات تشخیصی و درمانی را بموقع انجام دهید، مطمئن باشید هزینه‌هایتان کاهش پیدا می‌کند؛ طبیعی است با انجام چکاپ‌های ضروری و تشخیص زودرس بیماری‌ها، هزینه‌ای که باید برای درمان بیماری در مراحل پیشرفته بپردازید، بسیار کمتر می‌شود. علاوه بر این، هزینه‌های اجتماعی هم با پیگیری روند صحیح و کنترل وضع جسمانی، کاهش چشمگیری پیدا خواهد کرد. در کشورهای پیشرفته نیز این سیستم در کنار بیمه‌های جامع و فراگیر، باعث کم شدن هزینه سلامت جامعه شده و بودجه این بخش به نوسازی شبکه‌های بهداشتی اختصاص می‌یابد. نکته مهم‌تر آن‌که با نهادینه شدن این روش، هزینه‌ای که مستقیم از جیب مردم پرداخت می‌شود در حد چشمگیری کاسته خواهد شد.

بنابراین به نظر می‌رسد مانند خیلی از موارد دیگر، اگر مدیران بخش سلامت کشور بتوانند چتر بیمه را بر سر چکاپ‌ها و معاینات دوره‌ای نیز بگسترانند، این معضل تا حد زیادی حل خواهد شد. همزمان باید به نقش رسانه‌ها و گروه‌های مرجع هم اشاره کرد؛ چرا که بدون فرهنگ‌سازی و حرکتی گسترده و همگانی، این قافله به سرمنزل سلامت نخواهد رسید.