به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران،شهر ژنو به واسطه مراکز بین‌المللی و برگزاری
نمایشگاه‌های جهانی در آن به محلی برای تردد مقامات کشورها، دیپلمات‌ها،
خبرنگارها و توریست‌ها از سراسر دنیا تبدیل شده است.
اگر از مقر سازمان ملل واقع در میدان "صندلی شکسته" شهر ژنو کم‌تر از 200 متر به سمت جنوب غرب
حرکت کنیم به موزه بزرگ و باشکوهی می‌رسیم که موزه "آریانا" یا به زبان محلی "Musée Ariana" نامیده می‌شود. این موزه متعلق به سازمان ملل است و
بین سال‌های 1877 تا 1884 تاسیس شده است. موزه آریانا مجموعه‌ای بی‌نظیر
شامل بیش از 22 هزار قطعه اثر هنری در زمینه شیشه و سرامیک را از کشورهای
مختلف اروپا، آسیا و به ویژه خاورمیانه در معرض دید بازدیدکنندگان قرار
می‌دهد. قدمت برخی از این آثار به 12 قرن پیش باز می‌گردد.
از
جمله آثار ارزنده‌ای که در موزه توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند
آثاری است که از خاورمیانه گردآوری شده است. ورود ظروف باستانی چین به
خاورمیانه موجب شد تا هنرمندان بسیاری از کشورهای دیگر نیز تمام قدرت تخیل
خود را به کار بگیرند و آثاری تولید کنند که صنعت سرامیک دنیا را متحول
کرد. در اوایل قرن دوازدهم میلادی سفالگران مسلمان توانستند ترکیبی منحصر
به فرد از مواد ساخت سفال دست پیدا کنند. این تکنیک پیچیده که کشورهای غربی
به آن دسترسی نداشتند موجب تحیر هنرمندان اروپایی شد تا جایی که موزه
آریانا در یکی از اسناد خود در این‌باره می‌نویسد: «تنوع، غنا و خلاقیت
آثار تزئینی سرامیک خارمیانه حدی ندارد.»
تصویر ظرف سفالی متعلق به قرن 9 تا 10 میلادی، منطقه نیشابور-ایران
برخی
از این طرح‌ها رابطه مستقیمی با نشانه‌ها و ذائقه کشورهای اسلامی دارد.
نقوش هندسی و متقارن از یک سو و خطوط کوفی و نسخ از سوی دیگر نشان می‌دهد
کشورهای اسلامی تا چه اندازه در صنعت سرامیک تأثیرگذار بوده‌اند. موزه
آریانا بیش از 700 اثر تنها در زمینه سرامیک را از کشورهای اسلامی در خود
جای داده است. این قطعات هنری به قرون 9 تا 19 میلادی برمی‌گردد و
هنرمندانی از ایران، ترکیه، سوریه، مصر و حتی اسپانیا در خلق آن‌ها نقش
داشته‌اند. این
موزه قرار است از بهمن تا مرداد امسال (فوریه تا آگوست 2014) طی برنامه
ویژه‌ای موسوم به «سرامیک‌های اسلامی» آثار کشورهای اسلامی را در معرض دید
عموم مردم قرار دهد.
تصویر ظرف سفالی متعلق به قرن 9 تا 10 میلادی، منطقه نیشابور-ایران از نمای بالا
از
جمله آثاری که در موزه آریانا چشم‌نوازی می‌کند و در نمایشگاه امسال
هزاران نفر از آن‌ها بازدید خواهند کرد، تعداد کثیری از آثار باستانی ایران
است که به این موزه منتقل شده است. علاوه بر آثاری که از سال‌ها پیش در
موزه به نمایش گذاشته شده، سال گذشته دو مجموعه فوق‌العاده ارزشمند نیز از
ایران به مجموعه آثار موزه آریانا افزوده شد. مجموعه اول شامل آثار سفالی
از شهر میبد استان یزد است که توسط میشلین سنتلیور-دمون گردآوری شده، و
مجموعه دوم میراث فردی به نام پروین میلان ناصری است که شامل آثار بسیار
متنوع سرامیک است که به ایران باستان تعلق دارد.
ظرف سفالی طلاکاری شده ایرانی متعلق به سده اول میلادی
ظرف سفالی طلاکاری شده ایرانی متعلق به سده اول میلادی
موزه آریانا در دفترچه راهنمای نمایشگاه امسال با اشاره به آثار کشور ایران به عنوان نقاط قوت مجموعه موزه، تصریح می‌کند:
«این مجموعه‌های خارق‌العاده تا پیش از این هیچ‌گاه مورد مطالعه دقیق قرار
نگرفته و هرگز در قالب یک مجموعه کامل به نمایش گذاشته نشده‌اند. قفسه‌های
موزه آریانا قادر نیستند این مجموعه غنی را به طور دائم به نمایش بگذارند.
به همین خاطر، می‌کوشیم تا با نمایشگاه امسال و کتابچه‌ای که در آن توزیع
خواهیم کرد این جای خالی را پر کنیم.» از جمله آثار ایرانی در موزه آریانا
انواع ظروف و سینی‌های تزئینی و تابلوهای دیواری از شهرهای کاشان و نیشابور
است.
تابلوی دیواری متعلق به قرن 14 میلادی منطقه کاشان-ایران
موزه
آریانا مسلماً یکی از مجموعه‌های کم‌نظیر آثار هنری شیشه و سرامیک را در
خود جای داده است. اما این آثار چگونه و چرا از موزه ای در شهر ژنو سر
درآورده است؟ با توجه به سابقه ای که از سرقت آثار باستانی ایران و انتقال
آن‌ها به موزه‌های خارجی از جمله موزه "متروپولتین" آمریکا، موزه بریتانیا،
و موزه "لوور" فرانسه سراغ داریم، این سؤال پیش می‌آید که آیا آثار ایرانی
موزه آریانا توسط ایران به این موزه تقدیم شده‌ان و صاحبان اصلی این
مجموعه‌ها و آثار، آن‌ها را به موزه آریانا سپرده‌اند و یا این‌که آثاری که
نماینده تاریخ و تمدن باستانی کشور ماست از راه‌های غیرقانونی و بدون
اجازه دولت به ژنو منتقل شده و در فاصله 200 متری مقر سازمان ملل در معرض
دید مردم قرار گرفته است.
خبرنگار
مشرق، این سؤال‌ها را از خانم "کرستین سوتر" مسؤول روابط عمومی موزه جویا
شد. او که از این سؤال غافل‌گیر شده بود گفت: همه این اشیاي تاریخی،
خریداری شده و اسناد آن مشخص است. وی از دادن اطلاعات در خصوص فروشندگان این آثار و جزئیات این خریدها خودداری کرد.
تعداد بسیار زیادی از آثار باستانی ایران در بسیاری از موزه‌های جهان یا در
کلکسیون‌های شخصی افراد موجود است. از این آثار بسیاری توسط قاچاقچیان و
سارقان به آن سوی مرزها فرستاده شده و بسیاری نیز توسط کاوشگران به کشورهای
دیگر رفته‌اند.
شاید مهم‌ترین این آثار، استوانه کوروش بزرگ یا
منشور حقوق بشر کوروش است که در سال ۱۲۵۸ خورشیدی/ ۱۸۷۹ میلادی در شهر
باستانی بابل پیدا شده و تا به امروز در موزه بریتانیا در شهر لندن نگهداری
می‌شود. در سال 1386 هم زمانی که نقش برجسته‌ای از تخت جمشید در لندن به
حراج گذاشته شد، غرض‌ورزی‌های سیاسی باعث شد که دادگاه عالی لندن مدارک
ایران برای اثبات مالکیت اثر را نپذیرد. در نتیجه دارنده آن آقای "دنیس
برند"
که اتفاقاً در اکتبر 1974 ميلادي آن را در یک حراجی در نیویورک خریده بود
توانست
این اثر باستانی ایران را بفروشد.
ظرف سفالی طلاکاری‌شده ایرانی متعلق به سده اول میلادی
موزه‌های دیگر دنیا از جمله
متروپولیتن آمریکا و لوور فرانسه هم مملو از آثار ایرانی است که یا از ایران
به سرقت رفته و از قاچاقچیان آثار باستانی خریده شده و در این موزه‌ها به
نمایش گذاشته می‌شود. میلیون‌ها نفر در سال از مشهورترین موزه‌های جهان
بازدید می‌کنند.
در دنیا مرسوم است که موزه‌های کشورهای مختلف
گنجینه‌های خود را برای مدتی مشخص برای بازدید مردم جهان در اختیار
سازمان‌ها و موزه‌های بین‌المللی قرار می‌دهند ولی مردم کشورمان از دیدن
بسیاری میراث فرهنگی خود حتی در فضای مجازی هم محروم هستند و باید هزاران
کیلومتر را برای دیدن این آثار طی کنند؛ سفری که جدا از هزینه‌های آن، برای
دریافت اجازه ورود به این کشورها هفت خان رستم را باید پشت سر گذاشت.