بلافاصله پس از انتشار اخباري در مورد آب شدن يخ روابط بین ایران و ایالات متحده در سراسر جهان پس از توافق هسته ای ژنو ، تحليل هاي متعددي در مورد اين كه هند چگونه از اين موفقيت بهره خواهد برد منتشر شد. از نظر بسیاری، این توافق هسته ای موقت به عنوان نقطه عطفی تلقي شده است. در حالی که اسرائیل آن را به چشم حسادت نگاه كرده و آن را به عنوان یک " اشتباه تاریخی" را محکوم کرد.
در هند درباره بهبودي روابط آمریکا و ایران هم خوشبینی و هم بدبینی وجود دارد. در حالی که برخی از افزایش کلی در روابط هند و ایران، به ویژه در تجارت و روابط مربوط به انرژی ، صحبت مي كنند برخي دیگر می گویند این توافق فقط براي شش ماه است .
به گفته کارشناسان هندي، یکی از مزایای مهم اين توافق هسته اي برای دهلی نو ، این است که اكنون هند قادر خواهد بود در افغانستان علیه طالبان نقشی فعال ایفا كند، که می تواند در به نتيجه رساندن تلاشهای سابقش، برای تقویت جای پای خود در آسیا مفید باشد.با عقب نشینی آمریکا از افغانستان در سال 2014 ، سیاست گذاران هند از نقطه نظر سیاسی و تدارکاتي(لجستيكي) بسیار متفاوتي به ايران نگاه خواهند كرد. در نتیجه گرم شدن روابط ايران و امريكا ، هند نیز می تواند تجارت و کسب و کار خود با تهران را ، که به علت تحریم ها به رهبری ایالات متحده از خيلي سال ها محدود باقی مانده است،كارآمدتر كند.
تأثیر فوری را مي توان در فعالیت های كشتيراني که به دلیل تحریم های تحميلي مختل مانده است ، احساس كرد. مهمتر از همه، انتظار می رود که واردات نفت خام هند از ایران در ماه های آینده افزايش يابد. با این حال، اين امر نیز تا حد زیادی بستگی به اين دارد كه دو كشور راه حلي را براي حل مسئله پرداخت پول نفت پيدا كنند. تا کنون، این مسئله به عنوان یک چالش عمده در روابط مربوط به انرژی ميان هند و ایران باقی مانده است.
مثلث هند ، اسرائیل ، ایران
در کنار جوانب مثبت و منفی توافق هسته ای ، موضوعی که نیازمند بررسی است، تاثیراحتمالي توافق هسته اي ژنو بر روابط دفاعی هند و اسرائیل است. امروز ، اسرائیل، در کنار روسیه، دومین عرضه کننده تسليحات به هند است. تجارت نظامی بین این دو در طول بیش از یک دهه گذشته است 10 میلیارد دلار (يك ميليارد دلار در سال ) برآورد شده است.
با توجه به این که هند و اسرائيل روابط دیپلماتیک خود راتنها در اوایل سال 1992 آغاز كرده اند، این ميزان تجارت تسليحاتي رقم قابل توجهی است. همکاری های دفاعی، نقش بسیار مهمی در روابط دو جانبه هند و اسرائیل دارد ، هر چند که اين موضوع به دلیل نگرانی های سیاسی داخلی حساس هند مخفي نگه داشته مي شود.
از آنچه که در 1990 صرفا به عنوان یک رابطه تجاري شروع شد ، همکاری های دفاعی بین هند و اسرائیل امروز ابعاد بسیاری يافته ، از جمله، خرید سلاح ، انتقال فن آوری ، تولید مشترک ، همکاریهاي دریایی، مقابله با تروریسم و مانورنظامی، فناوری فضايي .
چند برنامه سرمایه گذاری مشترک توسط شرکت های دفاعي هر دو طرف قبلا انجام شده و چند طرح نيزدرحال اجرا است. علاوه بر این، راه هایی برای افزایش همکاری در زمینه امنیت سايبري نیز به تازگی مطرح شده است.
این فراتر از محدودیت های سنتی اسرائیل در عرضه سلاح به هند است، که از اسلحه و مهمات گرفته تاموشک های پیشرفته و سیستم های دفاع موشکی مانند فالكن و سیستم های هشدار دهنده ( آواکس ) و هواپيماهاي بدون سرنشین ( پهپاد ) مانند هرون(حواصیل) و پهپاد جستجوگر ، و غیره .
شک و تردید هايي در مورد تاثیر توافق هسته ای ذکر شده در همکاری های دفاعی هند و اسرائیل مطرح شده است.کمی بیش از یک دهه قبل ، رابطه دفاعي قابل توجهی میان دهلی نو و تهران وجود داشت، و با امضای یک پیمان همکاری استراتژیک در جریان سفر محمد خاتمى رئيس جمهور ایران به دهلی نو در ژانویه 2003 به اوج اهمیت رسيد.
این توافقنامه، روابط دفاعی متقابل ايران و هند را تقويت كرد، امکان دسترسی دهلی نو به پایگاه های ایران و در ازای آن امكان دستيابي ايران به محصولات دفاعي مختلف هند ، آموزش و فن آوری را فراهم آورد. پس از آن، صدها نفر از متخصصان نیروی دریایی و تدارکات هند به ایران سفر کرده ، در نگهداری زیر دریایی و تعمیرات اساسی و ارتقاء تانک ها کمک هايي ارائه و پیشنهاد فروش تجهیزات دفاع هوایی هند وسكوهاي هوايي را مطرح كردند.
در اواسط سال هاي 2000، ایران حتی به دنبال کمک گرفتن از هند درمناسب سازي مجدد و نگهداري تانک های زره پوش و سایر وسایل نقلیه نظامی خود بود. متأسفانه، به دلیل فشار شدید ایالات متحده تا کنون انجام چنین فعالیتي گزارش نشده است. در کنار این ، همچنین گزارش شده است که اسرائیل در مورد رزمايش هاي مشترک نیروهای دریایی ایران و هند در اواسط سال هاي2000ابراز نگراني كرده بود.
این در سال 2005 گزارش شد که حتی اسرائیل از هند" تضمین های صریح" خواسته است که از انتقال هرگونه فن آوری با منشائ اسرائیلي به کشور سوم ، به ویژه ایران خودداری کند. " با این حال، با امضای توافق هسته ای ميان هند وامريكا ، نگرانی اسرائیل در مورد رابطه هند و ایران از بين رفت. اين اتفاق وقتي رخ داد كه ایالات متحده به هند فشارآورد كه روابط دفاعی خود را با تهران كاهش دهد ، که یک شرط براي امضاي توافق هسته ای بين هند و امريكادر نظر گرفته شده بود.
از آن زمان به بعد ، روابط دفاعي بین هند و ایران در تمام دوران در حد بسيارپايين باقی مانده است. به طوري كه دو کشور هند و ایران هيچ يك از جلسات گروه کاری مشترک خود را که در سال 2003 تاسیس شد برگزار نكردند. روابط نظامی دو كشور عمدتا به آموزش سطح پایین و تبادل برنامه ها محدود شده است.
امروز ، با تغییرات قابل مشاهده در روابط ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک ، به احتمال زیاد مسئله ايران در روابط دفاعی هند - اسرائیل نمايان خواهد شد. با توجه به توافق هسته ای ژنو ، احتمال از سرگیری روابط دفاعی هند و ایران وجود دارد.
همزمان ذوب شدن يخ روابط ميان ایالات متحده آمریکا و ايران ،تهران تمایل خود را برای احیای روابط دفاعی با هند نشان داده شده است . اين موضوع از نمایش " حسن نیت " ناوهاي ایران ، البرز، بندر عباس و زیردریایی یونس ، به بمبئی، در اوایل دسامبر 2013 مشهود است.
در جريان یک جلسه بین نیروهای دریایی دو كشور ، یک مقام نیروی دریایی هند خواستار همکاری نزدیک دریایی با ایران شد. در این راستا ، نیاز به یک طرح کلی " چارچوب همکاری های مشترک و تامین امنیت برای کشتی های تجاری در آب های غرب هند تا خلیج فارس" پیشنهاد شده است . پس از یک وقفه طولانی در روابط نظامی دو كشور این طرح مطرح شده است.
در ماه ژوئیه سال 2013، غلامرضا انصاری سفیر ایران در هند تمایل خود را به منظور افزایش روابط دفاعی با هند ابراز كرد. آنتونی وزیر دفاع هند نيز متقابلا ازایده تبادل محصولات دفاعی بيشتر میان هند و ایران استقبال کرد. سفير ایران با اذعان به دستاوردهای صنایع دفاعی دو کشور ،بر آمادگی کشورش به تبادل تجربه با هند تاکید كرد.
با این حال هنوز خیلی زود است که از سرگیری قوی همکاری در این زمینه را پیش بینی كرد. اما اگراين اتفاق بيفتد ، ایران به وضوح دوست دارد طراحان دفاعي هند را با تجهیزات دفاعی و نظامی خود مانند سیستم های رادار نظارت زمین، نفربرها ، هواپیماهای بدون سرنشین ، ناوشکن ، زیر دریایی ها و ناوچه موشک انداز وسوسه كند. تهران ممکن است از فروش محصولات نظامی خود هم به عنوان وسیله ای برای به دست آوردن حمایت سیاسی وهم برای احیای اقتصاد خود استفاده کند. این ابزار دیپلماتیک قبلا توسط اسرائیل از اواسط 60 دهه با موفقیت استفاده شده است ، و همچنان تا به امروزادامه دارد.
سوال اصلی این است که آیا روابط دفاعی جدید میان هند و ایران در روابط نظامی سابق هند با دولت یهودی تأثیر می گذارد.؟ بايد منتظر ماند و ديد آيا اين موضوع بر روابط دفاعی هند و اسرائیل تاثير منفي مي گذارد. اگر چه اسرائیل و هند در رابطه با برنامه بحث انگیز هسته ای ایران مستقيما چشم در چشم نشده اند، هر دو آنها روابط دو جانبه خودرا دارند ، به ویژه هند سخت تلاش مي كند توازن بسیار ظریفي ميان روابط خود با ایران و اسرائيل حفظ كند.
با این حال، در ماه ژوئن سال 2013، شیمون پرز ، رئیس رژيم اسرائیل از برنامه هسته ای ایران ابراز نگرانی کرد و حتی دهلی نو خواست در قبال این موضوع "بی طرف" باقی نماند. در گذشته ، در آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) هند علیه ایران رای داد كه دليل آن عدم افشای مقاصد برنامه هسته ای از سوي ايران بود.
نه تنها ایرانیان ، بلكه گروههاي سیاسی هند از چنين همکاری های استراتژیکي انتقاد كردند به ویژه در زمانی که روابط هند و ایران با توجه به رای دهلی نو علیه جمهوری اسلامی در آژانس بین المللی انرژی اتمی رو به وخامت گذاشت و در نتيجه منجر به بن بست انرژی شد. ایران از هند خواست اجازه ندهد هيچ کشور دیگری چنين عملیاتي(عمليات جاسوسي) " عليه کشورهای دوست مانند ایران " انجام دهد. اما، اين پرتاب مرحله جدیدی در روابط هند و اسرائیل بود، و پیشرفت رو به رشد هند در زمینه فناوری فضایی را به نمایش گذاشت .
از آنجايي که هند و ایران به تازگي بحث احیای روابط دفاعی خود را آغاز كرده اند ، هر گونه نتیجه گیری در مورد اين كه آیا این موضوع بر روی روابط نظامی هند و اسرائیل تاثیر مي گذارد يا نه غير منصفانه است. فقط زمان مي تواند در اين باره قضاوت كند. در حال حاضر، هند و اسرائیل در حال بررسی ابزارهاي بیشتر براي افزایش همکاری های دفاعی خود هستند . بنا به گزارش ها هند و اسرائیل برای همکاری در تولید سیستم های هاي-تك برای نیروهای نظامی هند با هزینه های هنگفت 3 میلیارد دلار توافق كرده اند.
با توجه به اين معاملات پر سود که شامل موارد دفاعي پیچیده مي شود، هند و اسرائیل دوست ندارند روابطشان توسط كشور ثالث- در این برهه ايران- تضعیف شود. برای اسرائیل، هند یکی از بازارهای بزرگ است .
نتیجه
درواقع دیدن گرم شدن روابط بین اسرائیل و چین از یک سو ، و ایالات متحده و ایران در طرف دیگر جالب است. هند ، که در بین گير افتاده ، مجبوراست به منظور حفظ منافع ملی گسترده تر خود روابط خارجي خود را بسيارسنجيده پيش ببرد.
سال گذشته به دنبال حمله به یک دیپلمات اسرائیلی هند واقعا روي طناب راه مي رفت . با توجه به اهمیت استراتژیک روابط اسرائیل و ایران براي هند، دهلي نو در مورد تنش بین اين دو ، به ویژه در روزهای اخیر بسیار مضطرب است .
با وجود اقدام هند براي حفظ تعادل ظریف درروابط خود با اسرائیل و ایران به طور همزمان ، ادامه اين سياست براي دهلي نو بسيار دشوار خواهد بود. در نهایت، هند باید سیاست های خود در قبال ایران را از سیاست های راهبردی اسرائیل جدا کند .