تکم گردانها پیش قراولان نوروز

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران زنجان ؛از نمایش واره ‏های بومی که در آذربایجان و زنجان مرسوم بوده تکم گردانی است که تشریح جنبه‏ های‏ فلسفی آن در جامعه سنتی آذربایجان به خصوص اردبیل و زنجان تا حد قداست پیش رفته و یکی از مراسماتی‏ است که با تأثیرپذیری از بازی‏هاو باورهای منطقه‏ ای شکل گرفته و قوام یافته است .

تکم‏ خوانی یا تکم گردانی که اصطلاحاً به آن تکم اویونی و یا تکمچی اویونی نیز می‏ گویند مراسمی است که تا گذشته‏ های‏ نه چندان دوری در اواخر ماه اسفند اجرا می‏ شده و باز هم تکیه بر بازی فردی و مهارت‏ها و شگردهای شخصی‏ بازیگر در ترکیبی از روایت رقص و آواز بوده است.

تکم شیطانکی بود از چوب و به شکل بز که بر روی چوبی به درازای نیم متر تعبیه شده بود و این چوب از صفحه‏ ای عبور می‏ کرد و در زیر صفحه در دست تکمچی قرار می‏ گرفت و تکمچی با بالا و پایین بردن آن و حرکت دادن توأم با آواز ریتمی آهنگین ایجاد می‏ کرد و همراه با آن آواز می‏ خواند و نیز می‏ رقصید و پایکوبی‏ می‏کرد.

شیطانک بز را با انواع زینت‏ آلات تزیین می‏ کردند با پارچه سبز و یا قرمز مخملی می‏ پوشاندند زنگوله و آیینه از طرفین شیطانک آویزان می‏ کردند و خلخال به پایش می‏ بستند و گردن آویزی به گردنش.

این بز(تکه) با این مشخصات بزی بود قهرمان مبشر و راهنما که گله را به مرتع سبز هدایت می‏ کرد و آنها را از کوره راه‏ها و سنگلاخ‏ها عبور می‏ داد تا به سبزه‏ زار هدایت‏شان می‏ کرد.

بز را در زبان آذری تکه می‏ گویند و تکم‏ یعنی بزمن و میم آخر چسبیده به تکه میم مالکیت است و تکم‏ چی بازیگری بود که معرکه تکم‏ گردانی به عهده‏ او بود و در شعرهایش از قهرمانی و جانفشانی تکه(بز) آواز می‏ خواند و به همراهی آن شیطانک را به حرکت در می‏ آورد و می‏ رقصاند و خود نیز همراه با آن می‏ رقصید و آواز می‏ خواند.

به هر صورت تکم‏ گردانی با رقص شیطانک و آواز خود تکم‏ گردان نوید آمدن بهار و نو شدن و جوان شدن طبیعت را می‏دهد و مردم بالاخص روستاییان را به جهش و حرکت و امید وامی‏ داشت.

نمونه هایی از اشعار تکم چی ، بهار آمد بهار آمد خوش آمد ، علی با ذوالفقار آمد خوش آمد ، گل و نسرین به باغ آمد خوش آمد ،سیزون بوتازه بایراموز مبارک آیوز ، ایلوز ، هفتوز ، گونوز مبارک./س