به استناد کاوش های باستان شناسی ، سکونت در محدوده فعلی آباده به هزاره اول قبل از میلاد باز می گردد اما توسعه و ترقی آن تقریبا از زمانی که کریم خان زند، شیراز راپایتخت ایران کرد شروع شد. گفتنی است بزرگترین معدن خاک نسوز خاورمیانه در این شهر واقع شده است.
این شهرستان از شرق به شهرستان یزد، از جنوب به شهرستان خرم بید، از غرب به شهرستان اقلید و شهر سمیرم و از شمال به استان اصفهان متصل است. فاصله مرکز شهرستان تا شیراز 275 کیلومتر است .
جاذبه های تاریخی و باستانی شهرستان آباده
قلعه ایزدخواست : اولین بنای طبقاتی جهان
نخستین اثر تاریخی که در هنگام ورود به استان فارس از سوي اصفهان می‌توان ديد، قلعه قدیمی ایزدخواست است که شباهت زیادی به ارگ بم کرمان دارد . این قلعه بر فراز صخره بزرگی قرار دارد و داخل آن خانه‌های بسیار کوچک با کوچه‌های بسیار تنگ و باریک ديده می‌شود. این بنای تاریخی متعلق به دوران ساسانی است.
یکی از ویژگی های خاص این قلعه ، امنیت چشمگیر آن است که به دلیل خندق عمیق اطراف ، یکی از دست نیافتنی ترین بناهای عهد باستان برای غارتگران و دشمنان بوده است.
آتشکده قلعه ایزدخواست ، اولین آتشکده ای در ایران است که پس از ورود اسلام به ایران به مسجد تبدیل شده است .
گفتنی است این قلعه باستانی ، به لحاظ قدمت ، اولین قلعه خشتی جهان و به لحاظ وسعت ، دومین بنای خشتی جهان بعد از ارگ بم می باشد .
کاروانسرای ایزدخواست :
اين کاروانسرا در جنوب شهر ایزدخواست و در نزديكي قلعه ايزدخواست قرار داردو در زمان شاه عباس صفوی ساخته شده است . بنا شامل یک حیاط مربع شکل دروسط و تعدادی حجره و اتاق دراطراف می باشد . این کاروانسرا با مساحتی حدود 4000 متر مربع ، از نظر معماری و زیبائی و استحکام بخشی و همچنین وسعت، یکی از کاروانسراهای نمونه در نوع خود می باشد . این بنا در سال های اخیر نیز توسط میراث فرهنگی فارس مورد مرمت قرار گرفته است .
عمارت کلاه فرنگی:
این عمارت بسیار زیبا که از آثار دوران قاجاریه است دارای نقشه تقریبا دایره ای بوده که درمیان باغچه ای کوچک واقع شده است. این عمارت یک طبقه با وسعتی در حدود 20 متر مربع ، دارای چهار در ورودی و پنجره‌های بلند بوده و بر روی سکویی به ارتفاع 80 سانتی متر قراردارد .
تیمچه صرافیان:
این بنای آجری از آثار دوران قاجاریه بوده و در بازار قدیمی آباده قرار دارد . این بنای دو طبقه در چهار سو دارای عمارت و دارای حیاطی مستطیل شکل در وسط می باشد . تیمچه صرافیان دارای 36 حجره است که حجره‌های طبقه پایین مغازه و در طبقه بالا به عنوان مهمانپذیر مورد استفاده بوده است . درب ورودی تیمچه از جنس چوب است که حاشیه و چهار چوب آن به طرز زیبائی منبت کاری شده و طاق ورودی آن نیز در دوطرف دارای مقرنس های زیبای گچی است . این بنای منحصر به فرد در سال های اخیر به طور مستمر توسط میراث فرهنگی فارس مورد مرمت قرار گرفته و قرار است به بازارچه صنایع دستی تغییر کاربری یابد
قصر بهرام گور:
درسمت راست مسیرشیرازبه آباده دربخش سورمق مجموعه ای شبیه به یک تپه خاکی دیده می شودکه به قصربهرام گورمشهوراست.این بناکه هم اکنون فروریخته دارای آثاردیوارهایی باخشت هایی مکعبی است
سد ساسانی ایزدخواست : اولین سد قوسی جهان
سد قدیمی ایزدخواست که به سد سربند نیز معروف است ، نخستین نمونه سد قوسی در ایران و جهان می باشد که در 7 کیلومتری شهر ایزدخواست در تنگه ای موسوم به گلوگاه که کم عرض ترین برش رودخانه بوده قرار دارد . این سد در دوران ساسانیان بر روی رودخانه ایزدخواست بنا شده است.
کاروانسرای خان خوره
نقشه اين كاروانسرا هشت ضلعی است و یکی از سه نمونه کاروانسرای منحصر به فرد ایران به شمار مي‌رود. مصالح آن از سنگ، گل و گچ مي‌باشد. این کاروانسرا در فاصله 60 کیلومتری جاده آباده- شیراز قرار دارد.
سایر جاذبه های دیدنی شهرستان آباده :
صنایع دستی شهرستان آباده :
یکی از صنایع دستی منحصر به فرد در این شهرستان ، منبت کاری است که شهرت جهانی دارد و جزء آثار ثبتی معنوی منطقه ای میراث فرهنگی می باشد .
گیوه های آباده نیز در نهایت ظرافت و استحکام و دقت تهیه و در نوع خود بی نظیر است.
خاتم ، خراطی و قالی نیز از دیگر صنایع دستی آباده می باشد .