گفته می‌شود این ملک در محل «یخچال قاضی» تنها خانه‌ای است که توسط امام خمینی در زمان اقامتشان در قم و سال 1335 خریداری شد؛ هزینه آن با پول فروش ملک میراثی خمین، به قیمت 13 هزار تومان پرداخت شد.
از پیاده‌رو سنگ‌فرش شده وارد کوچه می‌شوی، درب چوبی کوچکی باز است، روی کاغذ نوشته‌اند «ساعت بازدید صبح: هفت و نیم صبح تا ظهر؛ عصر: ساعت 15 تا اذان مغرب». در ابتدای خانه حیاط کوچکی قرار دارد که با عبور از دربی که در سمت راست آن است به حیاط اصلی خانه می‌رسی.
حوض آبی در وسط است که دورتادور آن‌را باغچه‌ای احاطه کرده. باغبانی در حال رسیدگی به گیاهان است؛ پله‌هایی برای سرداب و دری برای ورود به اتاق‌ها در جهت شمالی قرار دارد. مصطفی کامل، اهل مصر و یکی از بازدیدکنندگان بیت امام خمینی (ره) است؛ او که به زبان فارسی مسلط است می‌گوید: امام خمینی(ره) از شخصیت‌های مهم قرن 20 است که با رهبری مقتدرانه انقلاب اسلامی ایران را به موفقیت رساند؛ شخصیت مذهبی ایشان متعلق به جهان اسلام است و شیعیان جهان علاقه خاصی نسبت به ایشان دارند.
وی ادامه می‌دهد: رهبر انقلاب اسلامی زندگی ساده‌ای داشتند و برای بسیاری باور کردنی نیست که رهبر یک کشور در خانه‌ای به این سادگی زندگی می‌کردند.
بیت امام خمینی(ره) دو اشکوبه دارد و شامل سرداب و یک طبقه همکف است. حیاط در جنوب بنا قرار گرفته، در وسط راه‌پله‌ای خانه را به اندرونی و بیرونی تقسیم می‌کند؛ در بخش بیرونی اتاق بزرگی وجود دارد که محل پذیرایی از شاگردان و سخنرانی امام بوده است.
در این خانه 300 متری که قبل از توسعه شهری در انتهای کوچه قرار داشته خبری از تزیینات و تجملات نیست. سطح داخلی تنها گچ اندود و دیوارهای خارجی با آجری ساده و بدون نقش نگار است و تمام زیبایی آن در سادگی خانه است.
این‌جا فقط محل زندگی نبوده بلکه امام خمینی (ره) در آن به تدریس، سخنرانی و برگزاری جلسات مهم سیاسی می‌پرداختند و سخنرانی مهم ایشان علیه قانون کاپیتولاسیون در چهارم آبان 1343 در همین خانه انجام شد.
حاج رضا جعفری خادم بیت امام خمینی در قم می‌گوید: آن روزها اهل بیت امام از این منزل رفته بودند و تمام محوطه بیرونی فرش شده بود تا روضه خوانی روز عاشورا برگزار شود. حیاط، اتاق‌ها، راهروها و باغ کناری پر از جمعیت شده بود؛ شب دوازدهم محرم ساواکی‌ها امام را دستگیر کردند.
به گفته او ساعات اولیه روز 13 آبان همان سال کماندوهای مسلح رژیم که از تهران آمده بودند خانه امام را محاصره کردند و بعد از دستگیری، ایشان را به ترکیه تبعید کردند.
پس از تبعید امام به ترکیه و سپس نجف، این خانه در اختیار برادر ایشان آیت‌الله پسندیده بود. خانه امام خمینی (ره) توسط حاج احمد خمینی (ره) به بیت مقام معظم رهبری واگذار شد و در سال 1385 با شماره 1745 توسط سازمان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ثبت شد.
به گفته معاون میراث فرهنگی قم، بیت حضرت امام خمینی (ره) پربازدیدکننده‌ترین اثر تاریخی استان است.
عمار کاووسی تعداد بازدیدکنندگان این بیت تاریخی در تعطیلات نوروز امسال را 52 هزار نفر اعلام کرد و گفت: بیشتر بازدیدکنندگان نوروزی داخلی هستند و بازدیدکنندگان خارجی اغلب از کشورهای عراق، پاکستان، افغانستان و هند است.
باور کردن این‌موضوع که در این خانه مهم‌ترین اتفاقات سیاسی کشور رخ داده سخت است؛ در حالی که از خانه خارج میشوم این جمله کابوشینسکی، ایران شناس غربی در وصف بیت امام خمینی به ذهنم خطور می‌کند؛ « امام خمینی قبلاً به اتفاق همسر و پنج فرزندش در خانه کوچکی، واقع در خیابان باریک و ناهمواری زندگی می‌کرد که از وسط آن جوی آبی می‌گذشت.»/ش