به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، نکوچک‌تر شدن خانواده‌ها در دنياي آپارتمان‌نشيني امروز از يک سو و روابط سرد معمول ميان همسايه‌ها از سوي ديگر موجب شده است بعضي والدين به دلايل مختلف از قبيل مشغله کاري و نظاير آن کودک خود را در خانه تنها بگذارند؛ بالا بودن هزينه‌هاي زندگي، زنان و مردان را با فرمول پيچيده فعاليت بيشتر در ساعات شبانه روز مواجه كرده است؛ دغدغه بزرگي كه والدين مشغول به فعاليت اقتصادي را با مشكل روبه‌رو كرده است بخصوص والديني كه بستگان‌شان دور از آنها زندگي مي‌كنند.
مهدكودك‌ها نخستين راه حلي هستند كه بسياري از مادران آن را انتخاب مي‌كنند. روانشناسان معتقدند لبخند مربيان اين مراكز هيچ گاه جاي لبخند و احساس مادر را پر نخواهد كرد. خانواده، اصلي‌ترين مركز رشد بهداشت رواني و تعالي معنوي كودك است.
تنهایی آزاردهندهبا توجه به اهميت پيشرفت اقتصادي و حضور اجتماعي زنان در عرصه‌هاي مختلف، چگونه بايد براي ساعت‌هاي تنهايي كودك برنامه‌ريزي و اين خلأ عاطفي را پر كرد؟
دكتر محسن اصغري نكاح، روانشناس كودك و نوجوان و استاد دانشگاه فردوسي مشهد با بيان اين كه تنها گذاشتن كودك در خانه آسيب‌هاي جبران‌ناپذيري را در آينده او رقم خواهد زد، مي‌گويد: اگر خود را به جاي كودكي كه براي چند ساعت در خانه تنها مي‌ماند بگذاريم، مي‌بينيم كه به هيچ عنوان تحمل آن را نداريم. آيا دوست داريم اعضاي خانواده براي ساعت‌هاي متوالي ما را تنها بگذارند يا در محل كار همكاران ما را چند ساعت تنها بگذارند؟
تحمل اين مسأله سخت است حتي اگر در بهترين و مجلل‌ترين هتل نيز تنها باشيم، باز هم تنهايي ما را آزار مي‌دهد. انسان از اين كه با ديگران در ارتباط نبوده و تعامل نداشته باشد يا فرصت بودن در جمع خانواده را پيدا نكند، نگران مي‌شود. اين تنهايي براي كودكان بيشتر آزاردهنده است.
كودكان توانايي اين كه خود را سرگرم كنند، ندارند و در تنهايي دچار ترس مي‌شوند. از سوي ديگر سپردن كودك به مهدكودك براي ساعت‌هاي طولاني، آسيب‌هاي رواني را متوجه او خواهد كرد.
لبخند مصنوعيدكتر اصغري نكاح با تاكيد بر اين كه خانواده طبيعي‌ترين نظام آفرينش و طبيعي‌ترين گروه اجتماعي و مركز رشد بهداشت رواني و تعالي معنوي فرد است، مي‌گويد: هر اندازه از خانواده فاصله بگيريم، دچار آسيب بيشتري مي‌شويم. كودكي كه از اين محيط به اجبار دور مي‌ماند، دچار كمبود محبت، گوشه‌گيري، انزوا و اضطراب مي‌شود؛ آسيب‌هايي كه در آينده قابل جبران نيست.
وقتي كودك از فضاي تربيتي خانواده دور مي‌ماند، فضاهاي ديگر از جمله مهدكودك جايگزين آن مي‌شوند. در مهدكودك‌ها يك نوع پرورش گلخانه‌اي و مصنوعي وجود دارد و كودك به جاي آن كه مهر و عاطفه و نگراني و دلسوزي مادر را دريافت كند، بايد شرايط و مقررات مهد را فرا گرفته و آن را اجرا كند. خانه فقط در و ديوار و يك مكان نيست. خانه پايگاه امنيت رواني است. امروز كودكي فرزندان را از بين مي‌بريم. صبح زود و در حالي كه بدن او بايد استراحت كند، او را از خواب بيدار كرده و با چشمان خواب‌آلود به مهدكودك مي‌سپاريم.
اين استاد دانشگاه با بيان اين كه بايد تسهيلاتي براي مادران به وجود آورد تا آنها در كنار انجام وظيفه مادري بتوانند فرزندپروري نيز داشته باشند، گفت: متاسفانه اين حمايت‌هاي مالي و اجتماعي و آموزشي كم است و با توجه به اين كه بسياري از مادران از اين آسيب‌ها مطلع نيستند و راه حل جايگزين مناسبي نيز ندارند، به اجبار كودك‌شان را در خانه تنها مي‌گذارند يا به مهدكودك مي‌سپارند.
اما پديده چاقي و اضافه وزن كودكان در جامعه امروز و طي نكردن سير طبيعي اجتماعي شدن، از ديگر آسيب‌هايي است كه متوجه كودكان تنها در خانه مي‌شود. دكتر طهمورث شيري، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه علوم و تحقيقات با بيان اين كه تنهايي كودكان در خانه باعث مي‌شود شخصيت اكتسابي بر شخصيت موروثي اين كودكان غلبه داشته باشد، گفت: با توجه به افزايش وسايل ارتباط جمعي و وجود ماهواره و بازي‌هاي كامپيوتري ميانگين وزن كودكان امروز در حال افزايش است.
از سوي ديگر افزايش بازي‌هاي كامپيوتري باعث دورشدن كودكان از بازي‌هاي دسته جمعي شده و آنان تنهايي خود را با بازي‌های رایانه‌ای پر می‌كنند. وي يكي از آسيب‌هاي اين تنهايي را فاصله بين كودك و خانواده برشمرد و ادامه داد: شخصيت و اجتماعي شدن اين كودكان تحت تاثير فضاي مجازي شكل مي‌گيرد و شخصيتي كه او از يك انسان كامل دارد شباهت زيادي به شخصيت بازي‌هاي كامپيوتري دارد و اين كودك در مدرسه با همسالان خود درباره اين بازي‌ها و همچنين فضاي مجازي صحبت مي‌كند.
اين جامعه‌شناس با بيان اين كه والدين براي پركردن تنهايي كودك‌شان، او را تشويق به سرگرم شدن با بازي‌هاي كامپيوتري مي‌كنند، گفت: امروزه از فاصله بين نسلي كه ايجاد شده است، به سوي تعارض و تفاوت بين نسلي حركت مي‌كنيم. درواقع شخصيت كودك بر اساس جنبه‌هاي اكتسابي شكل مي‌گيرد.
در گذشته اجتماعي شدن كودك متاثر از خانواده، مدرسه، دوستان، گروه‌هاي مرجع، رسانه و فرهنگ بود اما امروز و از زماني كه فرزندان با وسايل ارتباط جمعي آشنايي پيدا مي‌كنند، شكل‌گيري شخصيت و اجتماعي شدن آنها به شدت متاثر از وسايل ارتباط جمعي مي‌شود. اين بحث در آينده تبديل به بحران خواهد شد.
دكتر ملوك خادمي اشكذري، روانشناس تربيتي و استاد دانشگاه الزهرا سپردن كودكان به مهدهاي كودك را بهترين راهكار براي تنها نماندن آنها مي‌داند و مي‌گويد: كودكان در مهد با مهارت‌هاي اجتماعي شدن و همچنين مهارت‌هاي تحصيلي آشنا مي‌شوند و روابط بين فردي را به خوبي مي‌آموزند.
اين وضعيت بخصوص براي كودكاني كه خواهر يا برادر ندارند، بسيار مناسب است. والديني كه كودك‌شان را در خانه تنها مي‌گذارند، او را از داشتن چنين مهارت‌هايي محروم مي‌كنند.
بسیاری معتقدند یکی ازدلایل ضعف تحصیلی دانش‌آموزان، تنهایی آنان در خانه است. وي ادامه داد: مطابق تحقيقات، تنها گذاشتن کودکان در خانه امري نيست که بشود آن را به والدين توصيه کرد.
در واقع اين آخرين راه حلي است که والدين مجبور مي‌شوند براي حل مشکل از آن استفاده کنند. والدين بايد آموزش‌هاي لازم را به فرزندانشان بدهند كه در زمان تنهايي پاسخگوي تلفن پدر و مادر باشد و از باز كردن در به روي افراد غريبه پرهيز كند حتي مي‌توان از همسايه‌اي مورد اعتماد در اين زمينه كمك گرفت و از او خواست طي روز چند مرتبه سركشي كند. زماني هم كه والدين به خانه بازگشتند، با بررسي تكاليف و دروس، به او نشان دهند بر كارهاي او نظارت دارند.
تغيير نگرش فرزندپروريبراي آن كه خلأهاي عاطفي تنها ماندن كودكان در خانه پر شود، چه اقداماتي بايد انجام داد؟ دكتر محسن اصغري نكاح، روانشناس كودك و نوجوان و استاد دانشگاه نخستين راه چاره را تغيير نگرش والدين نسبت به فرزند پروري مي‌داند و مي‌گويد: والدين نبايد فرزندپروري را يك امر تشريفاتي و ظاهري بدانند و بايد آن را يك رسالت فردي، خانوادگي و اجتماعي بدانند.
نگاه ظاهري به اين امر باعث مي‌شود تنها به حضور يك بزرگ‌تر بالا سر فرزندان بسنده كنيم و اين بزرگ‌تر مي‌تواند همسايه يا مربي مهدكودك باشد. در آموزه‌هاي ديني و همچنين قرآن كريم، خداوند فرزندان را هديه‌اي از جانب خود عنوان كرده است.
اگر ما گنجينه باارزشي داشته باشيم، آن را نزد خود نگه مي‌داريم و به هيچ عنوان حاضر نيستيم نگهداري از آن را به ديگران بسپاريم. فرزندان گنجينه‌هاي باارزشي هستند كه بايد از آنها نگهداري كنيم.
وي ادامه داد: بايد اين مسائل ريشه‌اي حل شوند و فرستادن كودكان و نوجوانان به كلاس‌هاي مختلف راه حل مناسبي براي پر كردن تنهايي آنها نيست.
امروزه زنان در كنار مادري علاقه دارند تحصيل كنند و در فعاليت‌هاي اجتماعي و اقتصادي شركت داشته باشند اما ما تسهيلاتي فراهم نمي‌كنيم تا آنها در كنار مادري بتوانند اين كارها را انجام بدهند.
حمايت‌هاي اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي و آموزشي از نهاد خانواده بويژه مادران باعث مي‌شود هر مادري فرزندش را نزد خود نگه دارد.
اين روانشناس كودك و نوجوان راه حل ديگر را پرستاري از كودك در خانه عنوان كرد و گفت: در زمان پيامبر(ص) و امامان معصوم(ع) و همچنين سال‌هاي نه چندان دور از دايه براي نگهداري كودك استفاده مي‌كردند و دايه همان نقشي را كه مادر داشت، برعهده مي‌گرفت. امروز از پرستار يا فرد مورد اعتماد مي‌شود استفاده كرد و به جاي اين كه كودك به مهد برود، مربي با خدماتش به خانه مي‌آيد. خانه پايگاه امنيت رواني است و وقتي كودك چشم باز مي‌كند بايد خود را در خانه ببيند تا احساس آرامش داشته باشد.
همچنين والديني كه كودك‌شان در خانه تنها است بايد طوري برنامه‌ريزي كنند كه زودتر به خانه بازگردند و در طول روز نيز چند بار به خانه تلفن بزنند. مادر بايد با خواندن قصه، شعر و نقاشي كشيدن، ارتباط خود را با كودك نزديك‌تر كند تا اين كودك به جاي پناه بردن به فضاهاي مجازي با والدينش تعامل داشته باشد.
انزوا طلبي و فاصله گرفتن از اجتماع از پيامدهاي تنهايي در دوران كودكي است كه جامعه‌شناسان بر آن تاكيد دارند.
دكتر طهمورث شيري، جامعه‌شناس با بيان اين كه مهدكودك محيطی عاطفي نيست و يك محيط رسمي است، مي‌گويد: فاصله افتادن و گسست نسلي بين والدين و كودكان باعث انزواطلبي آنها و پيروي از الگوهاي خيالي مي‌شود. اين كودك در آينده در برقراري ارتباط با ديگران با مشكل مواجه و به‌شدت منزوي مي‌شود.
جايي كه افراد در كنار يكديگر مي‌نشينند و بايد از باهم بودن لذت ببرند اما سرگرم خواندن يا نوشتن پیامک هستند يا از طريق اينترنت وارد فضاهاي مجازي مثل فيس‌بوك مي‌شوند. متاسفانه والدين به خاطر بي‌سوادي رسانه‌اي، تسلطي بر دنياي مجازي فرزند ندارند و بالطبع ارتباط عاطفي مناسبي نيز بين والدين و فرزندان برقرار نمي‌شود.