رسانه های دنیا به مناسبت آغاز سال نو چینی تصاویری منتشر کرده اند از اسب
ها و اسب-داران منطقه خودمختار مغولستان چین و یاد-آوری کرده اند که این
حیوان، نمادی برای مقاومت، وفاداری، شجاعت و قدرت است.
با مرور
تاریخ به یاد می آوریم که بی شک نژاد یک دسته از اسب هایی که مغول ها را به
سرزمین ما رساند همین هایی است که در تصویر می بینیم... و تلخ تر خواهد
بود اگر به یاد آوریم که سواران این اسب ها سرانجام طبل پیروزی نواختند در
وطن ما... و مرور این قبیل موارد است که اهمیت کار فرزندان معاصر این دیار
را در دفاع پیروزمندانه از وطنشان، در برابر قدرت های متحد دنیا، نشان می
دهد.... اگر ایشان و رهبرشان به جای خوارزمشاهیان بودند، اکنون نژاد این
اسبان ایرانی شده بود!
حمله مغول به ایرانحملهٔ
مغول به ایران به سه لشکرکشی مغول به ایران اشاره دارد. این لشکرکشی‌ها به
تشکیل حکومت ایلخانان مغول در ایران منجر شد. چنگیز خان پس از غلبه بر چین
و قسمتی از آسیای میانه با خوارزمشاهیان همسایه شد. خواست چنگیز خان
بازکردن راه تجارتی بین ایران و چین بود و در ابتدای امر نسبت به سلطان
محمد خوارزمشاه ادب و احترام را رعایت نمود ولی این پادشاه که خیال تسخیر
چین را داشت با تدابیر خصمانهٔ خود موجب تحریک غضب خان مغول را فراهم کرده و
هجوم او را به ممالک اسلامی باعث گردید. حملهٔ مغول در پی واقعهٔ قتل ۴۵۰
بازرگان مسلمان مغولی در شهر اترار آغاز شد. شروع نخستین لشکرکشی در
سپتامبر سال ۱۲۱۹ میلادی (پائیز ۶۱۶ ه ق) و به فرماندهی چنگیز خان بود.
سلطان محمد خوارزمشاه در همان سال با سپاهی به مبارزه با مغول برآمد ولی از
جوجی پسر چنگیز شکست خورد و از آن پس تصمیم گرفت که از مواجهه با لشکر
مغول خودداری کند. چنگیز جهت دستگیری سلطان محمد دو نفر از بزرگان لشکر خود
را به تعقیب او فرستاد. سال بعد سلطان محمد در بستر مرگ، جلال‌الدین
خوارزمشاه را به جانشینی خویش برگزید و جلال‌الدین بیش از ۱۰ سال بعد از
مرگ پدر در برابر سپاهیان مغول ایستادگی نمود. دومین لشکرکشی در سال ۶۲۶ ه ق
به امر اوگتای قاآن و به فرماندهی جرماغون نویان بود. این لشکرکشی به قصد
پایان دادن به مقاومت جلال‌الدین خوارزمشاه و تسخیر مناطقی که باقی‌مانده
بود، انجام شد. در پایان این دو حمله مغولان به سلطنت خوارزمشاهیان بر
ایران پایان دادند و بسیاری از شهرهای خوارزمشاهی مانند سمرقند، مرو،
بامیان، هرات، توس، نیشابور و پایتخت این سلسله گرگانج بکلی ویران شده و
مردم آن قتل‌عام شدند. خط سیر تخریب و ویرانی فقط منحصر به شمال و شمال
شرقی ایران نبود، در مرکز و غرب ایران نیز شهرهای ری، قم، قزوین، همدان،
مراغه و اردبیل به کلی ویران شدند.
به گزارش روزگارنو، به نقل از
ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد، سومین لشکرکشی در سال ۱۲۵۴ میلادی (۶۵۴ ه ق)
چهل سال پس از شکست و فرار سلطان محمد خوارزمشاه، با هجوم هولاکوخان به
ایران آغاز شد. هلاکوخان در این لشکرکشی تسخیر قلعه‌های اسماعیلیه را اولین
هدف خود می‌شناخت. رکن‌الدین خورشاه آخرین خداوند الموت در تسخیر این
قلعه‌ها به هلاکو کمک‌هایی نیز کرد اما سرانجام در دنبال تسخیر این
قلعه‌ها، خود او نیز به هلاکت رسید بدین ترتیب دولت خداوندان الموت به
پایان رسید. پس از این پیروزی بود که حاکمان مغول کوشیدند تا به جای ویرانی
و قتل‌عام مردم بر آنان حکومت کنند. دفاع مردم در حملهٔ نخست مغولان در
شهرهای اترار و خجند و هرات همچنین مقاومت اهالی خوارزم، نیشابور، هرات،
طالقانِ خراسان و سمنان نشان از آن دارد که در حملهٔ نخست شهرهای مختلف در
مقابل حملهٔ مغول به شدت مقاومت کردند اما نفاق سران کشوری و لشکری با
یکدیگر و نداشتن یک فرماندهٔ مدبر و فرار خوارزمشاه و بی‌انضباطی کار
نگذاشت که این همه مدافعات به نتیجه‌ای قطعی منتج شود.
حمله مغول
بیش از خسارت‌های اقتصادی، صدمات فرهنگی و روحی برجای‌گذاشت. در این حمله
مراکز علمی و فرهنگی از جمله کتابخانه‌های بسیاری سوزانده و ویران شد.
شهرهای بزرگ بسیاری از بین رفت و به دنبال آن مراکز رشد و پرورش فکری به
حداقل رسید. کاهش جمعیت و به اسارت گرفتن و فرستادن صنعتگران ایرانی به
مغولستان باعث رکود اقتصادی در ایران گردید و تخریب قنات‌ها و آبراهه‌هایی
که در طول قرن‌ها ساخته‌شده‌بودند، سبب رکود کشاورزی شد. پس از حملهٔ مغول
شماری از دانشمندان که در این حمله جان سالم بدر برده بودند، به مناطق امن
مانده از این حمله مانند آسیای صغیر و هند مهاجرت کردند. همچنین از اثرات
دیگر آن رونق تجارت بین ایران، چین و کشورهای غرب ایران بر اثر ایجاد دولت
واحد مغول و امنیت راه‌ها بود.
ممنون که این خبر را نقل کرده اید. کاش منبعش را هم ذکر بفرمایید.