معرفي طلاي زنده اروميه / آرتميا اورميانا در نبرد با کم‌آبي و مرگ

به گزارش خبرنگار اقتصادي باشگاه خبرنگاران؛ آرتمیا یا میگوی آب شور موجود ظریف و کوچکی است از رده سخت پوستان که به زندگی در آبهای شور و بسیار شور عادت کرده و بدلیل عدم وجود جانوران شکارچی و رقبای غذایی در چنین محیطهای با شرایط دشوار آنها سازش پیدا کرده است و بصورت جمعیتهای بسیار انبوه رشد و تکثیر نموده است.

توزیع جغرافیایی وسیع ، تنوع اکولوژیکی زیستگاههای مجزا و انعطاف پذیری ژنتیکی گونه های آرتمیا، باعث به وجود آمدن سویه ها یا نژادهای مختلف جغرافیایی گردیده است. این گروه های متنوع آرتمیا در دو گروه تحت عنوان آرتمیای دو جنسی و آرتمیای بکرزا شناخته شده اند .

از گروه های آرتمیاهای دوجنسی هشت گونه مهم در دنیا شناخته شده اند که آرتمیای دریاچه ارومیه یکی از آنها می باشد و تحت عنوان آرتمیا اورمیانا معروف است. 

بزرگترین زیستگاه آرتمیا در ایران و جهان دریاچه ارومیه می باشد و آرتمیای موجود در آن با توجه به ویژگی های خاص، بعنوان یک گونه مجزا نامگذاری شده است. علاوه بر دریاچه ارومیه وجود آرتمیا در دریاچه های دیگرنیز گزارش شده است. 

مهمترین کاربرد آرتمیا مربوط به صنعت آبزی پروری می باشد. امروزه آرتمیا به عنوان بهترین ماده غذایی برای پرورش میگو، ماهیهای دریایی، آب شیرین و زینتی شناخته شده است. شاید مهمترین علل در این مورد، ارزش غذایی آن باشد. علاوه بر ارزش غذایی بالا دلایل دیگری نیز در گسترش روزافزون استفاده از آرتمیا در آبزی پروری وجود دارد.  
 
آرتميا چيست؟
 
آرتميا سخت پوست كوچكي است كه در آبهاي بسيار شور زندگي مي كند  ، مشخصات ظاهري اين موجود عبارتند از :

 - طول بدن آرتمياي بالغ در گونه دو جنسي 10 ميليمتر و در بعضي از جمعيت هاي بكرزا به 20 ميليمتر نيز مي رسد .

 - دو چشم مركب پايه دار،  بدني كشيده، لوله گوارشي كشيده،آنتن هاي حسي، يازده جفت پاي سينه اي، يك جفت چنگك عضلاني (كلاسپر) در ناحيه سر (دومين آنتن) در آرتمياي نر كه عامل تمايز آرتمياي نر از آرتمياي ماده است. يك جفت اندام تناسلي نر در ناحيه خلفي و در آرتمياي ماده وجود كيسه تخمي يا رحمي در پشت يازدهمين جفت پاي سينه اي
 
 - آرتميا از نظر ژنتيكي و توليد مثل به دو شكل در طبيعت ديده مي شود:
 1- آرتميا با توليد مثل جنسي : توليد مثل جنسي به دو روش انجام مي گيرد
 الف) توليد مثل به روش تخمگذاري  oviparous     
ب) توليد مثل به روش زنده زايي ovoviviparous  
2- آرتميا با توليد مثل بكرزايي  parthenogenesis

 
براساس اين گزارش فاكتورهايي بر رشد آرتميا موثرند كه از جمله ي اين فاكتورها مي توان به موارد زير اشاره داشت ؛

1- درجه حرات: درجه حرارت قابل تحمل براي آرتميا از 4تا35 در جه سانتي گراد مي باشد ولي حرارت اپتيمم براي آرتميا30-20 درجه سانتي گراد است.

2- شوري: آرتميا در شوري 340  ppt نيز مي تواند براي مدت كوتاهي زنده بماند ولي حد بالاي تحمل شوري براي آرتميا 250 ppt عنوان شده البته شوري مناسب براي پرورش آرتميا در استخرهاي خاكي 120-80 گرم در ليتر است كه شوري كمتر جهت توليد بيوماس و شوري بالاتر براي توليد سيست است.
3- اكسيژن: اكسيژن مناسب براي پرورش آرتميا بين 4 تا 5 بخش در ميليون است.

4-  :PHآرتميا در طبيعت بيشتر درآبهاي قليايي يافت مي شود ولي PH بالاي 9 و كمتر از 7 براي آرتميا و زندگي آن مشكل ساز خواهد بود. PHمناسب براي پرورش در استخرهاي خاكي و شرايط آزمايشگاهي از 6.5 تا 8 متغير است .
 
آرتميا در چه محيطي زندگي مي‌کند؟
 
 براساس اين گزارش آرتميا در دو نوع محيط يافت مي شود. درياچه هاي داخلي و استخرهاي ساحلي نمك ، درياچه هاي داخلي به سه طبقه تقسيم مي شوند: در هر محيطي يك نوع يون فراوانتر است و آرتميا در همه درياچه ها با انواع فراواني از يونها يافت مي شود . تركيب نمكي متشكل ازسولفات و كلرايد دارد

آرتميا نخستين بار در ليمينگتون (انگلستان) در سال ۱۷۵۵ توسط «شلوسر » Schlosser  شناسايي شد و بعد از آن تاريخ از بسياري مكان‌ها گزارش شد.

اولين گزارش كتبي مربوط به وجود آرتميا در درياچه اروميه توسط شخصي به نام  «انتر » Gunther در سال ۱۸۹۹ ميلا‌دي يعني بيش از يكصد سال پيش ارائه شده است و پژوهشگران آن را« آرتميا سالينا» Artemia salina ناميدند. اما در سال ۱۳۶۸ هجري شمسي در پي بررسي‌هاي دكتر آذري تاكامي مشخص شد كه آرتمياي موجود در درياچه اروميه گونه‌اي متفاوت و بومزاد Endemic درياچه اروميه است. گونه بومزاد گونه‌اي است كه فقط در يك محل يافت مي‌شود و در نقاط ديگر كره زمين ديده نمي‌شود. از اين رو آن را « آرتمياي درياچه اروميه» Artemia urmiana ناميدند.

 بر طبق اطلاعات موجود عرضه سيست آرتميا در بازارهاي جهاني از سال 1950 از دو منبع آن در آمريكا و يك منبع در كانادا آغاز شد . با گسترش تحقيقات پيرامون آرتميا و افزايش استفاده هاي متنوع از آن در آبزي پروري مشكل كمبود سيست آرتميا نمايان گشت .
 
اهميت آرتميا در صنعت آبزي پروري و مشكلات ناشي از كمبود سيست آن در كنفرانس هاي prouasoli (1969) FAO در سالهاي 1976 ، 1972 و كنفرانسAsean در سالهاي 1977 و 1976 مطرح گشته و به ضرورت استفاده وسيع آن در آبزي پروري در كنفرانس ها جهان آبزيان در سالهاي اخير اشاره شده است .  
امروزه توليدات تجاري سيست آرتميا از آرژانتين، برزيل ،كلمبيا، چين، تايلند وارد بازار جهاني مي شود. اما عرضه سيست هاي نا مرغوب باعث آشكار شدن اختلافات ارزش غذايي گونه ها و سويه هاي مختلف آرتميا گشت.

 لذا مبناي قيمت سيست آرتميا بر مرغوبيت سيتها از نظر ارزش غذايي خصوصاً از نظر اسيد هاي چرب، غير اشباع آلي، اندازه و ميزان تفريق آنها بستگي دارد. بر طبق آمار در سال 1992 مصرف سالانة سيست آرتميا حدود 2000 تن برآورد شد كه سالانه حدود 15 تا 20 در صد بر نياز جهاني آن افزوده مي شود .
 
بزرگترين توليدکنندگان آرتميا
 
امروزه آمريكا ، برزيل و چين بزرگترين توليد كنندگان سيست و بيوماس آرتميا در جهان    مي باشند و آمريكا به تنهايي 70% بازار جهاني آرتميا را دراختيار دارد و سالانه ميليون ها دلار از اين تجارت سود مي برد. جالب اينكه كشورهاي نظير تايلند و ويتنام بدون دارا بودن زيستگاه طبيعي آرتميا و فقط با پرورش مصنوعي آن سالانه هزاران تن بيوماس و سيست آرتميا توليد مي كنند.
 
 
طلاي زنده اروميه
آرتمیای دریاچه ارومیه نیز برای اولین بار در سال 1899 توسط گونتر گزارش شده و در سال 1976 توسط کلارک و باون تحت گونه جداگانه ای بنام آرتمیا اورمیانا شناخته و نامگذاری گردید. البته این گونه، بومی دریاچه اومیه بوده و بر اساس ویژگی های منحصر به فردی که نسبت به سایر گونه ها در جهان دارد تحت گونه جداگانه نامگذاری شده است.

آرتمیا ارومیانا یکی از 7 گونه ی شناخته شده دو جنسی درجهان است ولی در اطراف دریاچه استرین پارتنوژنز یا بکر زایی نیز گزارش شده است. ارزش غذایی و پتانسیل رشد آرتمیا در دریاچه ارومیه علاوه بر اینکه بر ظرفیت های ژنتیکی وابسته است تا حد زیادی هم به کیفیت و کمیت جمعیت فیتوپلا نکتون ها مرتبط است.

بر اساس مطالعات انجام گرفته در سال 96-1991 میلادی توسط کارشناسان داخلی و خارجی و گزارش نهایی طرح ارزیابی ذخایر آرتمیا ارومیانا در دریاچه ارومیه سال 1997 میزان بیومس آرتمیا (وزن تر) 300 تا 400 هزار تن و میزان سیست آرتمیا (وزن تر) 20 تا 30 هزار تن در هر سال تخمین زده شده است.
 
براساس اين گزارش آرتميا اورميانا يكي از هفت گونه آرتمياي شناخته‌شده در جهان است و در حالت طبيعي ۵۲ درصد پروتئين و ۴ درصد چربي دارد كه مي‌توان ميزان چربي آن را در پرورش مصنوعي و غذادهي دستي به ميزان ۱۴ درصد افزايش داد.

 همچنين مي‌توان از آن پس از انجام اعمال غني‌سازي به عنوان حامل در انتقال انواع مواد غذايي، ويتامين‌ها و آنتي‌بيوتيك‌ها در تغذيه انواع آبزيان استفاده كرد. در كشورهايي كه بازار آرتمياي جهان در اختيار آنها است با توجه به سودآوري كلا‌ن، ارزآوري اين بخش از آبزي‌پروري كمك به رشد اقتصاد بدون اتكا به نفت است و حل معضل بيكاري اهميت مطالعات انجام‌شده در اين زمينه را گوشزد مي‌كند.

اما مشكل اين جاست كه در حال حاضر اين آبزي ارزشمند بر اثر مشكلات ايجاد شده براي درياچه اروميه در معرض انقراض قرار گرفته است و به گفته مسئولان مربوطه خشکسالي و کمبود آب بيش از 90 درصد آرتمياهاي درياچه اروميه را در معرض نابودي قرار داده است.

انتهای پیام/