به گزارش
خبرنگار اقتصادي باشگاه خبرنگاران، در جهان امروز یکی از مشکلات اساسی بشر تأمین نیاز های غذایی است به گونه ای که امنیت غذایی به عنوان یکی از اهداف مهم سرلوحه برنامه های دولتها قرار گرفته است. بدون شک به منظور نیل به امنیت غذایی علاوه بر اتخاذ سیاست های مطلوب و برخورداری از منابع کافی باید تولید کشاورزی به گونه ای باشد که تمامی نیازهای جامعه را برآورده کند.
با توجه به اهمیت و ضرورت مدیریت و اقتصاد کشاورزی، این عامل به عنوان شرط کافی تولید تلقی می گردد. بنابراین به منظور تولید کشاورزی مطلوب و بهینه، وجود عوامل فیزیکی و غیرفیزیکی تولید در کنار یکدیگر لازم و ملزوم هم می باشند.
گفتني است، اقتصاد کشاورزی به مجموعه ای از علوم و روش ها اطلاق می شود که عوامل اقتصادی موثر در امور کشاورزی، روابط اقتصادی موجود بین عوامل تولید کشاورزی و کاربرد اصول اقتصادی را در تولید و توسعه کشاورزی مورد بحث و بررسی قرار می دهد و این امکان را به کشاورز می دهد که با مقدار زمین سایر لوازمی که در اختیار دارد سود بیشتری بدست اورد.
به بیان دیگر اقتصاد کشاورزی عبارت از کاربرد اصول و نظریه های اقتصاد عمومی در فرآیند تولید، مبادله، توزیع و مصرف مواد غذایی و مواد خام اولیه مورد نیاز سایر بخش هاست.
بر این اساس می توان نتیجه گرفت که اقتصاد کشاورزی، روش های چگونگی استفاده مطلوب و بهینه از منابع طبیعی در بخش کشاورزی را از طریق شیوه ها و ابزار کارآمد خود مورد مطالعه قرار می دهد.
****اهمیت و جایگاه اقتصاد کشاورزی در جامعه با توجه به اهمیت تولید کشاورزی در امنیت غذایی جامعه و نیز ضرورت توجه به ابعاد اقتصادی تولید و با توجه به این که کشاورزان در این زمینه اطلاع کمی دارند (به خصوص کشاورزان ایران) اقتصاد کشاورزی به عنوان یکی از شاخه های علوم کشاورزی از حدود یک قرن پیش در کنار سایر رشته های کشاورزی به تدریج مطرح شد و با سیر تکاملی اش امروزه به شکل یک دانش منسجم و مدرن در مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی در اختیار مشتاقان علم و جامعه کشاورزی قرار گرفته است.
در عرصه فعالیت های زراعی، حضور متخصصانی که علاوه بر دانش کشاورزی، اصول علم اقتصاد را نیز فراگرفته باشند و بتوانند با استفاده از تجربیات و دانش خود، در زمینه برنامه ریزی و تهیه طرح های تولیدی محصولات کشاورزی بطور اقتصادی فعالیت کنند، از ضروریات تحول کشاورزی کشور است و این امر، جایگاه و اهمیت رشته مهندسی اقتصاد کشاورزی را به خوبی مشخص می کند.
لازم به ذکر است، امروزه یکی از راه های تحت سلطه در آوردن کشورها وابسته کردن از طریق مواد غذایی است.
***بخش های اصلي اقتصاد کشاورزی اهمیت کشاورزی در دنیا چه به لحاظ آبادانی و عمران (از عهد باستان تا کنون) و چه به لحاظ تامین مهم ترین نیاز مادی جوامع بشری یعنی غذا بر کسی پوشیده نیست. از سوی دیگر تولید مواد غذایی مختلف و متنوع، هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ سیاسی، تاثیرات مستقیم و محسوس یا غیر مستقیم و نامحسوس بر جامعه می گذارد.
به طور کلی کشاورزی را می توان به پنج بخش اصلی تقسیم نمود:
1- بخش تولیدات محصولات کشاورزی که شامل امور زراعی، امور باغی و امور دامی می شود.
2- بخش تبدیلات محصولات کشاورزی که شامل صنایع غذایی تبدیلی و تکمیلی می شود.
3- بخش امکانات، ابزار و مکانیزاسیون که شامل ماشین آلات و ابزار و... می شود.
4- بخش آب و خاک
5- بخش حفظ و نگهداری منابع طبیعی از جنگلداری و جنگل کاری تا بیابان زدایی و بخش توسعه و عمران روستایی
**تقسيم بندي توليدات کشاورزي/زراعت اصلي ترين زيرشاخه بخش کشاورزي بخش زراعت به عنوان مهم ترین، اصلی ترین و قدیمی ترین زیرشاخه های کشاورزی می باشد که موارد ذیل را شامل می شود:
غلات: شامل گندم، جو، برنج، چاودار، یولاف، تریتیکاله و ... می باشد.
گندم: به عنوان استراتژیک ترین محصول کشاورزی به لحاظ اقتصادی، سیاسی و امنیت غذایی در دنیا اهمیت خاصی دارد. گندم و نان به عنوان قوت غالب در کشور محسوب می شود و نیاز جدی به آن و لزوم خودکفایی امروز کشور در آن بر کسی پوشیده نیست. گندم، بیشترین سطح زیر کشت در بین تمام غلات را دارد و همه محصولات کشاورزی به نوعی به آن تعلق دارند.
جو غیر از استفاده محدود در برخی غذاها و نان ها به عنوان مهم ترین غذای پرانرژی در خوراک و جیره دام ها اعم از طیور، گاو و گوسفند و شیلات می باشد ، که نشان از اهمیت خاص آن در دامپروری دارد.
برنج: به عنوان یکی از غذا های اصلی پس از گندم در ایران به شمار می رود. سطح قابل توجهی از بهترین زمین های کشاورزی در استان های گیلان، مازندران، گلستان، اصفهان و فارس به آن اختصاص داده شده و با وجود تولید بالا در کشور، باز هم شاهد واردات قابل توجه برنج پاکستان، بنگلادش و هند به کشور از مبادی رسمی و قاچاق می باشیم.
نباتات صنعتی نباتات صنعتی آن دسته از گیاهان زراعی هستند که به دلیل اهمیت خاصی که دارند، کارخانجات صنعتی ویژه ای برای استفاده از مواد تولیدی آن ها ایجاد شده اند . چغندر قند و دانه های روغنی دو نوع عمده از نباتات صنعتی را تشکیل می دهند.
چغندر قند: که ماده اصلی کارخانجات قند است و یکی از محصولات مورد توجه کشاورزان در نواحی قطب کشاورزی می باشد.
دانه های روغنی: همچون آفتاب گردان، سویا، گلرنگ و کلزا که کارخانجات روغن کشی و بعضا رنگ گیری را فعال می کنند و در تامین روغن خوراکی کشور از اهمیت ویژه ای برخوردارند و با توجه به کم شدن نیاز واردات کشور به این محصولات، نمود بیشتری پیدا کرده است.
حبوبات شامل انواع لوبیا، نخود، باقلا و سویا که به‌دلیل وجود پروتئین های گیاهی از جایگزینان جدی گوشت در جیره های غذایی اقشار کم درآمد می باشد.
نباتات علوفه ای نباتات علوفه ای پس از غلات ، بخش عمده زراعت را شامل می شود که به عنوان علوفه خشک و تر دام و طیور مورد استفاده قرار می گیرد و اهمیت خاصی در دامپروری بالاخص گاوداری و صنایع پایین دستی آن مانند کارخانجات شیر لبنیات دارد.
یونجه: اصلی ترین خوراک گاو می باشد و سطح زیادی از مزارع کشور پس از گندم ، جو و چغندر را به خود اختصاص داده است.
ذرت علوفه ای: پس از یونجه نقش خاصی در جیره غذایی دام دارد و سطح زیر کشت آن نیز در اکثر نقاط بالا می باشد.
گیاهان دارویی این گیاهان که به صورت سنتی در عطاری ها و به صورت طبیعی (خودرو) در مناطق غیر کشاورزی همچون دامنه کوه ها و یا بیابان ها و صحرا های کشور می رویند . امروزه شاهد رشد این نوع محصولات در کشور به صورت مکانیزه هستیم که هم امکان بهره برداری صنعتی در داخل و هم صادرات به خارج را دارا می باشند.
کشت دیم کشت دیم، به کشت گیاهان بدون آبیاری با آب روان یا چاه و به کمک رطوبت ناشی از نزولات آسمانی و نگهداری این رطوب در خاک مزرعه در طول دوره رشد گفته می شود . اهمیت آن وقتی بیشتر آشکار می گردد که بدانیم این کشت در حدود 60 درصد گندم کشور را تامین می کند. این نوع از زراعت به‌دلیل وابستگی به میزان نزولات جوی، از آسیب پذیرترین بخش‌های کشاورزی به لحاظ اقتصادی محسوب می شود.
علاوه بر موارد ذکر شده در بالا، زراعت زعفران و زیره سبز نیز جزو محصولات مهم اما پراکنده می باشند. زعفران به دلیل قیمت بالا برای کشاورزی کشور ارزش بالایی دارد و زیره سبز که جزو ادویه جات و دارو های گیاهی است، به‌دلیل موقعیت آب و هوایی و اقلیمی مناسب ایران برای کشت آن، از اهمیت اقتصادی برخوردارند.
باغبانی
باغبانی از چند بخش فرعی تشکیل می شود که از محصولات صیفی همچون هندوانه، خربزه، خیار، بادمجان، گوجه فرنگی و سیب زمینی تا انواع درخت ها و درختچه های میوه را شامل می شود.
باغات میوه این باغات شامل میوه های نادر و بومی ویژه ایران و میوه های درختی عمومی بومی و غیره بومی ذیل می گردد:
پسته مناطق بزرگی از کرمان، سمنان، یزد و خراسان جنوبی به زیر کشت این محصول پرقیمت رفته است و انواع واریته های گوناگون آن در حال تولید می باشد. اما به‌دلیل عدم بسته بندی مناسب این محصول در ایران، کشور اسپانیا با نام خود، محصول ایران را بسته بندی کرده و می فروشد.
با این وجود، طبق آمار جهانی، ایران بیش از 60 درصد پسته دنیا را تولید می کند.
انار یکی دیگر از محصولات ویژه و بومی ایران که در دنیا کم نظیر و تقریبا منحصر به ایران است و متقاضیان زیادی در دنیا دارد، میوه انار می باشد. باغات پر محصول و با کیفیت این میوه در یزد و بخش هایی از خراسان رضوی و جنوبی و استان مرکزی از شهرت جهانی برخوردارند.
خرما در دنیا، ایران به عنوان تنها کشوری که بیش از ۶۰۰ نوع خرما تولید می کند، مقام اول تنوع این محصول را دارا می باشد؛ اما به لحاظ صادرات خرما ایران در رتبه هایی غیر از رتبه اول قرار دارد.
این محصول از جنوب غربی تا جنوب شرقی کشور مهم ترین محصول باغی محسوب می شود و بیشرین سطح زیرکشت در جنوب کشور را شامل می شود و در صورت بسته بندی شکیل ، مناسب و رعایت استاندارد های جهانی می تواند به یکی از صادرات مهم کشاورزی تبدیل شود .
دلیل سطح زیرکشت بالا را علاوه بر تنوع گونه ها و واریته ها ، باید در گستردگی اقلیم های گرم و خشک ایران و نیاز آبی کم و مقاومت به شوری و خشکی آن دانست .
مرکبات این خانواده از تنوع گونه ای زیادی در کشور برخوردار می باشد . سطح زیرکشت آن در استان های شمالی ، فارس و استان های جنوبی به صورت انواع مختلف و واریته های گوناگون وجود دارد . پرتغال ، لیمو شیرین ، نارنگی ، نارنج و گریپ فرویت به ترتیب از پرمحصول ترین مرکبات می باشند .
انگور : یکی از میوه های متنوع و پرمحصول کشور می باشد که علاوه بر استفاده در صنایع آبمیوه ، فرآورده مهم آن یعنی کشمش در صادرات خشکبار ایران جایگاه به‌خصوصی دارد .
سیب ، گلابی و به در بین این میوه ها سیب پرطرفدارترین محصول به‌حساب می آید .
آلوها : ایران دومین تولیدکننده زردآلو و هفتمین تولیدکننده هلو در دنیا می باشد .
زرشک : از دیگر محصولات تقریباً خاص ایران می باشد .
محصولات صیفی شامل انواع هندوانه ، خربزه ، طالبی که تنوع هندوانه های بومی و برخی از کشت های ارقام خارجی می‌تواند اهمیت صادراتی داشته باشد . کیفیت خربزه های ایرانی بالاخص محصولی که از خراسان رضوی به‌دست می آید جنبه صادراتی دارد که متاسفانه به‌دلیل استفاده بیش از اندازه از سموم ، صادرات آن را با مشکل مواجه کرده است . انواع بادمجان ، سیب زمینی ، فلفل ، کاهو و کلم نیز دارای اهمیت می باشند . گوجه فرنگی به‌دلیل عدم اتخاذ یک سیاست بلندمدت با وجودی که از مهم‌ترین محصولات جالیزی است و ماده اولیه کارخانجات رب سازی می باشد ، اما دارای نوسان شدید بازار در سال های متوالی می باشد و در اکثر مناطق ، کشاورزان با ریسک بالا به کشت آن می‌پردازند . کمبود کارخانجات رب سازی و از دست دادن بازار های خارجی بالاخص در خاورمیانه از جمهوری های همسایه شمالی کشور گرفته تا عراق ، افغانستان ، سوریه و ترکیه را می‌توان از دیگر موارد عدم توجه به محصول گوجه فرنگی دانست .
پرورش گل و گیاه امروزه ایران پس از هلند ، سوئیس ، هند ، مالزی و اندونزی به عنوان یکی از صادرکنندگان گل در دنیا به شمار می‌رود . اما بخش قابل توجهی از این صادرات از طریق هلند به نقاط مختلف دنیا صادر می شود .
کشت گلخانه ای یکی از جدیدترین روش های کشت در ایران برای محصولاتی همچون خیار ، گوجه فرنگی و بادمجان ، کشت گلخانه ای می باشد که در بین آن‌ها خیار داربستی ( درختی ) از اهمیت ویژه ای برخوردار است . این کشت علیرغم نیاز به تجهیزات مفصل اعم از گلخانه ، هیتر ( وسیله گرمایی ) ، سیستم آبیاری خاص دارای بازده نسبی بالایی است که با توجه به سطح زیر کشت نسبتاً کم آن و وام‌های بانک کشاورزی و جهاد کشاورزی می توان آن‌را از پرطرفدارترین کشت های سال های اخیر دانست .
پرورش قارچ قارچ با وجود جدید بودن محصول و نبود بازار بزرگ مصرف در جامعه ایرانی در چند سال اخیر در دو نوع دکمه ای و صدفی ، رشد تولید بسیار بالایی داشته است . این رشد تولید به سبب عدم نیاز به تجهیزات و امکانات زیاد بالاخص در تولید نوع صدفی آن است . البته نوع دکمه ای که از قیمت بالاتر و بازارپسندی بیشتری برخوردار است تا حدودی نیاز به صرف هزینه دارد . اما نوع صدفی یکی از ساده ترین و سهل الوصول ترین و سریع ترین و کم خرج ترین کشت یک محصول کشاورزی می باشد .
انتهاي پيام/