سياه سرفه يك عفونت حاد سيستم تنفسي مي باشد كه با سرفه اي پي در پي ، قطاري و فرياد گونه مشخص مي شود كه بيش از ۵۰۰ سال از شناسايي آن مي گذرد.
البته امروزه واكسيناسيون سياه سرفه در اكثر كشورها از جمله كشور ما به صورت گسترده انجام مي شود و موارد ابتلا به بيماري به شت كاهش يافته است.
يك متخصص بيماريهاي عفوني در استان چهارمحال و بختياري با بيان اينكه، سياه سرفه بسيار مسري است گفت: در كساني كه سابقه قبلي ابتلا به بيماري را نداشته و يا واكسيناسيون عليه ميكروب سياه سرفه انجام نداده باشند، در صورت مواجهه با ترشحات تنفسي آلوده احتمال ابتلا به بيماري ۱۰۰ درصد است.
دكتر فريدون رحماني افزود: عامل اختصاصي بيماري ميكروبي به نام بورد تلا پرتوزيس است كه موجب همه گيري سياه سرفه مي شود. وعامل موارد منفرد و تك گير سياه سرفه علاوه بر ميكروب بورد تلا پرتوزيس ميكروب ديگري به نام برود تلا پارا پرتوزيس مي باشد.
دکتر رحمانی اظهار داشت: برود تلاپرتوزيس به مدت زيادي در محيط زنده نمي ماند و به عنوان حامل مزمن در انسان اثبات نشده است اما افرادي كه مبتلا به عفونت تحت باليني مي شوند و بيماري آنها تشخيص داده نشده عاملي براي گسترش انتقال ميكروب محسوب مي شوند.
وي افزود: اين ميكروب از طريق سرفه، عطسه و ذرات تنفسي از افراد بيمار و آلوده به انسانهاي مستعد منتقل مي شود.
دكتر رحماني در خصوص علائم اين بيماري گفت: سياه سرفه به صورت كلاسيك يك بيماري طولاني است كه به سه مرحله نزله اي ، حمله اي و بهبودي تقسيم مي شود.
وي تصریح کرد: پس از ورود ميكروب به بدن از طريق ذرات تنفسي و طي يك دوره كمون ۱۲- ۳ روزه، مرحله نزله اي يا كاتارال با علائم غير اختصاصي شروع مي شود. اين علائم شامل احتقان و آبريزش بيني ، تب با درجه پائين ، اشك ريزش،عطسه و احتقان ملتحمه و چشم مي باشند كه حدود ۲-۱ هفته طول مي كشند. و بعد از اينكه علائم اوليه از بين رفت، سرفه كه مشخصه آغاز مرحله ي پاروكسيمال (حمله اي) است شروع مي شود. به گفته وي، سرفه به صورت خشك و متناوب و به صورت تحريكي آغاز مي شود و بعد به صورت پاروكسيمال كه مشخصه سياه سرفه است در مي آيد.
دكتر رحماني اظهار داشت: يك كودك به ظاهر سالم بدون تحريك قابل توجهي ناگهان دچار اضطراب شده و والدين خود را بغل مي كند. در اين مرحله گونه و قفسه سينه به جلو نگهداشته مي شود . زبان به بيرون رانده شده، چشم ها، حدقه زده و بيرون مي زند و دائم ريزش اشك دارند و تا زماني كه سرفه توقف كند يك صداي whoop به دنبال حركت هواي دمي از راه هوائي نسبتا بسته عبور مي كند . استفراغ بعد از سرفه زياد است، تعداد و شدت حملات سرفه پس از چند روز افزايش مي بايد و براي چند روز تا هفته ها ثابت مي ماند در مرحله پاروكسيسم ، بيماران ممكن است بيش از يك حمله در ساعت داشته باشند. اين دوره ي حمله اي حدود ۶-۲ هفته طول مي كشد و پس از آن همانطور كه علائم رو به كاهش مي باشند بيمار وارد مرحله بهبودي و ريكاوري مي شود اين مرحله كه بيش از ۲ هفته طول مي كشد تعداد و شدت حملات سرفه كاهش مي يابد.
به گفته اين متخصص بيماري هاي عفوني، در شير خواران كمتر از ۳ ماه بدليل نداشتن توان كافي براي سرفه حالت Whoop ديده نمي شود و علائم متفاوت با كودكان بزرگتر مي باشد و در شيرخواران كوچك نفس نفس زدن و خفگي به سرعت مي تواند اتفاق بيفتد، در كودكان بزرگتر و جوانان ايمن شده تمام مراحل سياه سرفه كوتاه مي شوند. جوانان و بالغين اينطور توصيف مي كنند. كه بصورت ناگهاني دچار خفگي شده و بدنبال آن سرفه هاي مداوم احساس خفه شدگي، سر درد ناگهاني، تنفس، همراه با وقفه و كاهش سطح هوشياري شده اند.
دكتر رحماني در خصوص تشخيص اين بيماري گفت: علامت بر جسته ي سياه سرفه، سرفه هاي آن است بخصوص اگر علائم بعدي آنها به شكل تب و بي حالي و درد عضله و گلودرد، گرفتگي و خشونت صدا نباشد. همچنين اگر سرفه هايي بيش از ۱۴ روز طول كشيده باشد و به همراه آن علائم پاروكسيسم حداقل يك بار روي داده باشد و وجود Whoop و استفراغ بعد از سرفه در بيشتر موارد ديده شود.
وي كاهش پاروكسيسها (حمله ها )، تحت نظر داشتن شدت سرفه و كمك رساني درموقع لزوم و داشتن حداكثر تغذيه (به دليل استفراغ هايي كه پس از سرفه روي مي دهد فرد بيمار دچار سوء تغذيه مي شود) ، استراحت و بهبودي بدون عوارض را از اهداف درمان اين بيماري عنوان كرد.
وي بر لزوم ارجاع شير خواران كمتر از ۳ ماه كه شك به سياه سرفه آنها مي باشد و شير خوران ۳ تا ۶ ماه كه در آنها حمله اي پاروكسيسهاي شديد مشاهده شود و بيماران ديگر در هر سني با بروزعوارض قابل توجه تاكيد كرد.
دكتر رحماني گفت: هدف از بستري كردن اين بيماران بررسي پيشرفت بيماري و احتمال وقايع تهديد كننده حيات آنان در اوج بيماري، جلوگيري يا درمان عوارض، آموزش والدين از سير طبيعي بيماري و مراقبتي كه احتمالا در خانه بايستي انجام دهند.
وي افزود: همچنين با بررسي دائم تعداد ضربان قلب و تعداد تنفس و ثبت دقيق سرفه ، تغذيه و استفراغ و تغييرات وزن، شدت بيماري را مي توان بررسي كرد.
اين متخصص بيماريهاي عفوني، پاروكسيسم هايي با طول زمان كمتر از ۴۵ ثانيه است، تغييرات رنگ چهره به قرمز و نه به آبي، برگشت افت اشباع اكسيژن بعد از پاروكسيسم به حد عادي و Whoop كردن يا زور زدن براي احياء و دفع پلاك موكوسي توسط خود فرد را از علائم پاروكسيسم هايي بر شمرد كه تهديدي براي زندگي و ادامه حيات بيمار نيستند.
وي يادآور شد، در درمان بيماران تركيب يا غلظت فرمول غذايي در كيفيت ترشحات، سرفه يا باقي ماندن خلط ها تاثيري ندارد اما از تغذيه با حجم زياد بايستي اجتناب شود.
دكتر رحماني با بيان اينكه، بسياري از كودكان با بستري شدن بهبود مي بايد افزود: دادن آنتي بيوتيك بويژه در اوايل بيماري، دور نگه داشتن بيمار از دودهاي محيطي ، عدم تحريك زياد و دور ساختن از محيط خشك يا آلوده و گرم نيز منجر به بهبود بيمار مي شود.
ترخيص بيمار از بيمارستان با مشاهده عدم تغيير يا بدون تغيير ماندن شدت بيماري در عرض ۴۸ ساعت ، عدم نياز به دخالت پزشكي حين پاروكسيسم ها، تغذيه كافي، عدم وجود عوارض، آگاه سازي والدين و اطرافين به طور كامل براي مراقبت در منزل، امكان پذير است.
اين متخصص بيماري هاي عفوني در پايان گفت: ايمن سازي عمومي كودكان با واكسن سياه سرفه كه در شيرخوارگي آغاز شده نقش اساسي در كنترل سياه سرفه دارد./س