به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران،متأسفانه در کشور ما تعداد علاقمندان به طبیعت‌گردی و تماشای حیوانات بسیار اندک است که باید اقدامات اساسی در این مورد انجام گیرد.
منطقه لرستان، به طور کلی تعیین ارزشهای واقعی یا اقتصادی پستانداران بر حسب واحد پولی بسیار مشکل است. با وجودی که بارها کوشش شده تا بر اساس معیارهایی ارزشهای اقتصادی حیوانات وحشی تعیین شود اما فرمولهای به کار گرفته شده بسیار پیچیده و گاهی غیرقابل قبول است.
از آنجایی که اطلاع از ارزشهای پستانداران میتواند در توجیه حفاظت از این حیوانات بسیار مؤثر باشد تا حد امکان سعی شده که این ارزشها به طور خلاصه ارائه شوند.
علاوه بر جنبههای اکولوژیک که به آنها اشاره میشود پستانداران وحشی زمینه بسیار وسیعی را در جهت انجام مطالعات و تحقیقات علمی فراهم آوردهاند، به طوری که در بسیاری از پیشرفتهایی که در زمینههای تحقیقات پزشکی، دارویی، مولکولی و همچنین اثبات فرضیه تکامل صورت گرفته این امر کاملاً مشهود است.
کارشناس حیات‌وحش حفاظت محیط زیست لرستان به خبرنگار ایسنا گفت: پستانداران از پیشرفتهترین مهرهداران هستند و اعضای آنها در اکثر اکوسیستمهای دنیا، جانوران غالب بوده و نقش تعیین کنندهای در زنجیرههای غذایی دارند.
مریم موسیوند اضافه کرد: پستانداران گرچه از نظر تنوع و فراوانی بسیار کمتر از جانوران دیگر و حتی مهرهداران از جمله پرندگان و ماهیان هستند، ولی به خاطر پیچیدگیهای بدن و به خصوص سیستم عصبی و مغز پیشرفتهتر و بزرگتر، نقش کلیدی را در بسیاری از اکوسیستمها دارند.
وی بیان کرد: ایران به خاطر تنوع جغرافیایی و اقلیمی خود دارای تنوع گونهای بسیار ارزشمندی است و بر اساس آخرین بررسی و گزارشات کارشناسان محیط زیست حدود یکهزار و 133 گونه جانوری اعم از پستاندار، پرنده، خزنده و دوزیست در اکوسیستمهای خشکی و آبهای داخلی کشور زیست میکنند.
او افزود: رده پستانداران با 194 گونه شناسایی شده، طیف وسیعی از جانوران را از نظر جثه در بر میگیرد و در لرستان تقریباً 43 گونه آنها شناسایی و در سالهای اخیر نیز با نصب دوربینهای تلهای(Camera trapp) تصاویری از گونههایی مانند پلنگ، قوچ و میش، گراز، کبک و... ثبت شده است.
این محقق حیات‌وحش با اشاره به نقش و اهمیت پستانداران در طبیعت، ادامه داد: پستانداران نقش عمده و پیچیدهای در ایجاد تعادل اکولوژیک ایفا میکنند، برای مثال میتوان از خفاشها که حشره خوارند(به استثنای یک گونه که میوهخوار است) نام برد، این حیوانات نقش بسیار با اهمیتی در کنترل جمعیت حشرات موذی و آفات برعهده دارند.
موسیوند تصریح کرد: پستانداران گوشتخوار نیز در ایجاد تعادل اکولوژیک نقش مهمی ایفا میکنند. در مناطقی که تعداد حیوانات کاهش یافته است، ناهنجاریهایی مانند انفجار جمعیت جوندگان مشاهده میشود.
وی گفت: کفتار و شغال در طبیعت نقش رفتگر را بر عهده دارند. آنها با خوردن لاشه حیوانات و زبالههای روستاییان، از انتشار بیماریها و آلودگی محیط زیست جلوگیری میکنند. گوشتخواران دیگری نیز مانند گرگ با تعقیب و شکار سُمداران مریض، پیر و ناتوان نقش مؤثری را در جلوگیری از بروز بیماریهای واگیر و بقای نسل حیوانات باهوشتر و قویتر ایفا میکنند.
این کارشناس حیات‌وحش خاطرنشان کرد: خرسها نیز که گوشتخوارانی همه چیزخوار هستند، با خوردن میوههای جنگلی و دفع هستههای آنها سبب تجدید حیات و رویش بذر درختان در مناطق مختلف جنگل میشوند. اسید موجود در معده خرسها و سایر میوهخواران باعث نازک شدن پوسته دانهها و کمک به جوانهزدن آنها میشود.
موسیوند با بیان اینکه بعضی از جوندگان نظیر سنجاب و هامستر در فصول مناسب مقدار زیادی از دانهها و میوههای جنگلی را در زیر زمین ذخیره میکنند، اضافه کرد: همه ساله در اثر مرگ و میر تعدادی از این حیوانات، بذرهای جمعآوری شده در فصل بهار شروع به رویش میکنند و گیاهان جدیدی را به وجود میآورند.
این کارشناس حیات‌وحش محیط زیست طبیعی اظهار کرد: گرازها نیز پستانداران مفیدی هستند و میتوان آنها را باغبان جنگل نامید. این حیوانات که پوزه و دندانهای بسیار قوی دارند و در جستوجوی ریشه گیاهان، با زیر و رو کردن خاک آن را شخم زده و عمل هوادهی و پوک کردن خاک ضمن ذخیرهسازی آب، از بین بردن آفات و زیر خاک کردن بذر گیاهان را به طور کامل انجام میدهند. از طرف دیگر در فصل زمستان که همه جا پوشیده از برف است این حیوانات با کنار زدن برف و زیر و رو کردن خاک، مواد‌غذایی و مکان استراحت را در اختیار پرندگان و حتی برخی از پستانداران قرار میدهند.
موسیوند ادامه داد: پستانداران را از نظر نحوه زندگی میتوان به دو گروه پستانداران اجتماعی و پستانداران غیراجتماعی یا تکزی تقسیم کرد، تعداد زیادی از گونههای پستانداران نظیر اکثر سمداران، خفاشها، جوندگان و دلفینها زندگی اجتماعی دارند و در دستههای کوچک و بزرگ زندگی میکنند.
وی خاطرنشان کرد: در اکثر گونههای سمداران مانند مرال، کل، بز، قوچ و میش، بیشتر اوقات مادهها به همراه بچهها و حیوانات جوان، جدا از گروه نرهای مسن زندگی میکنند، ولی در فصل جفتگیری همگی به صورت گله واحدی در میآیند. در این فصل نرهای قدرتمند هدایت گله را به عهده گرفته و نرهای دیگر را از گله بیرون میکنند.
این کارشناس حیات‌وحش افزود: در خفاشها نیز نرها جدا از مادهها و بچهها زندگی میکنند اما با فرا رسیدن فصل پاییز یا بهار که زمان جفتگیری است همگی به صورت کلنی واحدی در میآیند.
او ادامه داد: تعدادی از گونههای پستانداران به خصوص طعمهگیرها( Predators ) از قبیل حشرهخورها و گوشتخوارانی مانند پلنگ، روباه و سمور، تکزی هستند و به صورت غیراجتماعی زندگی میکنند. این حیوانات معمولاً اراضی مشخصی را به عنوان قلمرو(Territory) خود انتخاب میکنند و محدوده آن‌را به وسیله علائمی مانند بوی ادرار یا ملاقات با همسایگان مشخص میکنند.
موسیوند با بیان اینکه وسعت قلمرو بستگی به میزان مواد غذایی و توانایی حیوان در برخورد با حیوانات مجاور دارد، بیان کرد: اغلب پستانداران تکزی، به خصوص نرها، از قلمرو خود به دقت مراقبت و از آن دفاع میکنند. در حیواناتی نظیر روباه گاه حیوان نر قسمتی از قلمرو ماده را در فصل جفتگیری در اختیار میگیرد.
وی یادآور شد: رودکها(گورکنها) نیز که بهصورت خانوادگی زندگی میکنند، همگی دارای یک قلمرو واحد هستند و محدوده آن را به وسیله بو معین میکنند. آنها قادرند بوی مشخصه خانواده خود را از بوی خانوادههای دیگر تشخیص دهند. برخی از پستانداران از قبیل اکثر گوشتخواران علاوه بر قلمرو، محدوده وسیعتری را نیز برای گشتزنی و شکار انتخاب میکنند که به آن گستره خانگی(Home – Range) میگویند. محدوده قلمرو در داخل گستره خانگی قرار دارد.
این کارشناس حیات‌وحش محیط زیست طبیعی گفت: طی چند سال اخیر با استفاده از دوربینهای تلهای کارشناسان محیط طبیعی مبادرت به ثبت تصاویری از قوچ و میش، گربه وحشی، شغال و غیره کردهاند که این تصاویر به سازمان متبوع ارسال شده و همچنین در فصول سرشماری از پستانداران استان با استفاده از دوربین، فیلم و عکسهای زیادی از حیواناتی نظیر کل و بز کوهی، گرگ، روباه، کفتار، سنجاب و سنجابک درختی تهیه شده است.