به گزارش گروه استانها باشگاه خبرنگاران اولین بار خبرگزاری مهر بود که سال گذشته به موضوع بی آب ماندن سد مروک پرداخت، پروژه ای که علی رغم گذشت 10 سال از آغاز به کار آن همچنان در نقطه 95 درصدی پیشرفت فیزیکی متوقف مانده است تا هر روز بر ابهامات پیرامون آبگیری این سد افزوده شود.
موضوع آنجا جالب تر می شود که در خردادماه سالجاری در حرکتی قابل تامل با حضور محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری وقت کار آبگیری این سد نیز انجام شد؛ سدی که همچنان در حسرت پر شدن باقی مانده است چرا که آبی برای پر شدن سد وجود ندارد.
و اما مشکل کار کجاست که مروک با صرف هزینه های میلیاردی احداث شده ولی آبی برای ذخیره پشت آن وجود ندارد؟ پاسخ این سوال به شاهکار متولیان امر در حوزه سدسازی و احداث دو سد بر روی رودخانه تیره بر می گردد تا سد کمال صالح استان مرکزی آب را به روی سد مروک لرستان ببندد.
رویارویی دو سد؛ "کمال صالح" آب را به روی "مروک" بست
سد كمال صالح استان مركزي در بالادست و سد مروك لرستان در پايين دست هر دو در يک حوضه آبريز و بر روي يک رودخانه به نام تيره از سرشاخه هاي دز قرار دارند.
كل مساحت حوضه آبريز سد مروک كه حوضه آبريز سد كمال صالح نيز در داخل آن قرار مي گيرد برابر 962 كيلومتر مربع است كه از اين ميزان؛ حدود 673 كيلومتر مربع آن را سد كمال صالح به خود اختصاص داده و حدود 289 كيلومتر مربع آن مربوط به حوضه آبريز سد مروک است.
ماجرا از اين قرار است كه عمليات اجرايي سد سنگريزه اي مروک لرستان در سال 1382 در حدود 37 كيلومتري شمال غرب دورود و در بخش سيلاخور به كارفرمايي شركت آب منطقه اي لرستان با هدف ذخيره سازي سالانه 120 ميليون متر مكعب آب برای تأمين آب مورد نیاز حدود 10 هزار هكتار از اراضي دشت سيلاخور آغاز شد.
اين سد كه داراي ارتفاعي معادل 67 متر از پي، عرض تاج 12 و طول تاج آن برابر 451 متر است؛ قرار بود که بزرگترين سد خاكي استان لرستان باشد که البته این گونه نشد.
سد مروک در استان لرستان طی خرداد ماه سالجاری با حضور رئیس جمهوری آبگیری شد و البته همچنان برای تکمیل به اعتباری بالغ بر 40 میلیارد تومان دیگر نیاز دارد و از دیگر سو علی رغم آبگیری همچنان آبی پشت سد جمع نشده است.
سدی که دیرتر شروع شد و زودتر تمام کرد
و اما دو سال بعد از شروع ساخت سد مروک؛ در سال 84 عمليات اجرايي سد سنگريزه اي كمال صالح نيز بر روي بخش علياي همان رودخانه تيره در فاصله حدود 74 كيلومتري جنوب غربي شهر اراك به كارفرمايي شركت آب منطقه اي استان مركزي با هدف تأمين آب شرب مورد نياز شهرهاي اراك؛ شازند و صنايع بزرگ منطقه براي افق 20 ساله - بدون هيچ اعتراض يا واكنشي از سوی مسئولان وقت لرستان - آغاز شد.
از مشخصات اين سد مي توان گفت ارتفاع آن از پي 80 متر؛ عرض تاج 12 متر؛ طول تاج 762 متر؛ حجم كل مخزن سد 110 ميليون متر مكعب؛ حجم مفيد آن 100 ميليون متر مكعب و آب تنظيمي سد معادل 65 ميليون متر مكعب در سال است.
با تدبير مسئولان و نمايندگان استان مركزي و با تأمين به موقع بودجه و افزايش منابع پيمانكار و افزايش شيفت هاي كاري سرانجام پس از پنج سال تلاش بي وقفه؛ در آذرماه سال 88 این سد آبگيري و عمليات انتقال آب سد کمال صالح به بهار 89 موكول و در نهایت در ارديبهشت ماه سال 90 با حضور رئيس جمهوري این پروژه به طور رسمی افتتاح شد.
بزرگترین سد خاکی لرستان نصف شد!
حال با افتتاح و بهره برداري از سد كمال صالح اراک و برنامه ريزي مسئولين استان مركزي برای استفاده از آب این سد به نظر می رسد اهداف احداث سد مروک لرستان قابل تحقق نباشد.
در حالی سد كمال صالح اراک با تامين به موقع بودجه و افزايش منابع پيمانكار و شيفت هاي كاري دو سال بعد از سد مروک لرستان آغاز شد و پس از حدود پنج سال به بهره برداري رسيد؛ ولي سد مروك لرستان بعد از گذشت 10 سال هنوز خبري از تكميل آن نيست.
این در حالیست که با توجه به بدهي حدود 120 ميليارد توماني شركت آب منطقه اي لرستان به پيمانكاران و مشاورين طرح ها و پروژه ها و همچنين عدم تخصيص اعتبارات جديد در سال 92 با گذشت 9 ماه از سال؛ مشخص است كه به اين زوديها خبري از تكميل و افتتاح سد مروک به گوش نخواهد رسید.
نکته حائر توجه آنجاست که قبل از احداث سد كمال صالح اراک؛ حجم ذخيره سازي سالانه سد مروک در مراسم كلنگ زني 120 ميليون متر مكعب برای تأمين آب حدود 10 هزار هكتار اراضي كشاورزي دشت سيلاخور اعلام شده بود؛ ولي بعد از احداث و بهره برداري از سد كمال صالح، توسط مديران و مسئولين شركت آب منطقه اي لرستان اعلام شد كه حجم آبگيري و ذخيره سازي سد مروك به حدود 55 ميليون متر مكعب در سال کاهش يافته است؛ زيرا آب رودخانه تيره در بالادست؛ توسط سد كمال صالح مهار مي شود و آبی برای انتقال به پشت سد مروک باقی نمی ماند.
سد مروک چشم به راه آسمان باقی بماند
همچنین بر اساس آمارهاي موجود كل مساحت حوضه آبريز سد مروک و كمال صالح روي هم رفته معادل 962 كيلومتر مربع است كه حدود 673 كيلومتر مربع آن مربوط به سد كمال صالح و فقط 289 كيلومتر مربع آن مساحت بين حوضه اي و مربوط به سد مروک است كه مطابق نظر کارشناسان در بهترين شرايط بارندگيها؛ حداكثر رواناب بين حوضه اي دو سد كمال صالح و مروك به حدود 20 ميليون متر مكعب در سال مي رسد.
حال اگر رقم 120 میلیون مترمکعب وعده داده شده برای سد مروک و رقم 20 میلیون مترمکعبی بارندگی ها - آن هم در صورت داشتن ترسالی - را با هم مقایسه کنیم متوجه خواهیم شد چه فرصت سوزی عظیمی طی 10 سال گذشته در این بخش صورت گرفته است.
یادآور می شود که در سال آبي 92-91 كه ميزان بارندگيها نيز در حد نرمالي بود و در ابتداي بارندگيها آبگيري اوليه سد مروک انجام شد؛ كل حجم آبي كه در پشت سد ذخيره شد حدود 12 ميليون متر مكعب بوده كه از اين ميزان مطابق نظر کارشناسان حدود چهار ميليون متر مكعب حجم مرده حساب مي شود و قابل برداشت نيست.
با اين توصيف كل حجم ذخيره آب قابل برداشت سد مروک به هشت ميليون متر مكعب در سال مي رسد كه در خوشبینانه ترین حالت فقط مي تواند حدود 800 هكتار را تأمين آب كند.
این آمار روایت تلخ سدی است که قرار بود 120 میلیون مترمکعب آب ذخیره و 10 هزار هکتار از اراضی منطقه را آبیاری کند و امروز علی رغم هزینه های نزدیک به 100 میلیارد تومانی صورت گرفته برای این پروژه شاهد هستیم که این سد تنها شاهد هشت میلیون مترمکعب آب برای 800 هکتار زمین کشاورزی است.
خوش خیالی مسئولان لرستانی همچنان ادامه دارد
و اما گرهی که باید روزی با دست باز و از احداث سد کمال صالح در بالادست سد مروک جلوگیری می شد به دندان کشیده شد تا در جریان سفر مسئولان مختلف از جمله پرویز فتاح وزیر نیرو در سال 87 و قائم مقام وزیر نیرو در سال 91 به این موضوع پرداخته شود.
در جریان این سفرها مقرر شده بود که سالانه مقدار 30 ميليون متر مكعب حق آبه سد مروک لرستان از سد كمال صالح آزاد و رها سازي شود؛ که متأسفانه تاكنون هيچگونه اقدام و پيگيري برای گرفتن حداقل حق آبه لرستان از طرف مسئولين استان صورت نگرفته است.
و اما بد نیست به مرور آخرین اظهارات مدیر عامل شرکت آب منطقه ای لرستان بپردازیم، اظهاراتی که در عین خوش بینی بیان شده و علی رغم گذشت یکسال شاهد تحقق هیچ کدام از آنها نبوده ایم.
وی که با خبرنگار مهر گفتگو می کرد در رابطه به نحوه پر کردن سد مروک عنوان کرده بود که 30 میلیون مترمکعب آب از سد کمال صالح که در بالادست سد مروک قرار دارد باید برای پرکردن مخزن سد مروک آزاد شود و استان مرکزی باید این میزان آب را برای سد مروک رها کند و در این رابطه نیازی به رایزنی نیست.
وی دلیل این ادعا را اینگونه توضیح می دهد: قبل از آنکه حرفی از سد کمال صالح به میان بیاید سد مروک مجوز گرفته بود و سد کمال صالح برای تامین آب پتروشیمی اراک ایجاد شد و بنابراین حجم دریاچه سد مروک مقداری کم شد.
سیفی همچنین گفته بود که وزارت نیرو اعتبار مورد نیاز سد کمال صالح را داد و به همین دلیل این سد زودتر از مروک به بهره برداری رسید.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان لرستان یکسال پیش معتقد بود که: مشکلی از جهت پر شدن مخزن سد مروک وجود ندارد و این سد با مهار سیلابهای بهاره پر می شود و می تواند بیش از پنج هزار هکتار زمین را مشروب کند.
این مسئول قول داده بود که بدون رایزنی، مسئولان استان مرکزی دریچه های کمال صالح را به روی سد مروک باز کنند که چنین نشد. وی همچنین خوش بین بود با سیلابهای بهاره سد مروک پر شود که البته بازهم این وعده محقق نشد تا مروک در حسرت پر شدن باقی بماند.
سوالاتی که دوباره تکرار می شود
خبرگزاری در آخرین گزارش خود به طرح سوالاتی پرداخت که به نظر یا جوابی برای آنها وجود ندارد و یا متولیان امر علاقه ای به پاسخ گویی در این رابطه و اطلاع رسانی به مردم ندارند، اما مجدد این سوالات را مطرح می کنیم تا شاید این بار مسئولان جوابی به افکار عمومی داشته باشند.
ذکر این نکته که "قبل از آنکه حرفی از سد کمال صالح در میان باشد سد مروک مجوز گرفته است" خود به تنهایی گویای اتفاقاتی است که در پروژه های عمرانی لرستان می افتد. مروک قبل از سد کمال صالح مجوز گرفته، قبل از آن آغاز شده است ولی همچنان نه تنها تمام نشده بلکه باید برای تامین آب مورد نیاز خود چشم به سد بالادست بدوزد.
از سوی دیگر طرح این موضوع که "وزارت نیرو اعتبار مورد نیاز سد کمال صالح را داد و به همین دلیل این سد زودتر از مروک به بهره برداری رسید" خود نیز از حکایت تلخ دیگری در این حوزه پرده بر می دارد. چه اتفاقی می افتد که هر ساله مسئولان لرستان از رشد اعتبارات سخن می گویند ولی نمی توانند اعتبار مورد نیاز برای اتمام پروژه حیاتی چون سد مروک را تامین کنند.
مدیران لرستانی از مدیران استان همجوار خود چرا به راحتی عقب مانده اند تا سد مروک امروز با هزینه های میلیاردی منتظر تامین آب باقی بماند.
نکته دیگری که باید به آن پرداخت این است مردم حق دارند که بدانند کاهش 55 میلیون مترمکعبی حجم ذخیره آب سد مروک به چه دلیل رخ داده است و اگر مشکلی برای تامین آب بزرگترین سد خاکی لرستان وجود ندارد چرا حجم مخزن سد حدود 50 درصد کاهش یافته است؟ و چرا امروز شاهدیم سدی که قرار بوده 120 میلیون مترمکعب آب ذخیره کند تنها میزبان کمتر از 12 میلیون مترمکعب است.
نمایندگان مردم پیگیری کنند
قبلا گفته بودیم و بازهم تکرار می کنیم که امروز سد مروک چالش بزرگ مدیریت حوزه آب لرستان است و باید هر چه سریعتر نسبت به روشن کردن نقاط کور این پروژه از سوی متولیان امر اقدام شود چرا که مردم حق دارند که بدانند چه کوتاهی در این زمینه صورت گرفته است و از نمایندگان خود می خواهند این موضوع را به طور جدی از طریق وزارت نیرو و شرکت آب منطقه ای لرستان پیگیری کنند.
به نظر می رسد مسئولان امر باید با شفاف سازی در این زمینه به سمت معرفی مقصران اصلی این رخداد در حوزه آب سومین منطقه آب خیز کشور حرکت کنند چرا که این گونه اتفاقات در پروژه های عمرانی لرستان اتفاقی جدید نیست و باید با معرفی مقصران از فرصت سوزی بیشتر در این حوزه جلوگیری کرد.
امروز که زمزمه های توقف پروژه های سدسازی در حوزه کرخه به گوش می رسد نباید انگشت اتهام را به سمت سیاست های جدید وزارت نیرو نشانه رفت؛ باید به دنبال پیدا کردن مقصرانی بود که یک دهه پروژه های سدسازی لرستان را معطل غفلت خود نگه داشتند تا امروز پروژه های "آماده شده" هم به کار لرستان نیاید!
اخبار مرتبط
آبگیری کام سدهای لرستان را شیرین نکرد/ مطالبات میلیاردی پیمانکاران همچنان باقیست
آبگیری دو سد مروک و ایوشان در لرستان به طور رسمی آغاز شد
دریچه های "مروک" به روی باران باز شد/ آب از دست سدهای لرستان چکید!
تاخیر در آبگیری سد "مروک" ربطی به بدهی ندارد/ آبگیری در فصل بارندگیها
وعده اتمام سد مروک تا یکسال دیگر/ هر روز بر ابهامات افزوده می شود./ش