برترین عبادت در نگاه اسلام چیست؟

به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، اسلام با تاکید بر تضمین روزی بندگان از سوی خدای متعال، سعی و تلاش را توصیه کرده و در قرآن می فرماید: وَأَن لَّیْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى؛ و اینکه براى انسان جز حاصل تلاش او نیست. (نجم، 39)

در بسیاری از روایات از کار و تلاش برای روزی حلال به عبادت برتر تعبیر شده است. امیرمومنان (ع) آن را از سحرخیزی در راه خدا کمتر ندانسته و امام رضا (ع) نیز اجرش را بیش از جهاد در راه خدا دانسته اند. (الکافی، ج 5، ص 88)

همچنین، در حدیثی قدسی کار و تلاش نه دهم عبادت معرفی شده است. (ارشاد القلوب، ص 206)

باید توجه داشت که کار و تلاش رمز بقای یک جامعه است. در سیـره پیشوایان معصـوم(ع) فعالیـت‏ های اقتصادی افراد ارزش بالایی دارد. آن بزرگواران کارگران و تولید کنندگان را بسیار تشویق می‏کردند. سیره عملی پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصوم (ع) این بوده است که بار زندگی خود را شخصاً به دوش می‏کشیدند و هیچ گاه برای تأمین ضروریات زندگی، خود را وابسته به دیگران نمی‏کردند. این امر بیانگر نوع نگرش آن برگزیدگان، به دنیا و رابطه دنیا با آخرت است و بر اندیشه‏های انحرافی زهدمآبانه که کار و تولید را با کمالات معنوی و مصالح اخروی در تضاد می‏دانستند و یا افکار باطل ارباب مآبانه که کار را وظیفه افراد پست و پایین جامعه قلمداد می کردند، خط بطلان می‏کشد.

انس بن مالک می‏گوید: هنگامی که رسول خدا (ص) از جنگ تبوک بر می‏گشتند، سعد انصاری، یکی از کارگران مدینه به استقبال آن حضرت (ص) آمد. وقتی پیامبر (ص) با او دست دادند احساس کردند که دستان وی زبر و خشن است! نبی‏مکرم (ص) سؤال کردند: چرا دستان تو این قدر خشن و زبر است؟ عرضه داشت: یا رسول اللّه! این خشونت و زبری دستان من به خاطر کارکردن با بیل و طناب است تا مخارج خانواده‏ام را تأمین کنم. پیامبر (ص) دستان او را بوسیدند و فرمودند: این دستی است که آتش جهنم آن را لمس نخواهد کرد. (اسدالغابه، ج 2، ص 169)

امام محمد باقر (ع) در نکوهـش بیکاری و تنبلی می‏فرمایـد: بپرهیز از کاهـلی و افسردگـی، زیرا ایـن دو کلید تمام بدی هاست. آدم تنبل حقّش را نمی‏تواند به دست آورد و آدم افسرده حال نمی‏تواند در کار حق بردباری ورزد. (تحف العقول، ص 37)

امیرمومنان (ع) می فرمایند: خدای عز و جل به داود (س) وحی فرمود که تو بنده خوبی هستی به شرط آنکه از بیت المال ارتزاق نکنی و با دستان خویش کار کنی. داود (س) 40 روز گریست؛ انگاه خا به آهن وحی فرمود که برای بنده ام داود نرم شو. آهن به فرمان خدا برای او نرم شد و داود (س) هر روز زرهی می ساخت و آن را به هزار درهم می فروخت و از بیت المال بی نیاز شد. (الکافی، ج 5، ص 8)

ابوعمرو شیبانی گوید: امام صادق (ع) را دیدم که بیلی در دست و پوششی درشت بر تن داشتند و در باغ خود کار می کردند و عرق از بدنشان فرو می ریخت. عرض کردم: فدایت شوم! بیل را به من بدهید تا به جای شما کار کنم. فرمودند: من چنان دوست دارم که شخص در گرمای آزاردهنده آفتاب، برای تامین نیازهای زندگی خود رنج بکشد. (الکافی، ج 5، ص 76)

امام صادق (ع) می فرمایند: باید میزان تلاش تو برای معاش بیشتز از ضایع کنندگان وقت و کمتر از تلاش آزمندی باشد که به دنیایش دلخوش و مطمئن است، پس تلاش خود را در مسیر شخص بانصاف و عفیف قرار بده تا برتر از افراد سست و ناتوان باشی و آنچه را که شایسته مومن است به دست آوری در عین حال به لطف خدا امیدوار باش، زیرا کسانی که مالی به آنها داده شود و سپاس نگزارند در حقیقت مالی ندارند. (تهذیب الاحکام، ج 6، ص 322)

بنابر این، کار و تلاش نه تنها در فرهنگ قرآن بلکه در سیره معصومین (ع) دارای جایگاهی ویژه است و به صور مختلف بر آن تاکید شده تا جایی که پیامبر (ص) به خاطر آن به دست انس بن مالک بوسه زدند و ائمه معصوم (ع) در زندگانی روزمره خود بخشی از اوقات را به کار و تلاش اختصاص می دادند، که این مهم ضرورت توجه و اهتمام ما به کار و تلاش را مشخص می کند.