از نیویورک تا وین، نگاهی به سیر مذاکرات ایران و ۱+۵

قرار است دوشنبه شب (28 بهمن ماه) ظریف و اشتون پیش از برگزاری مذاکرات ایران و گروه 1+5 در خصوص گام نهایی توافق ژنو در شهر وین با یکدیگر دیدار و به رایزنی بپردازند.

محمدجواد ظریف شنبه شب (26 بهمن ماه) درباره دور جدید مذاکرات ایران و گروه 1+5 اظهار داشت: نمایندگان ایران و گروه 1+5 در این دور از مذاکرات تلاش می‌کنند تا بر سر دستور کار و روش پیگیری گفت‌وگوها به توافق برسند و در صورتی که طرف مقابل آمادگی لازم را داشته باشد، دستیابی به توافق جامع در 6 ماه آینده امکانپذیر است.

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران با ذکر این نکته که مسئله اصلی ما در مذاکرات بی اعتمادی مردم ایران به کشورهای غربی است، خاطرنشان کرد:‌ در وین تأکید خواهیم کرد که در ادامه مذاکرات نباید اقدامات یا اظهاراتی صورت گیرد که بی اعتمادی مردم ایران تشدید شود.

مذاکرات ایران و 1+5 در دولت یازدهم

با روی کار آمدن دولت یازدهم، پرونده هسته‌ای از شورای عالی امنیت ملی به وزارت امور خارجه محول شد و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران و کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اول مهرماه سالجاری و در حاشیه شصت و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد دیدار و توافق کردند که وزرای امور خارجه ایران و 1+5 در نیویورک دیدار و نشست بعدی ایران و 1+5 در نیمه اکتبر در ژنو برگزار شود.

ظریف در این دیدار آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای انجام مذاکرات هدفمند در چارچوب زمانی مشخص پیرامون مسئله هسته‌ای اعلام و بر حق قانونی ملت ایران در برخورداری از فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز و حق غنی‌سازی در ایران تأکید کرد.

مذاکرات وزرای خارجه ایران و گروه 1+5 بامداد جمعه پنجم مهرماه به وقت تهران در نیویورک برگزار و توافق شد که شهر ژنو روزهای 23 و 24 مهرماه (15 و 16 اکتبر) میزبان این مذاکرات باشد. از دیگر تحولات گفت‌وگوی نیم ساعته وزرای خارجه ایران و آمریکا برای اولین بار بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بود.

در نهایت مقر اروپایی سازمان ملل در ژنو روزهای 23 و 24 مهر ماه میزبان نشست ژنو یک بود و در بیانیه‌ مشترکی که صادر شد قرار شد تا فاصله نشست بعدی، مذاکرات کارشناسی ایران و 1+5 برگزار شود که در نهایت شهر وین روزهای هشتم و نهم آبان ماه (30 و 31 اکتبر) میزبان این مذاکرات بود، آن هم طی 2 دور و جمعا 9 ساعت و نیم و توافق شد که نتایج این مذاکرات به نشست ژنو 2 ارائه شود.

مذاکرات ژنو 2 نیز به فاصله 22 روز از نشست ژنو یک طی روزهای 16، 17 و 18 آبان (هفتم، هشتم و نهم نوامبر) برگزار و تا بامداد 19 نوامبر نیز به طول انجامید. قرار بود توافقنامه‌ای بین طرفین به امضا برسد که به دلیل ارائه یکسری اصلاحیه‌ها از سوی فرانسه و طرح مواضع حداکثری، تفاهمی حاصل نشد و در نهایت توافق شد نشست بعدی 20 نوامبر در شهر ژنو برگزار شود.

براساس توافقات صورت گرفته نشست ژنو ۳ از 29 آبان ماه به مدت پنج روز در شهر ژنو برگزار و بامداد روز سوم آذر ماه وزرای خارجه ایران و گروه 1+5 (آمریکا، فرانسه، روسیه،‌چین، انگلستان و آلمان) به همراه کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بر سر برنامه اقدام مشترک (توافقنامه ژنو) توافق کردند و مقرر شد به منظور بررسی سازوکارهای اجرایی توافق ژنو مذاکرات کارشناسی برگزار شود که سه دور مذاکره کارشناسی بین ایران و 1+5 برگزار شد و حمید بعیدی‌نژاد مدیرکل سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه عهده‌دار ریاست تیم کارشناسی ایران بود.

اولین دور مذاکرات کارشناسی ایران و 1+5 در تاریخ 18 آذر ماه به مدت 4 روز در شهر وین برگزار شد که در پی اقدام آمریکا در افزودن تحریم‌ها علیه کشورمان،‌ تیم مذاکره کننده ایرانی مذاکرات را متوقف و به تهران بازگشت. پس از درخواست کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، سید عباس عراقچی معاون وزیر خارجه و عضو ارشد تیم مذاکره کننده ایرانی در بروکسل با اشتون دیدار کرد و توافق شد که مذاکرات کارشناسی از سر گرفته شود.

دومین دور مذاکرات کارشناسی ایران و 1+5 از روز پنجشنبه 28 آذر ماه در شهر ژنو برگزار و روز یکشنبه (اول دی ماه) بعد از پنج دور مذاکره سخت و سنگین به خاطر تعطیلات کریسمس متوقف شد که در پی گفت‌وگوی تلفنی محمدجواد ظریف و کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در روز یکشنبه (اول دی ماه) توافق شد که مذاکرات پس از تعطیلات کریسمس از سر گرفته شود.

در نهایت سومین دور مذاکرات کارشناسی ایران و گروه 1+5 روزهای نهم و دهم دی ماه در شهر وین برگزار و کارشناسان دو طرف 23 ساعت به رایزنی و گفت‌وگو پرداختند و پس از آن سید عباس عراقچی معاون وزیر خارجه در گفت‌وگو با فارس گفت که در نشست کارشناسان پیشرفت‌های خوبی حاصل شده، البته برخی مسائل هنوز باقی مانده که باید در سطح سیاسی حل شود. قرار شد که کارشناسان گزارش خود را به معاونان و مدیران سیاسی ارائه دهند و در این باره عراقچی با بیان اینکه چند نکته باقی مانده است از برگزاری نشستی بین وی و هلگا اشمید معاون کاترین اشتون به منظور گفت‌‌وگو درباره سه نکته باقیمانده خبر داد.

نشست عراقچی و اشمید روز 19 دی ماه در هتل اینترکنتینتال شهر ژنو برگزار و البته قبل از آن، نشست سه جانبه‌ای با حضور عراقچی، هلگا اشمید و وندی شرمن معاون وزیر خارجه آمریکا و نماینده این کشور در مذاکرات ایران و 1+5 که در مسیر سفر به مسکو توقف کوتاهی در شهر ژنو داشت، برگزار شد. البته عراقچی و شرمن نیز دیداری دوجانبه در حاشیه این نشست‌ها داشتند.

مذاکرات فشرده عراقچی و اشمید به روز جمعه 20 دی ماه نیز کشیده شد و عراقچی پس از پایان شش دور مذاکره با اشمید به گفت که طی دو روز مذاکره فشرده با خانم اشمید، راه‌حل مسائل باقی‌مانده در خصوص نحوه اجرایی شدن توافق ژنو در سطح مدیران ارشد سیاسی بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای 1+5 مورد بررسی و جمع‌بندی قرار گرفت و پیشرفت‌های خوبی حاصل شد و درباره سه مورد اختلافی به راه‌حل رسیدیم، که منوط به تایید راه‌حل در پایتخت‌ها می‌باشد. در واقع تصمیم گرفته شد که نتیجه این بررسی‌ها به پایتخت کشورها منتقل و متعاقب آن تصمیم‌گیری نهایی در پایتخت‌ها اتخاذ و نتیجه اعلام شود. 

معاون وزیر خارجه ایران و عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای همچنین عنوان کرد که تاریخ پیشنهادی برای اجرای گام اول توافق ژنو مورد توافق قرار گرفته ولی یادآور شد که اعلام این تاریخ منوط به موافقت پایتخت‌ها با راه‌حل‌های پیشنهادی است.

پس از آن بود که سید عباس عراقچی روز 22 دی ماه در نشستی خبری اعلام کرد که گام اول توافق ژنو از روز سی ام دی ماه (20 ژانویه) اجرایی خواهد شد. وی در این باره گفت: تا همین الان تماس‌های ما با خانم اشمید برای انجام آخرین هماهنگی‌ها ادامه داشت. نهایتا توافق بین ما و 1+5 در خصوص نحوه اجرای گام اول از برنامه اقدام مشترک نهایی شد و دو طرف به یک برداشت واحد از نحوه اجرای توافق رسیدند و در تاریخ 20 ژانویه (30 دی) گام اول از توافق ژنو اجرایی خواهد شد.

وی عنوان کرد:‌ امروز مطلع شدیم 6 کشور با راه‌حل‌‌های پیشنهادی موافقت کردند و آنها را پذیرفتند و در ایران نیز نهادهای ذیربط راه‌حل‌ها را بررسی و ارزیابی کرده و موافقت خود را اعلام کردند که این موافقت در تماس بین بنده و خانم اشمید اعلام شد و توافق کردیم از 20 ژانویه گام اول توافق اجرایی شود. امیدواریم شروع خوبی برای اجرای توافق ژنو باشد. پس از اینکه این گام اول اجرایی شد، در فاصله کوتاهی، تماس‌های‌ خود را مجددا برای شروع مذاکرات مربوط به گام پایانی و راه‌حل آن از سر خواهیم گرفت.

در همین راستا ظریف و اشتون پنجشنبه سوم بهمن ماه در حاشیه اجلاس مجمع جهانی اقتصاد در داووس با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کرده و توافق کردند که نشست ایران و 1+5 درباره گام نهایی توافق ژنو را تا اواخر بهمن برگزار کنند.

ظریف در این باره در صفحه فیس بوکش نوشت: می‌خواستیم زودتر اجلاس برگزار شود؛ ولی دوستان چینی به دلیل تعطیلات سال نو چینی آمادگی نداشتند.

البته در طی این مدت رسانه‌ها اخباری را منتشر کردند مبنی بر اینکه قرار است مذاکرات ایران و 1+5 در نیویورک برگزار شود ولی در نهایت در دیداری که ظریف و اشتون در 11 بهمن ماه در حاشیه پنجاهمین نشست کنفرانس امنیتی مونیخ داشتند توافق کردند که دور بعدی مذاکرات ایران و گروه 1+5 در خصوص گام نهایی توافقنامه ژنو در تاریخ 29 بهمن ماه (18 فوریه) در وین برگزار شود.

کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در آستانه مذاکرات وین عنوان کرد: گفت‌وگوها را در وین برای توافقی سازنده پیگیری می‌کنیم.

وی همچنین ابراز امیدواری کرد که این مذاکرات پیشرفته داشته باشد و افزود: دور بعدی بسیار پیچیده و دشوار است اما بهرین راه برای رسیدن به یک توافق نهایی پیگیری می‌شود.

مشاور رئیس جمهور چین نیز اخیرا خواستار همکاری همه طرف‌ها برای حل جامع موضوع هسته‌ای ایران شد.

 لازم به ذکر است هیئت‌های مذاکره کننده ایران و گروه 1+5 در دولت نهم و دهم نیز 9 بار بر سر یک میز به مذاکره نشستند.

تیرماه 1387، مهر ماه 1388، آذر ماه 1389 به ترتیب مذاکرات ژنو یک، دو و سه برگزار و استانبول بهمن 1389 و همچنین 26 فروردین ماه 1391 میزبان دور بعدی گفت‌وگوها بود. این مذاکرات سوم و چهارم خرداد در بغداد و 29 و 30 خرداد ماه در مسکو و هشتم و نهم اسفند ماه 1391 و 16 و 17 فروردین ماه 1392 نیز آلماتی قزاقستان میزبان این مذاکرات بود.