به گزارش
خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران، امروزه فرآورده‌های نفتی علاوه بر مصرف در زمینه سوخت وسایل نقلیه، روغن موتور و غیره، در تهیه بسیاری از قطعات مورد نیاز ساخت وسایط نقلیه، نقش ارزنده‌ای دارد. فرآورده‌های نفتی در تهیه سوخت موشک های هدایت کننده، سفینه‌های فضایی و ماهواره‌ها و حتی در ساخت بسیاری از قطعات داخلی آنها کاربرد اساسی دارد. ماده اولیه بیشتر داروها و حتی آنتی‌بیوتیکها از ترکیبات نفتی مشتق می‌شود.
دید کلی صنایع پتروشیمی(Petrochemical industry)، بخشی از صنایع شیمیایی است که فرآورده‌های شیمیایی را از مواد خام حاصل از نفت یا گاز طبیعی تولید می‌کند. تا پیش از وارد شدن نفت به مفهوم امروزی در زندگی انسان، مواد شیمیایی مورد نیاز، بر اثر تغییر و تبدیل صنایع گیاهی و حیوانی بدست می‌آمد. اما در اوایل قرن بیستم نفت خام و گاز طبیعی به عنوان ماده اولیه برای تهیه بسیاری از ترکیبات مورد نیاز انسان، اهمیت حیاتی و روز افزونی پیدا کرده‌است.
*** تاریخچه اقوام متمدن دوران باستان، به ویژه سومری‌ها و آشوری‌ها و بابلی‌ها، در حدود چهار هزار و پانصد سال پیش در سرزمین میان رودان (محل عراق کنونی) با برخی از مواد نفتی که در دریاچه قیر بدست می‌آمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر به عنوان ماده غیر قابل نفوذ، استفاده می‌کردند. رومی‌ها و یونانی‌ها نیز مواد قیری را برای غیر قابل نفوذ کردن بدنه کشتیها به کار می‌بردند. همچنین برای روشنایی و گرم کردن نیز از آن بهره می‌جستند.
با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرت‌آوری بوجود آمد. به طوری که امروزه صنایع پتروشیمی نفش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.
*** صنایع گوناگون پتروشیمی نفت و مشتقات آن نه تنها در برآوردن نیازهای انسان در زمینه سوخت، انرژی و الیاف نقشی بنیادی دارد، بلکه پیدایش و تکامل صنایع گوناگون مهمی را موجب شد که به پاره‌ای از آنها اشاره می‌شود.
همزمان با پالایش نفت خام، کاربرد موتورهای درون سوز جنبه عمومی به خود گرفت و میلیونها ماشین بنزین سوز به بازار عرضه شد.
امروزه فرآورده‌های نفتی علاوه بر مصرف در زمینه سوخت وسایل نقلیه، روغن موتور و غیره، در تهیه بسیاری از قطعات مورد نیاز ساخت وسایط نقلیه، نقش ارزنده‌ای دارد و تلاش بر این است تا بدنه اتومبیل را از مواد پلاستیکی که آنها را از پلیمریزاسیون ترکیبات نفتی می‌توان بدست آورد، بسازند.
فرآورده‌های نفتی در تهیه سوخت موشکهای هدایت کننده سفینه‌های فضایی و ماهواره‌ها و حتی در ساخت بسیاری از قطعات داخلی آنها کاربرد اساسی دارد.
ماده اولیه بیشتر داروها و حتی آنتی‌بیوتیکها از ترکیبات نفتی مشتق می‌شود. به ویژه تقریبا تمام مواد پاک کننده، باکتری کشها و غیره، از مشتقات نفتی و محصولات پتروشیمی می‌باشد.
*** ترکیبات نفت خام و فراورده‌های نفتی اتمهای کربن و هیدروژن به طور حیرت آوری می‌توانند ضمن ترکیب شدن با یکدیگر، تعداد فوق‌العاده زیادی از ترکیبات هیدروکربنی زنجیری و حلقوی آروماتیکی را به وجود آورند، به طوری که تا کنون هیدروکربنی که در ساختار مولکولی آن ۶۰ اتم کربن شرکت داشته باشد، ردیابی شده‌است. از طرفی با افزایش تعداد اتمهای کربن بر تعداد ایزومرهای هیدروکربنی نیز افزوده می‌شود.
به طور مثال هیدروکربنی که ۳۰ اتم کربن داشته باشد، می‌تواند بیش از چهار میلیارد ترکیب هیدروکربنی ایزومر تشکیل دهد. علاوه بر این، با توجه به اینکه در نفت خام، ترکیبات هیدروکربنی سیر شده نیز فراوانند، تعداد ترکیبهای موجود در آن، فوق‌العاده زیاد و گوناگون است. این گوناگونی با شرکت اتمهای دیگر مانند گوگرد، نیتروژن و اکسیژن در زنجیر هیدروکربنها به مراتب بیشتر می‌شود.
*** ترکیبات عمده موجود در نفت خام
ترکیبات عمده موجود در نفت خام عبارتند از: هیدروکربنهای سیر شده زنجیری به فرمول کلی CnH2n+2، هیدروکربنهای سیر شده حلقوی به فرمول عمومی CnH2n که اصطلاحا آن را نفتن گویند و هیدروکربنهای سیرنشده زنجیری اتیلن و استیلن. هر چه درصد تشکیل دهنده‌های نفت در دماهای پایین بیشتر باشد، مرغوبیت آن بیشتر است. گازهای طبیعی، بخش گازی شکل مواد نفتی است که همراه با نفت خام در مخازن زیرزمینی وجود دارد و یا از تقطیر نفت خام در پایین‌تر از 200C بدست می‌آید. گازهای طبیعی، مخلوطی طبیعی از گازهای متان (قسمت عمده حدود ۸۵ درصد) پروپان، بوتان، منو اکسید کربن و هیدروژن (گاز سنتز) همراه با مقداری دوده است.
مصرف عمده آن در کشورهای غیر صنعتی به عنوان یک ماده سوختی است. ولی در کشورهای صنعتی از آن در تهیه بسیاری از فرآورده‌های شیمیایی و صنعتی بسیار مفید و ضروری استفاده می‌کنند.
شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، (به انگلیسی: National Iranian Petrochemical Company) مخفف (NIPC) وابسته به وزارت نفت ایران می‌باشد. این شرکت وظیفه گسترش هر عملیات در صنعت پتروشیمی کشور را بر عهده دارد.
در سال ۱۳۴۳، شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، کار خود را با افتتاح "واحد تولیدی کود شیمیایی شیراز" شروع نموده و هم اینک دومین تولیدکننده فراورده‌های پتروشیمی در خاورمیانه می‌باشد.
*** تاریخچه شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران با بهره برداری از واحد تولید کود شیمیایی شیراز، در سال ۱۳۴۲ آغاز به کار کرد. این شرکت با گسترش صنعت در قالب سه طرح عمرانی در سالهای ۱۳۴۲ تا ۱۳۶۵ مرحله گسترش نخستین خود را، پشت سر گذاشت.
فعالیت این شرکت، در زمینه تولید کود شیمیایی و مواد اساسی پتروشیمیایی و شیمیایی باعث خودکفایی ایران از مواد نام برده شد. راه اندازی مجتمع‌های پتروشیمی گوناگون مانند: فارابی، خارک، پاسارگاد، کربن اهواز، رازی (شاپور سابق) و طرح‌های توسعه پتروشیمی شیراز از اقدامات این شرکت در مرحله گسترش آغازین خود بوده‌است.
** فعالیت‌ها فعالیت‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران در سالهای جنگ ایران و عراق تا اواسط سال ۱۳۶۷ به حداقل خود رسید. بااین وجود، این شرکت طرح توسعه پتروشیمی شیراز را در این مرحله زمانی تکمیل کرد. همچنین روند فعالیت این شرکت در احداث پالایشگاه شازند متوقف گردید.
پس از جنگ، شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، مرحله تجدید حیات و نوسازی را شروع کرد.
بازسازی مجتمع‌های خسارت دیده در جنگ، در طول برنامه اول توسعه، در سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳، بهره برداری از طرح‌های بنیادی مانند پتروشیمی اصفهان، اراک و تکمیل مجتمع بندرامام گسترش صادرات و خصوصی سازی و سود دهی در برنامه پنج ساله دوم در سالهای ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸ و افزایش تولید سالانه تولیدات از ۴/۲ به ۱۱ میلیون تن در سال، با بهره برداری از برنامه‌های باقی‌مانده از برنامه پنج ساله اول، از اقدامات و پیشرفت‌های این شرکت، در مرحله بازسازی و تجدید حیات شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، به شمار می‌رود.
در مراحل بعدی، شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، با گسترش صادرات و توسعه صنعت در صادرات غیرنفتی و همچنین توسعه خصوصی سازی و توجه ویژه به پژوهش و پیشرفت مرحله جهش و تثبیت خود را، پشت سر نهاد.
صنایع پتروشیمی بخشی از صنعت شیمی است که محصولاتش را از نفت خام یا گاز طبیعی تولید می‌کند. صنعت پتروشیمی ایران در آغاز راه است. کارخانجات این صنعت در بندر امام خمینی (ماهشهر) متمرکز است.
کودهای شیمیایی مانند: فسفات‌ها و نیترات ها، مواد اولیه پلاستیک مانند: پی وی سی (PVC) و دی او پی (DOP)، پاک کننده و باکتری کشها و اسیدها مانند: اسید سولفوریک، اسید کلریدریک، آمونیاک و ... فرآورده‌های صنعت پتروشیمی ایران است.
*** محصولات صنایع پتروشیمی ایران محصولات عمده‌ای که توسط واحدهای صنایع پتروشیمی ایران تولید می‌شوند عمدتا عبارتند از:
کودهای شیمیایی، اوره، فسفات دی‌آمونیم، کودهای مخلوط نیترات آمونیم، مواد اولیه پلاستیک، پی ـ وی ـ سی و دی ـ او ـ پی، مواد شیمیایی نظیر اسید سولفوریک، اسید کلریدریک، آمونیاک، گوگرد، دوده و...
با این حال، این محصولات در مقایسه با ده ها هزار مشتقی که از نفت و گازهای طبیعی به کمک تکنولوژی پیشرفته پتروشیمیایی بدست می‌آید، بسیار اندک بوده، نشان می‌دهد که باید همت و تلاش بیشتری در این زمینه باید بکار برد تا به واقعیت نزدیکتر شد.
انتهای پیام/