به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران قم، ترس از بلایای طبیعی به ویژه زلزله چندان ترس جدیدی نیست. با این حال در دهه‌های اخیر و با گسترش شهرنشینی، تراکم جمعیت و انبوه‌سازی‌های مسکن این ترس شکل دیگری به خود گرفته است و البته بی راه نیست.
به راستی این زلزله نیست كه مخرب است؛ اگر شما در یك بیابان وسیع باشید و زلزله رخ دهد احتمال آسیب و صدمه شما بسیار كم و كمتر از یك درصد است. ولی این درصد در کلان‌شهرها چه میزان است؟ پس آنچه آسیب‌ها و خسارات جانی و مالی را به انسان تحمیل می‌کند نه به اصطلاح بلایای طبیعی كه سازه های خود انسان است.
اگر سازه‌ها مقاوم و در عین حال سبك باشند خسارات ناشی از زلزله كه در کشور ما بالغ بر ده‌ها هزار نفر است به كمتر از ده نفر تقلیل می‌یابد و این امر برای كشور ما كه در كمربند زلزله قرار دارد بسیار حیاتی و لازم است.
وقوع زلزله با تراكم انرژی‌های درونی و رفتار گسل‌های زمین رابطه مستقیم دارد، هر چه منطقه ای به لحاظ زمین شناسی جوان تر باشد بروز حوادث زمین ساخت مانند آتشفشانی و زلزله در آن بیشتر است.
پوسته كشور ما پوسته جوانی است، علاوه بر این رشته كوه البرز نیز رشته كوه جوان و در حال كوه‌زایی است، به عبارت دیگر در حال افزایش ارتفاع است و سالانه در حدود 3 الی 5 سانتیمتر به ارتفاع آن افزوده می‌شود. همین عوامل موجب ایجاد گسل‌های جدید در پوسته و شکستگی‌هایی در آن می‌شود كه گاه با آزاد شدن انرژی و بروز زلزله همراه است.
در این میان از نقش سازنده شهرداری‌ها برای ارزیابی میزان مقاومت بنا، از رسانه‌ها برای آگاه سازی مردم درباره ویژگی‌های بنای مقاوم، جامعه مهندسان برای وارد آوردن فشار به مسئولان برای تخصیص اعتبارات مالی به منظور ایمن سازی بافت قدیمی شهرها، نمی‌توان چشم پوشی كرد.
در این رابطه گفت‌وگویی داشته‌ایم با مهندس امین مقومی، رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قم که در زیر می‌خوانید.
وضع ساخت و ساز ساختمان در قم از نظر استحکام بنا و مقاومت در برابر زلزله چگونه است؟
پس از زلزله بم توجه ویژه‌ای به مقاومت ساختمان‌ها در برابر این بلای طبیعی شد. در بیشتر استان‌ها رشد خوبی در عرصه ساخت و ساز ساختمان‌از لحاظ رعایت استانداردهای استحکام بنا شاهد بودیم. البته این نگاه پیش از این هم کم و بیش وجود داشت اما نظارت‌های بیشتر و ضوابط محکم‌تری نیاز بود که صورت گرفت.
در حال حاضر حتی ساختمان‌های مسکن مهر از لحاظ استحکام بنا وضعیت خوبی دارند. رسانه‌ها و انعکاس وضعیت مردم بم پس از زلزله نیز در این عرصه بسیار موثر بودند. موضوع استحکام بنا از آن موقع بسیار مورد توجه قرار گرفت.
به نظر می‌رسد در حال حاضر رسانه‌ها می‌توانند یک گام به جلو بردارند و مسائل داخلی ساختمان از لحاظ ایمنی را مورد توجه قرار دهند تا در این زمینه نیز حرکت جدیدی صورت بگیرد.
اصل این است که در زمان وقوع زلزله ساختمان فرو نریزد چرا که در این صورت هر اقدام دیگری بی‌اثر خواهد بود. در این زمینه حرکات خوبی داشته‌ایم و باید به قدم‌های بعدی فکر کنیم.
در حال حاضر استحکام بنا مسئله اصلی نیست. آنچه ممکن است از ما تلفات بگیرد، تزئینات داخلی ساختمان‌ها، تأسیسات و تیغه‌های داخلی است.
چه موانعی در مسیر رسیدن وضعیت ساخت و سازها به حد مطلوب از نظر ایمنی وجود دارد؟
موضوع مهمی که در این زمینه وجود دارد تخلفات ساختمانی است. نقشه‌هایی که مصوب می‌شود، مطلوب است اما تخلفات زیاد است. اگر این نقشه‌ها درست اجرا نشود، نمی‌توان اطمینانی از ایمنی ساختمان داشت. ناظر هم در چنین شرایطی امکان نظارت درست ندارد.
گاهی کارفرما دقت کافی را در زمینه ایمنی ساختمان ندارد. تنها به سود فکر می‌کند. مرجع صدور پروانه نیروی کافی برای نظارت ندارد. گاهی هم ضوابط به روز نیستند. به هر حال وقتی تخلفات بیش از حد می‌شود، ممکن است مشکلاتی پیش بیاید که تا قبل از آن فکرش را نکرده‌ایم. معضل روز ما این است. باید ساختارهای نظارتی تقویت شود و حساسیت به تخلفات بالا برود.
در زمینه ساختمان‌هایی که تازه ساخته می‌شود، خیلی از مسایل در دستان ماست. برای بافت فرسوده که یکی از تهدیدات ما در این زمینه است چه باید کرد؟
بافت قدیمی و فرسوده رفتار ویژه خود را می‌طلبد. بعضی گمان می‌کنند تخریب تنها راه مقابله با بافت فرسوده است اما این درست نیست. این ذهنیت را باید اصلاح کرد. بدون تخریب هم می‌توان بافت فرسوده را به گونه‌ای احیا کرد که خطرات مربوط به آن کاهش پیدا کند. این موضوع کار ویژه و دقیقی نیاز دارد که البته هم زمان‌بر است و هم هزینه‌بر.
به جز مسایل مربوط به بنا، چه شاخص‌هایی در زمینه ساختمان‌های ایمن وجود دارد؟
تأسیسات هم بسیار مهم است. تأسیسات ساختمان باید جوابگوی شرایط بحران باشد. لوله‌کشی گاز، آب و سیم‌کشی برق باید به گونه‌ای باشد که خطرساز نبوده و در شرایط بحران اجازه کنترل شرایط را به ساکنان بدهد.
کدام نهاد در این زمینه بیشترین مسئولیت را دارد؟
مسئله ایمنی ساختمان‌ها به عوامل مختلفی بستگی دارد. تنها یک نهاد نمی‌تواند مشکلات این حوزه را به طور کامل برطرف کند. پلیس ساختمان در این عرصه باید جدی گرفته شود. هم تعداد ناظران مهم است و هم تجهیزاتی که دارند.
هماهنگی دستگاه قضایی با نهاد ناظر نیز اهمیت دارد. به روز کردن ضوابط در این زمینه از ضروریات است. نیازها هر روز جدید می‌شود و نمی‌توان با ضوابط قدیمی به کار ادامه داد. مسئله دیگر به بودجه مربوط می‌شود. بودجه ماده صد باید تحقق پیدا کند تا مسایل ایمنی ساختمان به خوبی دنبال شود./س